SPS-023-15511/13 - Stanowisko w sprawie finansowania przez ZUS składek ubezpieczenia społecznego niań

Zgodnie z wolą ustawodawcy niania jest osobą, która sprawuje indywidualną opiekę nad dziećmi od 20. tygodnia życia do 3 lat, zatrudnioną w tym celu przez rodziców na podstawie umowy uaktywniającej, do której stosuje się - w zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie - odpowiednio przepisy o zleceniu.

W przypadku zawarcia takiej umowy, zgodnie z treścią art. 51 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235, z późn. zm.), za nianię składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne opłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Warunkiem skorzystania z tego świadczenia - jak wynika z uzasadnienia do ustawy - jest to, że oboje rodzice dziecka (lub rodzic, w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko) pracują, a opieka jest sprawowana nad dzieckiem w wieku do lat 3.

Jednocześnie ustawodawca uznał, że rodzina, która podpisała umowę uaktywniającą z nianią, za którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, nie może korzystać z innych form opieki nad danym dzieckiem.

Niewątpliwie w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego matka, jakkolwiek pozostaje w zatrudnieniu, nie świadczy pracy, natomiast przebywa w domu w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem, w którym za osobę pobierającą zasiłek odprowadzane są składki emerytalne i rentowe. Składki te w myśl obowiązujących przepisów finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Trudno sobie wyobrazić, że matka, przebywając w domu z dzieckiem, z tytułu urodzenia którego pobiera zasiłek macierzyński, nie opiekuje się pozostałymi dziećmi pozostającymi pod jej pieczą rodzicielską.

Ponadto zarówno w ustawie, jak i w uzasadnieniu do niej ustawodawca podkreśla ograniczenie pomocy tylko do jednego mechanizmu. Wydaje się, że celem ustawodawcy było wyprowadzenie niań z szarej strefy, a nie przenoszenie kosztów aktywności zawodowej dowolnej liczby obywateli na budżet państwa.

Nie jest również zgodne z intencjami ustawodawcy finansowanie ubezpieczenia niani zawierającej umowę z osobą przebywającą na urlopie wychowawczym. Wynika to wprost z oceny skutków przedmiotowej regulacji, która wyraźnie wskazuje na fakt, że głównym celem ustawy było zaktywizowanie matek i ich powrót do pracy (zdjęcie z budżetu państwa kosztów składek za osobę przebywającą na urlopie wychowawczym - a niejako "w zamian za to" przejęcie kosztów finansowania składek za nianie).