SPS-023-21701/13 - Podstawy prawne egzekucji z rachunku bankowego.

Odnosząc się do możliwości zajęcia przez organ podatkowy konta bankowego podatnika, uprzejmie informuję pana posła, że obowiązujące przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.) nie przyznają organom kontroli skarbowej takiej kompetencji. Kompetencji takich nie przyznają również organom podatkowym przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.). Natomiast propozycja ewentualnego rozszerzenia uprawnień organów kontroli skarbowej poprzez przyznanie organom kontroli skarbowej możliwości blokowania rachunków bankowych przedsiębiorców była przedmiotem analiz prowadzonych w Ministerstwie Finansów w ramach prac nad projektem założeń do projektu nowelizacji ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Z powodu wielu zarzutów, w tym także konstytucyjnej natury, zgłoszonych w trakcie uzgodnień międzyresortowych Ministerstwo Finansów odstąpiło od wprowadzenia w ww. projekcie założeń przedmiotowego rozwiązania.

Wydaje się, że przedstawiony przez pana posła problem jest wynikiem niezrozumienia różnic między instytucją blokowania rachunku bankowego, której wprowadzenie do ustawy o kontroli skarbowej było rozważane jako instrument zabezpieczenia, a obowiązującą instytucją zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego dłużnika w ramach postępowania egzekucyjnego.

W obowiązującym stanie prawnym uprawnienie do zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego podatnika (w tym także przedsiębiorcy) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.) posiadają organy egzekucyjne.

Egzekucja wierzytelności z rachunku bankowego jest jednym ze środków egzekucyjnych, stosowanych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 1a pkt 12 lit. a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Stosowanie tego środka egzekucyjnego odbywa się zgodnie z zasadami określonymi w tej ustawie. Celem egzekucji administracyjnej jest egzekwowanie wykonania obowiązków w drodze przymusu administracyjnego poprzez zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym, a także zabezpieczenia wykonania tych obowiązków.

Skutkiem dokonania zajęcia środków na rachunku bankowym, stosownie do art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest wyłączenie możliwości dokonywania przez bank bez zgody organu egzekucyjnego wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności. Organ egzekucyjny wzywa także bank, aby bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę temu organowi na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.

Oznacza to, że w wyniku dokonania zajęcia wierzytelności na rachunku bankowym w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie zostaje wyłączona możliwość dysponowania przez dłużnika wszystkimi zgromadzonymi na rachunku środkami, lecz jedynie do wysokości wskazanej przez wierzyciela. Dłużnik ma zatem możliwość korzystania z rachunku w granicach, w jakich zgromadzone na nim środki pieniężne są wyłączone od egzekucji.

W sensie prawnym nie dochodzi zatem do zablokowania rachunku bankowego, jeżeli rozumieć to jako prawo do korzystania z tego rachunku. Zakładam jednak, że w sensie potocznym egzekucyjne zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym może być odbierane jako zablokowanie rachunku. Treść interpelacji wskazuje, że pan poseł błędnie utożsamia zajęcie egzekucyjne stosowane w obecnym stanie prawnym z rozważaną wstępnie nową instytucją zabezpieczenia polegającego na czasowym odebraniu prawa do dysponowania rachunkiem bankowym. Wobec tego wspomniane w interpelacji pana posła rzekome rozbieżności pomiędzy cyt. "wiedzą ministerstwa a praktyką działalności urzędów skarbowych" w rzeczywistości nie występują.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, wyrażam nadzieję, że pozwolą one usunąć wątpliwości w interesującej pana posła sprawie.