SPS-023-16755/10 - Zatrudnianie osób niepełnosprawnych w urzędach.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przekazaną przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 13 lipca 2010 r., znak: SPS-023-16755/10, interpelację z dnia 30 czerwca 2010 r. złożoną przez pana Józefa Rojka, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie zatrudniania niepełnosprawnych w urzędach uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 z późn. zm.) reguluje obowiązki i uprawnienia pracodawców związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych, określając minimalny poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych w poszczególnych rodzajach zakładów pracy (art. 21), którego zapewnienie zwalnia pracodawcę od obowiązku dokonywania miesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Dla państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych będących jednostkami budżetowymi, zakładami budżetowymi albo gospodarstwami pomocniczymi, instytucji kultury oraz jednostek organizacyjnych zajmujących się statutowo ochroną dóbr kultury uznanych za pomnik historii (art. 21 ust. 2a ustawy) ustawodawca określił ten wskaźnik (od 2008 r.) w wysokości 6%.

Należy szczególnie podkreślić, że ustawodawca nie zobowiązał pracodawców do osiągania ustawowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, ale do dokonywania wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jeżeli jest on niższy niż wskazany w ustawie. Także zachętą do zatrudniania osób niepełnosprawnych i osiągania ustawowego wskaźnika ich zatrudnienia jest zwolnienie z wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Przy czym pragnę nadmienić, że z przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) wynika zasada swobody zawierania umów o pracę. Przepis art. 11 k.p. stanowi, że nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.

Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych - w związku z przygotowaniem corocznej informacji rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych - zwraca się do wszystkich ministrów i kierowników urzędów centralnych z prośbą m.in. o nadesłanie informacji na temat stanu zatrudnienia w nich osób niepełnosprawnych. Jest to stałe coroczne monitorowanie przez pełnomocnika rządu do spraw osób niepełnosprawnych stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji publicznej w formie otrzymywanej informacji o danych liczbowych stanu zatrudnienia ogółem i stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ministerstwach i urzędach centralnych w 2009 r. był niestety nadal niski. Wyjątek stanowią instytucje: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Ochotnicze Hufce Pracy, Policja, Straż Graniczna, Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.

Z tej informacji wynika m.in., że istniejące różnice we wskaźnikach zatrudnienia osób niepełnosprawnych pomiędzy poszczególnymi resortami, które wiąże w procesie rekrutacji pracowników ta sama ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 170, poz. 1217, z późn. zm.), wyraźnie pokazują, że kluczową rolę odgrywa inicjatywa samych podmiotów, a podejmowane pozytywne działania mogą przynieść trwałe efekty w postaci stabilnej pracy dla osób niepełnosprawnych. Zatem administracja publiczna może zaoferować takie stanowiska pracy, na których niepełnosprawność nie stanowi bariery w skutecznym i sprawnym wykonywaniu pracy oraz że zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji publicznej jest możliwe. Wymaga to jednak oddziaływania na pracodawców poprzez zwiększanie ich świadomości na ten temat oraz dostarczanie im narzędzi wspomagających proces zatrudniania.

Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych zainicjował w 2007 r. i zrealizował w latach 2007-2008 projekt pt. "Wdrożenie i realizacja programu szkoleń dla administracji publicznej w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych". Jego celem było promowanie zatrudniania osób niepełnosprawnych w administracji publicznej. W ramach projektu przeprowadzono cykl szkoleń dla szefów wydziałów kadr urzędów centralnych, szefów wydziałów kadr administracji rządowej oraz kierowników jednostek samorządu terytorialnego, w których uczestniczyło 849 osób. Prowadzili je przede wszystkim pracownicy Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Celem tych szkoleń było wskazanie na niewykorzystane możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji publicznej, zwłaszcza że z roku na rok zmienia się struktura wykształcenia osób niepełnosprawnych i coraz więcej osób uzyskuje dyplom ukończenia studiów wyższych.

Działania promujące zatrudnienie osób niepełnosprawnych w administracji publicznej wspiera Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, której przedstawiciele uczestniczyli w przygotowaniu i prowadzeniu wspomnianych szkoleń. W wyniku współpracy pomiędzy pełnomocnikiem rządu do spraw osób niepełnosprawnych z szefem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ukazała się na stronach internetowych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów informacja o możliwości zamieszczania stosownego zapisu w ogłoszeniach o wolnych stanowiskach pracy, zachęcającego osoby niepełnosprawne do uczestnictwa w naborze do służby cywilnej. Informacja ta nie narusza równości dostępu do służby cywilnej, albowiem wskazuje jedynie na otwartość instytucji na osoby niepełnosprawne i brak barier w zatrudnianiu takich osób w urzędzie. Jednak decyzja o zamieszczeniu takiej informacji pozostaje w gestii dyrektora generalnego danego urzędu.

Niezależnie od powyższego pragnę podkreślić, że kwestie promowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych nie tylko w urzędach są stale obecne w działaniach samego resortu pracy. Dlatego też planuje uruchomić na szeroką skalę akcję promocyjną (medialną) zachęcającą do zatrudniania osób niepełnosprawnych w administracji publicznej. W tym celu planujemy również powtórzyć akcję szkoleniową dla dyrektorów czy kierowników wydziałów kadr urzędów centralnych, administracji rządowej i samorządowej mającą na celu zachęcanie do zatrudniania osób niepełnosprawnych.