SPS-023-1908/12 - Regulacje prawne wyznaczające granice zadłużenia samorządu terytorialnego.

Szanowna Pani Marszałek! W związku z otrzymaną przy piśmie z dnia 22 lutego br., znak: SPS-023-1908/12, interpelacją posła Witolda Klepacza w sprawie nowych regulacji wyznaczających granice zadłużenia samorządu uprzejmie informuję.

W ostatnich latach zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.) wykazuje tendencję wzrostową, a wzrost zadłużenia j.s.t. następuje w tempie szybszym niż wzrost zadłużenia państwa. Jednocześnie zaznaczenia wymaga, że w wyniku reformy samorządowej w roku 1998 przekazano j.s.t. zadania publiczne wraz z adekwatnym do realizowanych przez nie zadań udziałem w dochodach publicznych (m.in. udział w podatkach dochodowych, dotacje i subwencje z budżetu państwa). Samorządy nie przejęły jednak kosztów obsługi długu publicznego, który wynikał z finansowania tych zadań w przeszłości. Cały ciężar obsługi tego długu spoczywa na budżecie państwa.

W ostatnich latach odnotowano również długotrwale utrzymujący się strukturalny deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz wysoki deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych. Ponadto Rada Ecofin wystosowała dla Polski rekomendacje dotyczące redukcji deficytu najpóźniej do końca 2012 r.

W związku z powyższym dla Polski bardzo ważną kwestią jest podjęcie zdecydowanych działań zmniejszających nierównowagę fiskalną. Celem jest ograniczenie deficytu zarówno sektora instytucji rządowych, jak i samorządowych, tak aby w 2013 r. (na podstawie danych za 2012 r.) zniesiona została procedura nadmiernego deficytu, a następnie stopniowe obniżanie, po czym stabilizacja wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych na poziomie średniookresowego celu budżetowego (deficyt dla całego sektora finansów publicznych na poziomie 1% PKB).

Pragnę zauważyć, że resort finansów już w 2008 r. podejmował niezbędne reformy sektora finansów publicznych. Doprowadziło to do uchwalenia i wprowadzenia do polskiego prawodawstwa ustawy systemowej, tj. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.) wraz z ustawą Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241, z późn. zm.). Zasadniczymi celami powyższych aktów prawnych było m. in. przyjęcie stabilnych rozwiązań sprzyjających prowadzeniu racjonalnej gospodarki finansowej w budżecie państwa oraz w budżetach j.s.t., wzmocnienie norm ostrożnościowych w budżecie państwa oraz w budżetach j.s.t., a także wprowadzenie Wieloletniego Planu Finansowego Państwa (WPFP), jako dokumentu ukierunkowującego politykę finansową państwa, oraz wieloletniej prognozy finansowej w j.s.t. Uchwalany na szczeblu administracji rządowej od 2010 r. WPFP uwzględnia cele średniookresowej strategii kraju oraz kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów.

Ponadto ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych został wprowadzony nowy wskaźnik limitujący spłatę zobowiązań, określony w art. 243 ustawy, który będzie obowiązywać od 2014 r. Ma on na celu uzależnienie zdolności kredytowej j.s.t. od ich indywidualnego potencjału dochodowego oraz indywidualnej sytuacji finansowej. Pragnę zauważyć, iż strona samorządowa w stanowisku Zespołu do Spraw Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego z dnia 19 września i 28 października 2008 r. w sprawie projektu ustawy o finansach publicznych, który wprowadzał ww. wskaźnik, oraz projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych wyraziła zadowolenie, iż projekt nowej ustawy o finansach publicznych w wielu proponowanych rozwiązaniach wychodzi naprzeciw postulatom samorządów. Należy podkreślić, że przyjęta konstrukcja wskaźnika limitującego spłatę zobowiązań j.s.t. nie ogranicza możliwości absorpcji środków europejskich przeznaczonych na realizację projektów objętych dofinansowaniem z tych środków, bowiem ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych zachowuje dotychczasowe wyłączenia w tym zakresie.

Natomiast jednym z najważniejszych działań legislacyjnych podjętych przez resort finansów w 2010 r. było wprowadzenie istotnych zmian w systemie polskiego prawodawstwa, tj. wejście w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726), w której zdefiniowano tzw. wydatkową regułę dyscyplinującą. Mechanizm wydatkowej reguły dyscyplinującej ma na celu ograniczenie tempa wzrostu tzw. elastycznych wydatków budżetu państwa ogółem, maksymalnie do poziomu zgodnego z prognozowanym, na dany rok budżetowy, średniorocznym wskaźnikiem towarów i usług konsumpcyjnych powiększonym o 1 punkt procentowy. Rząd ma zatem możliwość zapobiegania zwiększeniu tzw. wydatków elastycznych. Dokonując właściwej alokacji środków, rząd nie rezygnuje przy tym z wprowadzania nowych zadań istotnych społecznie i gospodarczo. Wprowadzone reguły prawne wzmacniające instytucjonalne ramy finansów publicznych są ważnym elementem podejmowania rzeczywistych działań oszczędnościowych w ramach całego sektora finansów publicznych. Należy pamiętać również o innych działaniach zmierzających do ograniczenia deficytu, np. przeprowadzone zmiany w systemie emerytalnym, podwyższenie składki rentowej.

Ministerstwo Finansów, prowadząc działania w zakresie reformy finansów publicznych, w żaden sposób nie ogranicza możliwości rozwojowych samorządu. Należy przy tym wskazać, że dalszy równomierny rozwój Polski zależy jednocześnie od odpowiedniego zbilansowania ryzyk dla wzrostu gospodarczego i stabilności całego sektora finansów publicznych (zarówno na szczeblu rządowym, jak i samorządowym). Aby tak się jednak stało, nadal potrzebny jest dalszy wysiłek fiskalny na każdym szczeblu administracji publicznej oraz - tak jak do tej pory - realizowanie z jednej strony racjonalnej, z drugiej efektywnej polityki zarządzania krajem, która pozwoli długookresowo na obniżenie długu publicznego oraz wzrost gospodarczy.