SPS-023-1408/08 - Wysokość pobieranych przez kobiety tzw. rent rodzinnych po mężu.

W odpowiedzi na pismo z dnia 28 lutego br., znak: SPS-023-1408/08, dotyczące interpelacji pana posła Bolesława Grzegorza Piechy w sprawie zróżnicowanego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn oraz rent rodzinnych dla wdów, uprzejmie informuję, co następuje.

Odnosząc się do zastrzeżeń pana posła dotyczących zróżnicowanego wieku kobiet i mężczyzn oraz różnic w wysokości pobieranych przez nich świadczeń, pragnę zauważyć, że wprowadzona w Polsce w 1999 r. reforma systemu emerytalnego polega na przekształceniu systemu o zdefiniowanym świadczeniu na dwufilarowy system o zdefiniowanej składce. Oznacza to, iż wysokość emerytury w nowym systemie zależy od wysokości zgromadzonych na kontach (w ZUS i OFE) składek oraz od przewidywanej długości trwania życia w wieku przejścia na emeryturę.

Pomimo reformy systemu emerytalnego przyjęta przez Sejm ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) utrzymała różny ustawowo wiek emerytalny, odpowiednio 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn.

W nowym systemie emerytalnym istnieje ścisła zależność między wiekiem przejścia na emeryturę a jej wysokością. Aby nie różnicować wysokości emerytury ze względu na płeć, do obliczenia emerytury przyjmowane jest uśrednione dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn. Dzięki temu kobieta i mężczyzna o takim samym przebiegu pracy zawodowej, przechodząc na emeryturę w tym samym wieku, mogą oczekiwać takich samych emerytur. Niższy o 5 lat wiek emerytalny kobiet powoduje, że emerytury kobiet ze zreformowanego systemu mogą być niższe od tych, które otrzymałyby, gdyby tak jak mężczyźni przeszły na emeryturę po ukończeniu 65 r. życia. Wszystko to przy założeniu otrzymywania identycznego wynagrodzenia.

Należy jednak zaznaczyć, że osiągnięcie wieku emerytalnego uprawnia do zgłoszenia wniosku o emeryturę, ale nie jest to wiek obligatoryjny, w którym ubezpieczony ma obowiązek przejścia na emeryturę. Każdy bowiem ma prawo pracować dłużej.

Zreformowany system emerytalny wprowadził więc bodziec ekonomiczny do kontynuowania pracy również po osiągnięciu wieku emerytalnego, ponieważ każdy rok kontynuacji pracy wpływa na zwiększenie emerytury. Powyższe oznacza, że przeciętna różnica w wysokości wieku emerytalnego prowadzi do sytuacji, w której kobiety krócej oszczędzają na swoją emeryturę.

Zrównanie wieku emerytalnego uważane jest za jedną z istotniejszych kwestii prawidłowości funkcjonowania systemów zabezpieczenia społecznego i pomimo że kwestia ta pozostaje w swobodnej gestii państw członkowskich, Unia Europejska podkreśla konieczność uporządkowania tych regulacji, co pozwoliłoby na wskazywaną przez UE likwidację dyskryminacji w dziedzinie zabezpieczenia społecznego.

Należy również wskazać, że rzecznik praw obywatelskich w dniu 27 listopada 2007 r. złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucja RP art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet oraz co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Zdaniem rzecznika praw obywatelskich zróżnicowany wiek emerytalny kobiet i mężczyzn w nowym systemie emerytalnym jest dyskryminujący.

Prace legislacyjne dotyczące wyrównania i podniesienia wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn będą mogły być podjęte nie wcześniej niż po wydaniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Rozpoczęcie prac nad tym zagadnieniem wymagałoby przeprowadzenia bardzo szerokich konsultacji społecznych celem uzyskania konsensusu społecznego w tym zakresie, a ewentualne zmiany stanu prawnego powinny być wprowadzane stopniowo, rozłożone w czasie, z poszanowaniem praw nabytych osób ubezpieczonych.

Odnosząc się do kwestii rent rodzinnych dla kobiet wdów, uprzejmie informuję, że nie przewiduje się możliwości wprowadzenia rozwiązań zaproponowanych przez pana posła.

Wprowadzenie różnicowania na kobiety pracujące i niepracujące przy przyznawaniu świadczenia po zmarłym mężu oraz różnym obliczaniu jego wysokości byłoby rozwiązaniem dyskryminującym.

Ponadto z uwagi na fakt braku propozycji konkretnych zapisów regulujących kwestie poruszane przez pana posła oszacowanie skutków finansowych nie jest możliwe.

Pragnę podkreślić jednak, że wystarczającym rozwiązaniem zabezpieczającym byt rodzin na wypadek śmierci ubezpieczonego jest funkcjonujący obecnie system rent rodzinnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych powyżej. Wdowa niespełniająca tych warunków i w związku z tym niemająca uprawnień do renty rodzinnej, jak również niezbędnych źródeł utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego r. od chwili śmierci męża, jak również w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Ogólną zasadą jest, że renta rodzinna wynosi, niezależnie od tego, kto jest do niej uprawniony (dzieci, wdowa, wdowiec, rodzice), dla jednej osoby uprawnionej 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, 90% świadczenia dla dwóch osób oraz 95% świadczenia dla trzech lub więcej osób. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych.

Pragnę również poinformować, że zgodnie z przekazanym do konsultacji społecznych projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw proponuje się, aby podstawę obliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy stanowiła suma zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, zapisanych na koncie ubezpieczonego. W przypadku osób, które są członkami OFE, kwota składek na ubezpieczenie emerytalne podlegać będzie podwyższeniu współczynnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym relację pełnej wysokości składki emerytalnej, wynoszącej 19,52% podstawy wymiaru, do wysokości składki emerytalnej, która jest zapisana na koncie ubezpieczonego. W sytuacji, w której osoba uprawniona do tego świadczenia umrze, dzieci jak również wdowa, otrzymają świadczenie, które zostanie obliczone, uwzględniając ten wskaźnik korygujący.

Minister

Jolanta Fedak