SPS-023-15353/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie sytuacji rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi.
Pismo z dnia 29 kwietnia 2010 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-15353/10 Stanowisko MPiPS w sprawie sytuacji rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi.
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 31 marca 2010 r. dotyczące interpelacji posłów Małgorzaty Sadurskiej i Wojciecha Żukowskiego w sprawie sytuacji rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi, SPS-023-15353/10, uprzejmie informuję.
W systemie świadczeń rodzinnych, poza świadczeniami adresowanymi do ogółu rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne, są również specjalne świadczenia, które jako dodatkowe wsparcie materialne kierowane są wyłącznie do rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi. Tymi specjalnymi świadczeniami rodzinnymi związanymi z niepełnosprawnością dziecka są:
dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rehabilitacji i kształcenia dziecka niepełnosprawnego:
60 zł miesięcznie na dziecko do ukończenia 5. roku życia,
80 zł miesięcznie na dziecko pomiędzy 5 a 24 rokiem życia,
zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł miesięcznie - niezależne od dochodów świadczenie dla każdego dziecka w wieku do 16 lat legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub w wieku powyżej 16 lat legitymującego się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, a także o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia,
świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji bądź niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny - od 1 listopada 2009 r. w wysokości 520 zł miesięcznie, przyznawane od 1 stycznia 2010 r. bez kryterium dochodowego. Za osoby korzystające ze świadczenia pielęgnacyjnego opłacane są z budżetu państwa składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz zdrowotne (jeśli nie ma już opłacanych z innego tytułu).
Oprócz wymienionych świadczeń specjalnych rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi mogą korzystać z pozostałych rodzajów świadczeń rodzinnych, którymi są:
zasiłek rodzinny:
68 zł miesięcznie - na dziecko do ukończenia 5. roku życia,
91 zł miesięcznie - na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 18. roku życia,
98 zł miesięcznie - na dziecko w wielu powyżej 18. roku życia do ukończenia 24. roku życia,
pozostałe rodzaje dodatków do zasiłku rodzinnego: dodatek z tytułu urodzenia dziecka (1000 zł jednorazowo), dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (400 zł miesięcznie), dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka (170 zł na dziecko nie więcej niż 340 zł na wszystkie dzieci, na dziecko niepełnosprawne 250 zł nie więcej niż 500 zł na wszystkie dzieci), dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej (80 zł na trzecie i każde następne dziecko uprawnione do zasiłku rodzinnego), dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego (100 zł jednorazowo), dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania (90 zł z tytułu zamieszkania w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, 50 zł z tytułu dojazdu do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły).
Oprócz świadczeń rodzinnych jest szereg rodzajów świadczeń z pomocy społecznej: zasiłek okresowy, celowy, usługi opiekuńcze, specjalistyczne usługi opiekuńcze, poradnictwo specjalistyczne oraz renta socjalna (dla pełnoletnich osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia, albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej).
Odnośnie do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego należy zwrócić uwagę, że nie jest możliwe, aby świadczenie pielęgnacyjne wprost zastępowało dochód wynikający ze świadczenia pracy, której nie może podjąć osoba opiekująca się dzieckiem niepełnosprawnym, również nieletnim. Przyjęcie takiego stanowiska prowadziłoby do nieuzasadnionego i niesprawiedliwego w odczuciu społecznym różnicowania zakresu pomocy państwa w formie świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na wysokość wcześniejszych zarobków osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne i poniesionej "straty" w związku z opieką nad swoim dzieckiem.
Nie jest również planowane zrównanie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, a tym samym i podstawy opłacania z budżetu państwa składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Szacuje się, iż w 2010 r. przeciętna miesięczna liczba wypłacanych świadczeń pielęgnacyjnych wyniesie co najmniej 76 tys. Uwzględniając powyższą wielkość, zmiana polegająca na podwyższeniu wysokości świadczenia pielęgnacyjnego do 1317 zł (wysokość minimalnego wynagrodzenia) oraz kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz zdrowotne do 1317 zł spowodowałaby wzrost wydatków o co najmniej 885,8 mln zł rocznie (z kosztami obsługi 913,2 mln zł). Z tego wydatki na świadczenie pielęgnacyjne - ok. 766,3 mln zł (z kosztami obsługi), wydatki na składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe - ok. 123,1 mln zł (z kosztami obsługi), wydatki na składkę na ubezpieczenie zdrowotne - ok. 23,8 mln zł (z kosztami obsługi).
Obecnie w budżecie państwa nie ma środków na pokrycie tak znacznego wzrostu wydatków na świadczenia rodzinne.
Należy podkreślić, że istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest częściowe zrekompensowanie osobie opiekującej się niepełnosprawnym członkiem rodziny faktu rezygnacji z aktywności zawodowej, a nie zastąpienie wynagrodzenia. Z istoty rzeczy każde świadczenie społeczne, a więc tak samo świadczenie pielęgnacyjne, jak i renta lub emerytura, służy tylko częściowemu zrekompensowaniu utraty wynagrodzenia, a nie ma na celu w pełni wynagrodzenie to zastąpić. Stąd wysokość świadczenia społecznego zastępującego utracone wynagrodzenie nie może być na tym samym poziomie co wynagrodzenie. W przypadku świadczeń społecznych finansowanych przez budżet państwa, a nie w trybie składek ubezpieczeniowych, wysokość takiego świadczenia jest bezpośrednio związana z sytuacją budżetu państwa. Dlatego też aktualna wysokość świadczenia pielęgnacyjnego (520 zł - kwota, do której od 1 listopada 2009 r. podwyższono wysokość tego świadczenia) odzwierciedla możliwości budżetu państwa w tym zakresie.
Należy również wskazać, że w związku z rozszerzeniem zakresu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, co jest wynikiem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2008 r. (sygn. akt P 27/07) i z dnia 22 lipca 2008 r. (sygn. akt P 41/07) oraz uchylenia od 1 stycznia 2010 r. kryterium dochodowego, wydatki budżetu państwa na świadczenia pielęgnacyjne systematycznie rosną. Sytuacja ta ogranicza możliwość dalszego zwiększenia wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.
Tym niemniej, mając świadomość, że aktualna wielkość wsparcia materialnego dla rodzin, w tym rodzin z osobami niepełnosprawnymi, jest niewystarczająca, planuje się, że - jeśli tylko sytuacja finansowa państwa na to pozwoli - kierunkiem dalszych działań służących zwiększeniu wsparcia materialnego dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi będzie podwyższanie wysokości świadczeń rodzinnych adresowanych do tych rodzin, w tym wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.