SPS-023-17815/13 - Rozszerzenie zakresu informacji, których organy podatkowe mogą żądać od banków i innych instytucji finansowych.

Odpowiadając na interpelację pana posła Łukasza Gibały z dnia 6 maja 2013 r. otrzymaną przy piśmie z dnia 21 maja 2013 r., nr SPS-023-17815/13, w sprawie projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

W projekcie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw przewiduje się rozszerzenie zakresu informacji, których organy podatkowe mogą żądać od banków i innych instytucji finansowych. Pragnę nadmienić, że w obecnym stanie prawnym zakres informacji, jakie mogą być udostępniane organom podatkowym w trybie art. 182-186 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), jest bardzo ograniczony. Działające w Polsce banki i inne instytucje finansowe mają obecnie szerszy obowiązek informacyjny wobec obcych władz podatkowych (w zakresie wynikającym z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w związku z art. 305a Ordynacji podatkowej) niż wobec polskich organów podatkowych. Polska administracja podatkowa może uzyskać szersze dane z zagranicznych banków niż z polskich banków i instytucji finansowych. Umowy międzynarodowe, inkorporujące standard wymiany informacji zgodny z wytycznymi OECD i promowany działaniami politycznymi, m.in. w ramach G20 i Rady Europejskiej, zastrzegają, iż posiadanie informacji przez bank lub inną instytucję finansową nie może być wyłączną przesłanką do odmowy jej udzielenia.

Jednocześnie w wytycznych OECD zakres przedmiotowy udzielanych informacji ujmowany jest w sposób szeroki, obejmujący generalnie wszystkie dane mogące mieć istotne znaczenie dla celów podatkowych. Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw przewiduje, że banki będą obowiązane dodatkowo do przekazywania informacji o posiadanych pełnomocnictwach do dysponowania rachunkami bankowymi (rachunkami pieniężnymi, rachunkami papierów wartościowych), liczbie tych pełnomocnictw, obrotach i stanie tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców. Ponadto zakłada się umożliwienie uprawnionym organom podatkowym pozyskiwania informacji o wysokości zobowiązań wynikających z zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, celów, na jakie zostały udzielone, sposobu zabezpieczenia ich spłaty, wysokości oraz terminów dokonanych spłat oraz źródeł i wysokości dochodów wskazanych we wniosku kredytowym, a także umów depozytowych i umów udostępniania skrytek bankowych. Obowiązek przekazania informacji będzie obejmował również inne informacje będące w posiadaniu banku, a mające znaczenie dla ustalenia podstawy opodatkowania, na które powołuje się strona w postępowaniu podatkowym.

W tym miejscu należy podkreślić, że w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. akt K 15/98, orzeczono, że przepisy art. 182 i art. 183 Ordynacji podatkowej są zgodne z art. 47, art. 31 ust. 3, art. 49, art. 51 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Propozycje zmian nie tworzą nowych obowiązków informacyjnych, lecz poszerzają zakres informacji o szczegółowe dane, które banki mają i przetwarzają. Nie ma żadnego powodu, aby te dane były utajniane przez polskimi organami podatkowymi.

Analogiczne zmiany będą dotyczyć zakresu informacji możliwych do pozyskania od innych niż banki instytucji finansowych, o których mowa w art. 182 § 2 ustawy - Ordynacja podatkowa. Ponadto proponuje się wprowadzenie regulacji umożliwiających uzyskanie informacji o przepływie środków pieniężnych transferowanych z wykorzystaniem usługi przekazu pieniężnego. Coraz częściej zdarza się, iż podatnicy powołują się na uzyskane tą drogą przychody, najczęściej z zagranicy, natomiast przepisy podatkowe nie zawierają regulacji pozwalających na zweryfikowanie tych wyjaśnień.

Rozszerzenie zakresu informacji żądanych od banków i innych instytucji finansowych przyczyni się do podniesienia skuteczności prowadzonych postępowań podatkowych. Dostęp do wskazanych wyżej informacji ma szczególne znaczenie dla skuteczności zwalczania naruszeń prawa w zakresie zaniżania podstaw opodatkowania oraz nieujawniania źródeł pochodzenia przychodów i majątku. Jednocześnie w celu wzmocnienia respektowania zasady szczególnego zaufania między instytucjami finansowymi a ich klientami, o której mowa w art. 184 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, proponuje się jednoznaczne wskazanie, że jeżeli umowa z bankiem lub inną instytucją finansową została zawarta przez podatnika wspólnie z innymi podmiotami, bank przekazuje informacje po usunięciu danych identyfikujących podmioty, których nie dotyczy żądanie organu podatkowego.

W tym miejscu pragnę podkreślić, że organy podatkowe nadzorują wykonanie konstytucyjnych obowiązków powszechności i równości opodatkowania. Wystąpienie organu podatkowego do banku lub innej instytucji finansowej z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji, o których mowa w art. 182 ustawy - Ordynacja podatkowa, jest jednym z elementów sprawowania tego nadzoru. Uprawnienia organów podatkowych w tym zakresie nie mają na celu inwigilowania podatników, ale nadzór nad wywiązywaniem się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Zaznaczenia także wymaga, że uruchomienie procedury przekazania przez bank lub inną instytucję finansową informacji, o których mowa w art. 182 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, może nastąpić wyłącznie w ramach postępowania podatkowego. Natomiast postępowanie podatkowe wszczyna się w wyjątkowych przypadkach, co do zasady, gdy złożona przez podatnika deklaracja podatkowa budzi wątpliwości co do poprawności lub rzetelności, a wątpliwości te nie zostały wcześniej wyjaśnione w ramach czynności sprawdzających. W ramach postępowania podatkowego strona ma zapewnioną możliwość składania wyjaśnień i dowodów co do poprawności złożonej deklaracji podatkowej. Jeżeli wątpliwości co do poprawności lub rzetelności deklaracji podatkowej nie zostaną wyjaśnione, a z dotychczas zgromadzonych dowodów w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, wówczas, odpowiednio naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celnego, kierując się zasadą prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 122 ustawy - Ordynacja podatkowa, zwraca się do strony o udzielenie informacji w tym zakresie lub upoważnienie go do wystąpienia do banku o przekazanie informacji. Dopiero w przypadku gdy strona nie udzieliła informacji lub nie upoważniła naczelnika urzędu skarbowego (naczelnika urzędu celnego) do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji lub udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej, organ ten może wystąpić do banku lub innej instytucji finansowej z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji, o których mowa w art. 182 ustawy - Ordynacja podatkowa. Nie planuje się zmian zasad udostępniania informacji przez banki lub inne instytucje finansowe, o których mowa w art. 183 ustawy - Ordynacja podatkowa.

Procedura pozyskiwania informacji z banków oraz innych instytucji finansowych w toku postępowania podatkowego jest jawna dla strony postępowania i de facto to od aktywności strony w prowadzonym postępowaniu zależy, czy wystąpienie do banku będzie potrzebne. Posługiwanie się w tym kontekście pojęciem inwigilacji jest nieporozumieniem. Zasady powszechności i sprawiedliwości podatkowej wymagają zapewnienia warunków efektywnej kontroli przez organy podatkowe prawidłowości uiszczanych zobowiązań podatkowych, z zachowaniem zasady proporcjonalności między wagą interesu publicznego, wymagającego ochrony prawnej, a stopniem uciążliwości ingerencji w sferę informacji z życia prywatnego obywateli, z zakresu zawieranych przez nich transakcji finansowych.

W mojej ocenie w projekcie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw zasada ta jest zachowana.