SPS-023-22174/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasadności orzekania o trzecim stopniu niepełnosprawności.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na przekazaną przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 18 kwietnia 2011 r., znak: SPS-023-22174/11, interpelację pana posła Johna Abrahama Godsona w sprawie zasadności orzekania o trzecim stopniu niepełnosprawności, uprzejmie wyjaśniam.

W aktualnym stanie prawnym zasady orzekania o niepełnosprawności oraz kryteria kwalifikowania do stopnia niepełnosprawności regulują przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 214, poz. 1407 z późn. zm.) oraz rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 przedmiotowej ustawy ustala się trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany, lekki. Przesłanki kwalifikowania do określonego stopnia niepełnosprawności zawarte są w ich definicjach wskazanych w art. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz w rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.

Pragnę zauważyć, iż do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

W związku z powyższym do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się następujące grupy osób:

Nie ma wymogu, aby przesłanki powyższe występowały łącznie.

Standardy w zakresie kwalifikowania do odpowiednich stopni niepełnosprawności zawarte w ww. rozporządzeniu wskazują, iż istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy jest rezultatem naruszonej sprawności organizmu, która powoduje ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną.

Naruszenie sprawności organizmu, służące diagnozie orzeczniczej ustalającej niepełnosprawność, jest podstawą do określenia ograniczeń, jakich doznaje osoba w samodzielnej egzystencji lub pełnieniu ról społecznych. Decyzja o zaliczeniu osoby do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności nie tylko potwierdza samą niepełnosprawność, wskazuje również formy rehabilitacji zawodowej i społecznej, z jakich osoba orzeczona może korzystać, oraz warunkuje prawo do korzystania z wielu ulg i uprawnień przyznanych na podstawie odrębnych przepisów (m.in. z zakresu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych), wspierających osoby niepełnosprawne w życiu osobistym lub społecznym.

W toku postępowania orzeczniczego o ustalenie stopnia niepełnosprawności może również zostać sporządzona diagnoza zawodowa potencjału orzekanej osoby w celu poznania zasobów fizycznych i psychicznych, jakie posiada osoba orzekana i które mogą być wykorzystane w procesie pracy. Zasoby te określa się mianem potencjału rehabilitacyjno-zawodowego. Ustala się tutaj nie tylko aktualne, ale i potencjalne predyspozycje i możliwości zawodowe osoby. Stosowane w postępowaniu orzeczniczym kryterium zawodowe odnosi się więc do oceny utraty możliwości lub ograniczeń aktywności osoby w sferze jej zawodowego funkcjonowania. Wskazując w diagnozie zawodowej na niezdolność do pracy lub/i uczestnictwo w warsztacie terapii zajęciowej lub na zdolność do podjęcia pracy w: zakładzie aktywności zawodowej, w warunkach pracy chronionej czy też na otwartym rynku pracy, wskazuje się tym samym kierunek rehabilitacji zawodowej osoby niepełnosprawnej oraz optymalne warunki dla jej aktywności zawodowej.

Pragnę przy tym zauważyć, iż osoby z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności (zgodnie z kryterium kwalifikującym do przedmiotowego stopnia) zachowują zdolność spełniania wymagań stawianych pracownikom na otwartym rynku pracy, a tym samym nie wymagają stworzenia im tzw. warunków pracy chronionej, realizowanych w zakładach aktywności zawodowej oraz zakładach pracy chronionej. Zgodnie z obowiązującym prawem wskazanie do zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej powinno zatem zostać zawarte w orzeczeniu kwalifikującym orzekaną osobę do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, w przypadku której, aby mogła kontynuować albo podjąć pracę zarobkową, zachodzi konieczność przystosowania stanowiska pracy oraz zapewnienia opieki medycznej i rehabilitacyjnej.

Jednocześnie pragnę wyraźnie podkreślić, iż zaliczenie osoby niepełnosprawnej do lekkiego stopnia niepełnosprawności nie pozbawia takiej osoby lub zatrudniającego ją pracodawcę wsparcia adekwatnego do występujących u tej osoby ograniczeń w sferze zawodowej i społecznej.

W świetle przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności mogą stanowić od 60% do 70% osób zatrudnionych w zakładach pracy chronionej - zgodnie z art. 28 ww. ustawy.

Pracodawcy - zakładowi pracy chronionej - zatrudniającemu osoby niepełnosprawne zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności przysługuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia w kwocie 60% najniższego wynagrodzenia.

Należy jednocześnie zaznaczyć, iż pracodawcy, który nie posiada statusu zakładu pracy chronionej, również przysługuje miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, w wysokości 70% kwoty, o której mowa powyżej, lub 90% tej kwoty w przypadku osób z tzw. schorzeniami specjalnymi (tzn. chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym, całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją oraz niewidomych).

Ponadto w przypadku pracodawcy będącego zakładem pracy chronionej powyższe kwoty zwiększa się o 40% najniższego wynagrodzenia w sytuacji zatrudniania osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję, oraz niewidomych.

Pragnę przy tym zauważyć, że kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć kwoty 90% faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, 75% tych kosztów.

Jednocześnie uprzejmie informuję, iż osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności są poszukiwane na rynku pracy, bowiem nie stosują się do nich ograniczenia dobowego i tygodniowego wymiaru czasu pracy, określone w art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Dodatkowo pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, może otrzymać, na wniosek, ze środków PFRON zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia, na mocy art. 26e przedmiotowej ustawy.

Osoby niepełnosprawne zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu mogą, na podstawie art. 11 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.), m.in. ze szkoleń, stażu, prac interwencyjnych czy przygotowania zawodowego dorosłych, które są w części finansowanie ze środków PFRON.

Ponadto, zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, kierownik powiatowego urzędu pracy inicjuje i organizuje szkolenie dla bezrobotnych osób niepełnosprawnych lub innych osób niepełnosprawnych poszukujących pracy i niepozostających w zatrudnieniu, a zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy, w celu zwiększenia ich szans na uzyskanie zatrudnienia, podwyższenia dotychczasowych kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności zawodowej, a w szczególności w razie:

Powołany instrument aktywizacji zawodowej jest niezależny od posiadanego przez osoby kierowane na szkolenia stopnia niepełnosprawności.

Osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności mogą ubiegać się o przyznanie jednorazowo środków PFRON na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia zgodnie z art. 12a ww. ustawy, a w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej lub rolniczej mogą uzyskać ze środków tego funduszu dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności - stosownie do art. 13 ww. ustawy oraz refundację 100% kwoty obowiązkowych przy prowadzeniu działalności gospodarczej składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub składek na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe w pełnej wysokości, stosownie do art. 25a ust. 1 i ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Mając na uwadze powyższe, pragnę poinformować, iż w chwili obecnej nie rozważam wprowadzenia zmian w orzekaniu lekkiego stopnia niepełnosprawności.