SPS-023-190/07 - Uprawnienia emerytalne dla rodziców dzieci niepełnosprawnych.
Pismo z dnia 28 stycznia 2008 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-190/07 Uprawnienia emerytalne dla rodziców dzieci niepełnosprawnych.
Odpowiadając na interpelację Poseł Mirosławy Nykiel, przekazaną przy piśmie z dnia 18 grudnia 2007 r. znak: SPS-023-190/07, w sprawie utraconych uprawnień emerytalnych dla rodziców dzieci niepełnosprawnych, pragnę uprzejmie przedstawić, co następuje:
Rodzina, która znalazła się w trudnej sytuacji z powodu konieczności zrezygnowania jednego z rodziców z pracy zarobkowej w celu opieki nad dzieckiem specjalnej troski, wymaga wsparcia ze strony państwa. Nie ulega jednak wątpliwości, że nie powinno się to odbywać ze środków ubezpieczeń społecznych, ponieważ utrudnienie w kontynuowaniu pracy zarobkowej spowodowane stanem zdrowia dziecka nie jest ryzykiem emerytalnym ani rentowym, lecz ryzykiem objętym wsparciem przez systemy pozaubezpieczeniowe. Dlatego też w systemie świadczeń rodzinnych - a nie w systemie ubezpieczeń społecznych - jest odpowiednie miejsce na rozwiązania zapewniające osobom i rodzinom będącym w trudnej sytuacji życiowej nie tylko niezbędne środki finansowe, ale też inne formy pomocy i wsparcia. Objęcie ryzykiem ubezpieczeniowym tych sytuacji byłoby sprzeczne z zasadami techniki ubezpieczeniowej i spowodowałoby nieuzasadnione obciążenie pozostałych ubezpieczonych. Fundusze na świadczenia emerytalno-rentowe gromadzone są przecież ze składek osób ubezpieczonych, a dostęp do świadczeń i ich wysokość zdeterminowane są opłaconą składką.
Właśnie w tym celu parlament dokonał zmiany przepisów emerytalno-rentowych powodującej, że z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznawane będą wyłącznie świadczenia należne z powodu spełnienia ryzyka ubezpieczeniowego, tj. dożycia określonego w przepisach wieku lub niemożności kontynuowania pracy zarobkowej z powodu niezdolności do pracy.
Mimo szeregu wątpliwości, reformując ubezpieczenia społeczne, ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, znosząc wcześniejszą emeryturę dla pracowników opiekujących się dziećmi specjalnej troski, przewidziała w art. 186 ust. 3, iż prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem specjalnej troski zachowają rodzice, którzy do dnia wejścia w życie ustawy nie zgłosili wniosku o tę emeryturę, mimo że do dnia 31 grudnia 1998 r. spełnili wszystkie wymagane warunki.
Uprawnienia rodziców do tej wcześniejszej emerytury, którzy z powodu stanu zdrowia swojego dziecka wymagającego ich stałej opieki oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych nie mogą kontynuować zatrudnienia, rozpatrywane są na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149) - po spełnieniu łącznie następujących warunków:
posiadania okresu zatrudnienia - okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego dla kobiet 20 lat i 25 lat dla mężczyzn,
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, które:
jest całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji bez względu na przyczynę chorobową,
jest całkowicie niezdolne do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w rozporządzeniu, a niezdolność do pracy dziecka istnieje od urodzenia albo powstała przed ukończeniem 18 roku życia,
ostatnim ubezpieczeniem przed dniem 1 stycznia 1999 r. było ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy w myśl Kodeksu pracy,
nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem,
nie są członkami Otwartego Funduszu Emerytalnego.
Regulacja prawna pozwalająca jeszcze przez pewien okres czasu korzystać przez opiekunów dzieci specjalnej troski z wcześniejszej emerytury jest świadczeniem zanikającym, które nie może być kontynuowane w zreformowanym systemie emerytalnym, ponieważ z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tworzonego ze składek na ubezpieczenie społeczne osób czynnych zawodowo nie mogą być finansowane świadczenia pozaubezpieczeniowe. Konieczność zrezygnowania przez jednego z rodziców z pracy zarobkowej w celu wychowania dziecka wymagającego ze względu na stan zdrowia stałej opieki nie jest bowiem ryzykiem emerytalnym ani rentowym, lecz ryzykiem objętym wsparciem ze środków przeznaczonych w budżecie państwa na pomoc społeczną.
Rozwiązania takie, przewidujące pomoc dla rodzin wychowujących niepełnosprawne dziecko, stworzyła ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.), która przewiduje:
świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 420 zł miesięcznie z tytułu niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; świadczenie pielęgnacyjne jest więc świadczeniem dla rodzica, który musi zrezygnować z zatrudnienia, by zapewnić całodobową opiekę dziecku w dłuższym okresie czasu; głównym celem ww. świadczenia jest więc rekompensata utraconego wynagrodzenia za pracę.
Dodatkowo za osobę uprawnioną do świadczenia pielęgnacyjnego budżet państwa opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe i zdrowotne. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje bez względu na wiek dziecka, jeżeli dochód w rodzinie nie przekracza kwoty 583 zł netto na osobę (tj. po odliczeniu podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne).
zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie, który przysługuje niezależnie od dochodów i wieku - każdej osobie legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności, znacznym stopniu niepełnosprawności lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21 roku życia,
dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rehabilitacji i kształcenia dziecka niepełnosprawnego - dodatek przysługuje na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności w kwocie 60 zł na dziecko do ukończenia 5 roku życia lub 80 zł na dziecko powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia. Jest to dodatek do zasiłku rodzinnego i przysługuje przy dochodzie nie wyższym niż 583 zł netto na osobę w rodzinie.
Niezależnie od świadczeń rodzinnych rodzina znajdująca się w trudnej sytuacji życiowej, w tym rodzina wychowująca dziecko niepełnosprawne, może ubiegać się o doraźną pomoc finansową na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 583, z późn. zm.).
Minister
Jolanta Fedak