SPS-023-1507/08 - Podstawa przyznania zasiłku pielęgnacyjnego.

Odpowiadając na interpelację poseł Izabeli Katarzyny Mrzygłockiej w sprawie możliwości zmiany przepisów dotyczących zasiłku pielęgnacyjnego, przesłaną przez Pana Marszałka pismem z dnia 5 marca br. (SPS-023-1507/08), uprzejmie informuję:

W kwestii prawidłowości rozstrzygnięcia w zakresie niepełnosprawności Łukasza Sienkiewicza należy odnieść się do podstawy prawnej orzekania. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92) o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności orzekają powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, na zasadach i w trybie określonych w przepisach tej ustawy oraz aktach wykonawczych wydanych w celu jej wykonania, tj. w rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328) i w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162).

Definicję niepełnosprawności dziecka zawiera art. 4a przywołanej ustawy, zgodnie z treścią którego osoby, które nie ukończyły 16 roku życia, zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeśli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Natomiast szczegółowe kryteria oceny niepełnosprawności dziecka określone zostały w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia.

Stosownie do treści § 1 pkt 2 przywołanego rozporządzenia jedno z decydujących kryteriów oceny niepełnosprawności dziecka uwzględnia przesłankę niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodujących konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, przewyższającej zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku. W § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia przyjęta została metoda taksatywnego określenia stanów chorobowych, uzasadniających konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, a więc stanów stanowiących przesłankę kwalifikacji dziecka do osób niepełnosprawnych. Punkt 3 wymienionego wyżej przepisu stanowi, iż do stanów takich należy upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym. Treść powyższego przepisu nakazuje zatem przyjąć, że konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku zachodzi wyłącznie w przypadku rozpoznania upośledzenia umysłowego w stopniu co najmniej umiarkowanym. Oznacza to, iż osoby u których rozpoznano upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, nie spełniają przesłanki wskazanej w § 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia, stanowiącej warunek sine qua non dokonania przez zespół kwalifikacji orzekanego dziecka do osób niepełnosprawnych.

Podkreślenia wymaga, iż naruszenie prawa materialnego w przedmiotowym zakresie przez członków zespołów orzekających o niepełnosprawności skutkuje sankcjami, o których mowa w art. 6c ust. 3 i 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

W sprawie będącej przedmiotem wniesionej interpelacji orzekany przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności i Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności we Wrocławiu Łukasz Sienkiewicz nie został zakwalifikowany do osób niepełnosprawnych w związku z brakiem stwierdzenia wystąpienia stanów chorobowych enumeratywnie wymienionych w § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia.

Zarówno przedłożona dokumentacja medyczna, jak i wyniki badań psychologicznych w przedmiocie diagnozy intelektu orzekanego pozwoliły rozpoznać subkliniczną postać niedoczynności tarczycy, niedobór masy ciała i wzrostu oraz upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim. Członkowie składów orzekających w tej sprawie, orzekający zarówno w postępowaniu prowadzonym w I (zespół powiatowy), jak i w II instancji (zespół wojewódzki), uwzględnili aktualny stan zdrowia dziecka i przekonująco wywiedli, iż stopień naruszenia jego organizmu nie uzasadnia kwalifikacji do osób niepełnosprawnych, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.

Podkreślenia wymaga, iż wprowadzenie regulacji prawnych w zakresie obowiązku stosowania przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności jednolitych kryteriów i standardów postępowania orzeczniczego stanowi gwarancję realizacji konstytucyjnej zasady równości podmiotów wobec prawa, wyrażającej się w tym, iż wyłącznie osobom, u których rozpoznane zostało naruszenie sprawności organizmu, spełniające kryteria prawem ustanowione, przysługiwać będą ulgi i uprawnienia adresowane do osób niepełnosprawnych.

Odnosząc się do kwestii realizacji zaległego zasiłku pielęgnacyjnego, należy wskazać, że zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.), prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 października 2007 r. sygn. akt 28/07 (Dz. U. z 2007 r. Nr 200, poz. 1446), uznał za niezgodny z Konstytucją RP art. 24 ust. 2 ww. ustawy w zakresie, w jakim stanowi, że w wypadku wniosku o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat, legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, uzyskanym w wyniku rozpoznania przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jej odwołania od orzeczenia powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie może być jednak przez realizatorów świadczeń rodzinnych rozciągany na inne podobne przypadki. Nie zmienia to faktu, że organy odwoławcze - samorządowe kolegia odwoławcze czy sądy, mogą rozszerzająco wyrok interpretować i w sytuacji podobnej, jak w przypadku Łukasza Sienkiewicza, przyznać zasiłek pielęgnacyjny za okres wsteczny.

W związku z ww. rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, wprowadzający możliwość wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego za okres wsteczny, tj. od miesiąca złożenia wniosku o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności. Powyższy projekt dnia 6 marca 2008 r. był już przedmiotem obrad komitetu Rady Ministrów, wkrótce trafi pod obrady Rady Ministrów, a następnie do Sejmu RP.

Minister

Jolanta Fedak