SPS-023-24909/14 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasiłków rodzinnych

Podstawową formę wsparcia rodzin wychowujących dzieci stanowi system świadczeń rodzinnych określony w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1456). W ramach systemu świadczeń rodzinnych rodzicom przysługują: uzależniony od spełnienia kryterium dochodowego zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego w zależności od indywidualnej sytuacji rodzinnej.

Ponadto art. 15a ustawy o świadczeniach rodzinnych daje radzie gminy możliwość podniesienia, w drodze uchwały, kwot dodatków do zasiłku rodzinnego. Podwyższenie kwot dodatków finansowane jest ze środków własnych gminy.

W 2012 r. została przeprowadzona ustawowa weryfikacja kwot świadczeń rodzinnych i wysokości kryteriów dochodowych do nich uprawniających. W jej wyniku zaplanowano dwuetapowe (w ramach jednego procesu weryfikacji) podnoszenie kwot kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych, tj. w 2012 r. oraz w 2014 r. I tak od 1 listopada 2012 r. kwoty kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych wynoszą 539 zł na osobę w rodzinie lub 623 zł na osobę w rodzinie, w której jest dziecko niepełnosprawne. Natomiast od 1 listopada 2014 r. będą one wynosiły odpowiednio 574 zł i 664 zł na osobę w rodzinie.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że decyzja Rady Ministrów z 2012 r. dotycząca podwyższenia wysokości kryteriów dochodowych uprawiających do świadczeń rodzinnych była pierwszą od początku obowiązywania ustawy o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn.: od 1 maja 2004 r.). Kryteria te nie wzrosły na skutek ustawowej weryfikacji ani w 2006 r., ani w 2009 r.

W ustawie budżetowej na 2014 r. na realizację świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego zaplanowano łącznie 10,2 mld zł.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych kwoty świadczeń rodzinnych oraz wysokości kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych podlegają weryfikacji co 3 lata. Zatem datą najbliższej ich weryfikacji będzie dzień 1 listopada 2015 r.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w celu uproszczenia procedur przyznawania świadczeń rodzinnych w ramach projektu informatycznego " - platforma komunikacyjna obszaru zabezpieczenia społecznego" utworzona została platforma informacyjno-usługowa, która ma usprawnić sposób realizacji zadań związanych z ustalaniem prawa m.in. do świadczeń rodzinnych.

Ww. elektroniczna platforma usługowa jest narzędziem technicznym, którego celem jest przyspieszenie wydawania decyzji oraz zlikwidowanie barier administracyjnych w stosunku do obywateli na skutek zwolnienia ich z konieczności pozyskiwania od różnych organów szeregu zaświadczeń i informacji.

Powyższe zmiany, poza zapewnieniem organom realizującym świadczenia informatycznych narzędzi o charakterze technicznym, wymagają zmian ustawowych polegających na wprowadzeniu przepisów umożliwiających zastosowanie internetowej drogi przyznawania świadczeń.

Zawierający ww. zmiany projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw zamieszczony jest w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Odnosząc się do pytania dotyczącego umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, uprzejmie informuję, że istotą rozwiązań ujętych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., jest stworzenie spójnego systemu narzędzi opieki nad dzieckiem i rodziną je wychowującą, jeżeli ma ona trudności w prawidłowym wypełnianiu swoich funkcji, głównie natury opiekuńczo-wychowawczej. Działania podejmowane w ramach tego systemu mają zapewnić rodzinie taką pomoc, aby w jej efekcie wyeliminowane zostało zagrożenie zabrania dziecka z rodziny lub zapewniony został szybki powrót do rodziny dziecku, które z uwagi na jego dobro okresowo musiało zostać umieszczone poza nią. Dlatego też przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nałożyły na gminy obowiązek prowadzenia pracy z rodziną w środowisku, aby wzmocnić rodziny zagrożone zabraniem z nich dzieci. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej proponuje szereg nowych narzędzi wsparcia rodziny, które obok aktywnie realizowanej pracy socjalnej i systemu świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej oraz systemu świadczeń rodzinnych dają możliwość - uzależnionej od potrzeb rodziny - dywersyfikacji proponowanych rodzinie przez samorząd gminy form wsparcia.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w samorządzie gminnym powołała do życia asystenta rodziny, który jest odpowiedzialny za zapewnienie wszechstronnej pomocy rodzinom mającym problemy z wypełnianiem funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Ww. ustawa przewiduje, że asystent prowadzi pracę z rodziną za zgodą danej rodziny, chyba że rodzina zostanie zobowiązana do pracy z asystentem rodziny przez sąd. Zatem mogły powstać sytuacje, w których pomimo skierowania przez gminę do danej rodziny asystenta rodziny rodzina mogła nie wyrazić zgody na współpracę.

Rodziny wychowujące dzieci w wieku szkolnym, a zwłaszcza rodziny, które mają trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w stosunku do swoich dzieci, potrzebują pomocy w zakresie organizowania tym dzieciom czasu wolnego, pokonywania trudności szkolnych, radzenia sobie z zaburzeniami zachowania itp. Rolę tę pełnią placówki wsparcia dziennego.

W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad dokumentem programowym w zakresie przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu pn. "Krajowy program przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji".

W kontekście nowej metodologii programowania rządu za istotny element uznano wyodrębnienie problematyki ubóstwa i wykluczenia społecznego jako część krajowych działań budowy europejskiego modelu społecznego. Program został zapowiedziany w przyjętym przez Radę Ministrów 30 kwietnia 2013 r. "Krajowym programie reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020" - aktualizacja KPR 2013/2014. Tym samym stanowi on realizację krajowej polityki społecznej, w szczególności celu szczegółowego 3 "Strategii rozwoju kapitału ludzkiego 2020" (SRKL), jak również w zakresie objętym warunkiem 9.1 warunkowości ex ante dla Europejskiego Funduszu Społecznego, dotyczącym istnienia i realizacji krajowych strategicznych ram polityki na rzecz ograniczania ubóstwa i aktywnej integracji osób wykluczonych. Celem głównym programu jest zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o 1,5 mln oraz wzrost spójności społecznej. Dokument został opracowany przy udziale departamentów Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz innych resortów: Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, a także ekspertów organizacji obywatelskich i instytucji naukowych. Program zawiera pięć celów operacyjnych, które są podzielone na sześć priorytetów i działania z opisem ich realizacji.

Cele operacyjne programu to:

Z uwagi na wagę problemu ubóstwa i wykluczenia społecznego program został poddany szerokim konsultacjom społecznym. W chwili obecnej trwają końcowe prace i ustalenia ostatecznych zapisów programu.

Mając na celu wsparcie rodzin wielodzietnych i promocję modelu rodziny wielodzietnej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej prowadzi prace nad przygotowaniem rządowego programu dla rodzin wielodzietnych, a następnie wdrożeniem wynikającego z niego rozwiązania, tj. ogólnopolskiej karty dużej rodziny. Oferowane w ramach karty wsparcie rodzin z trojgiem i więcej dzieci miałoby dać członkom tych rodzin możliwość korzystania ze szczególnych uprawnień (zniżek) w instytucjach podległych właściwym ministrom (np. parkach narodowych, rezerwatach przyrody, obiektach i urządzeniach sportowo-rekreacyjnych) oraz w innych podmiotach (także niepublicznych), które przystąpią do niniejszego programu. Zakłada się, że ogólnopolska karta dużej rodziny, która będzie mieć charakter komplementarny w stosunku do samorządowych kart dużej rodziny, wejdzie w życie jeszcze w 2014 r.

Podsumowując, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dostrzega problem niskiego statusu materialnego rodzin wychowujących dzieci i - w miarę możliwości budżetowych - podejmuje działania mające na celu poprawę sytuacji rodzin z dziećmi.