SPS-023- 20601/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie nieprawdziwych zwolnień lekarskich.

Zasady wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy są uregulowane następującymi przepisami:

- ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.),

- rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 65, poz. 741, z późn. zm.).

Zgodnie z powołanymi przepisami zaświadczenia lekarskie mogą być wystawiane na drukach ZUS ZLA, jedynie przez lekarzy upoważnionych przez ZUS. Druki ZUS ZLA są drukami ścisłego zarachowania i nie mogą być wydawane innym lekarzom niż ci, którzy posiadają upoważnienie wystawione przez ZUS i wystąpili o ich wydanie. Stanowią one dowód potwierdzający czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, przedstawiany dla celów ustalenia prawa do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i ich wysokości.

Tylko prawidłowo wystawione zaświadczenie lekarskie, sporządzone na druku ZUS ZLA przez lekarza upoważnionego przez ZUS do wystawiania zwolnień lekarskich, może stanowić podstawę do wypłaty zasiłku z ubezpieczenia społecznego.

Ponieważ druk ZUS ZLA jest podstawą do wypłaty zasiłków chorobowych, wszelkie błędne wpisy poczynione na tym druku przez lekarza powinny być przez niego poprawione bezpośrednio na tym druku. Każda naniesiona poprawka musi być poświadczona pieczątką i podpisem lekarza.

Pragnę podkreślić, że błędnie wypełniony druk ZUS ZLA nie stanowi podstawy do wypłaty świadczeń chorobowych. Tym samym nie stanowi podstawy do wypłaty zasiłku z ubezpieczenia chorobowego zwolnienie lekarskie, które zostało wystawione lub poprawione przez osobę nieuprawnioną. Taką podstawę stanowi jedynie prawidłowo wypełniony druk ZUS ZLA, ewentualnie druk ZUS ZLA, wprawdzie wypełniony błędnie, ale zawierający poprawki naniesione przez lekarza wystawiającego zwolnienie, z podpisem i pieczątką lekarza na każdej poprawce.

Pragnę jednocześnie poinformować, że zapewniona jest kontrola, zarówno przez pracodawców, jak i przez ZUS, zarówno prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przez ubezpieczonych, w tym przez pracowników, jak i prawidłowości wystawiania zwolnień lekarskich przez upoważnionych lekarzy. Zgodnie z art. 68 ustawy chorobowej zarówno ZUS, jak i płatnicy składek są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem.

Szczegółowe zasady kontroli określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. Nr 65, poz. 743). Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia w zakładach pracy, które zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby dokonują pracodawcy. W przypadku pracowników mniejszych zakładów pracy i innych ubezpieczonych kontrolę wykonuje ZUS.

Wyznaczona przez pracodawcę osoba kontrolująca prawidłowość wykorzystania przez pracownika zwolnienia lekarskiego od pracy jest uprawniona do wykonywania kontroli w miejscu pobytu lub w miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej - ten ostatni przypadek dotyczy sytuacji, kiedy osoba, przebywająca na zwolnieniu lekarskim wykonuje inną pracę zarobkową.

W razie stwierdzenia w trakcie kontroli, że zwolnienie lekarskie zostało wykorzystane przez pracownika w sposób niezgodny z jego celem albo stwierdzenia, że pracownik wykonuje w trakcie zwolnienia inną pracę zarobkową, pracownik ten zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej traci prawo do zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby) za cały okres określony w zwolnieniu lekarskim, podczas którego wykonywana jest kontrola.

Ponadto zgodnie z art. 59 ust. 12 ustawy chorobowej pracodawca może wystąpić do ZUS o przeprowadzenie kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich dla celów wypłaty zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby). Jeżeli w wyniku badania kontrolnego pracownik zostanie uznany przez lekarza orzecznika ZUS za zdolnego do pracy, wynagrodzenie za czas choroby od dnia następującego po dniu badania nie przysługuje, a pracownik powinien stawić się do pracy. O wyniku postępowania ZUS jest obowiązany powiadomić pracodawcę.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 60 ustawy chorobowej w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich przez poszczególnych lekarzy, a w szczególności gdy zaświadczenie lekarskie zostało wystawione:

- bez przeprowadzenia bezpośredniego badania ubezpieczonego,

- bez udokumentowania rozpoznania stanowiącego podstawę orzeczonej czasowej niezdolności do pracy,

ZUS może cofnąć lekarzowi upoważnienie do wystawiania zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy na okres nieprzekraczający 12 miesięcy.

Pragnę jednocześnie poinformować, że ZUS przeprowadził w roku 2010:

- 312,9 tys. badań kontrolnych w zakresie prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz

- 68,9 tys. kontroli prawidłowości wykorzystywania przez ubezpieczonych zwolnień lekarskich.

Efektem przeprowadzenia kontroli w zakresie orzekania o czasowej niezdolności do pracy było wstrzymanie wypłaty świadczeń dla 32,2 tys. ubezpieczonych. Kwota wstrzymanych z tego tytułu zasiłków osiągnęła 7,6 mln zł. Natomiast nieprawidłowości stwierdzone w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy skutkowały pozbawieniem prawa do zasiłku 2,4 tys. ubezpieczonych, którym ZUS wstrzymał wypłatę zasiłków na kwotę 3,4 mln zł.

Jak wynika z powyższego, obowiązujące przepisy w dostateczny sposób regulują zarówno zasady wystawiania zwolnień lekarskich, dokonywanie ich ewentualnej korekty, jak również przeprowadzania kontroli lekarzy wystawiających zwolnienia lekarskie i kontroli ubezpieczonych korzystających z tych zwolnień. Należy podkreślić, że pracodawcy mogą w istniejącym procesie kontroli czynnie uczestniczyć czy to poprzez wystąpienie do ZUS o przeprowadzenie kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, jak również poprzez przeprowadzanie we własnym zakresie kontroli wykorzystywania przez pracowników zwolnień lekarskich od pracy.