SPS-023-13735/10 - Zasady wypłaty świadczeń chorobowych przez pracodawców.

W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 5 stycznia 2010 r., znak: SPS-023-13735/10, dotyczące interpelacji pana posła Mieczysława Marcina Łuczaka z dnia 23 grudnia 2009 r., znak: BK-023-13756/09, w sprawie wypłaty świadczeń chorobowych przez pracodawców uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownikowi za czas choroby przysługują świadczenia wynikające z przepisów Kodeksu pracy i ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm.). W myśl przepisu art. 92 Kodeksu pracy pracodawcy wypłacają pracownikom wynagrodzenie za czas choroby - do 33 dni, a w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia - do 14 dni w roku kalendarzowym. Absencję chorobową finansują pracodawcy swoim pracownikom z własnych środków. Od 34. (lub odpowiednio 15.) dnia niezdolności do pracy z powodu choroby pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.

Przepis art. 92 Kodeksu pracy, zgodnie z którym wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby za okres 33 dni w ciągu roku kalendarzowego lub odpowiednio 14 dni w przypadku pracowników powyżej 50 roku życia finansuje pracodawca z własnych środków, obowiązuje od dnia 1 lutego 2009 r. W okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 stycznia 2009 r. okres, w którym pracodawca ponosił koszty w związku z wypłatą wynagrodzenia za czas choroby, wynosił 33 dni w roku kalendarzowym dla ogółu pracowników bez względu na wiek, natomiast w okresie od 1 marca 1995 r. do 31 grudnia 2002 r. - 35 dni w roku kalendarzowym. Aktualnie nie są prowadzone prace legislacyjne mające w celu skreślenie z Kodeksu pracy przywołanego wyżej przepisu.

Obowiązujące przed 1 marca 1995 r. zasady wypłaty zasiłków chorobowych zależne były od formy własności przedsiębiorstwa. Zakład Ubezpieczeń Społecznych finansował zasiłki chorobowe jedynie pracownikom prywatnych zakładów pracy, natomiast państwowe zakłady pracy same finansowały absencję chorobową. Rozwiązanie to było niejednokrotnie kwestionowane ze względu na nieuzasadnione różnicowanie obciążeń wydatkami na zasiłki chorobowe funduszów tylko państwowych zakładów pracy, co było sprzeczne z zasadą równego traktowania sektorów państwowego i prywatnego. Wprowadzenie więc w Kodeksie pracy zasady, zgodnie z którą pracodawca pokrywa koszty absencji chorobowej, nie miało na celu przerzucenia przez ZUS na pracodawców kosztów finansowania zasiłków chorobowych, lecz jego celem było obciążenie częścią kosztów absencji chorobowej wszystkich pracodawców, a nie tylko państwowych.

Jak już wspomniano powyżej, do dnia 31 stycznia 2009 r. okres wypłaty wynagrodzenia za czas choroby był równy dla wszystkich pracowników i wynosił 33 dni w roku kalendarzowym. Na skutek nowelizacji Kodeksu pracy dokonanej ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 6, poz. 33) pracodawcy wypłacają pracownikom w wieku powyżej 50 lat wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy jedynie za 14 dni. Wspomniana regulacja miała na celu zaktywizowanie zawodowe osób dojrzałych poprzez stworzenie pracodawcom korzystnych warunków do ich zatrudniania poprzez zmniejszenie kosztów pracy takich osób.

Jest to jeden z elementów, który skutecznie wpisał się w politykę antykryzysową rządu. Ponadto rząd przyjął szereg innych rozwiązań mających wspomóc przedsiębiorców w okresie kryzysu gospodarczego, ograniczając dochody budżetu (w przypadku zwolnień pracodawców z opłacania składek) i jednocześnie zwiększając wydatki budżetowe (w ramach programów wspomagających przedsiębiorców, a finansowanych z Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - vide: ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracodawców i przedsiębiorców, czy też właśnie poprzez przejęcie wypłaty świadczeń chorobowych dla pracowników po 50. roku życia). Biorąc pod uwagę ciężką sytuację budżetu państwa na 2010 r., nie wydaje się zasadne dalsze jego obciążanie. Jak wynika z danych szacunkowych, przerzucenie na ZUS ciężaru wypłaty świadczeń chorobowych dotychczas ponoszonych przez pracodawców kosztowałoby budżet państwa w ciągu roku znacznie ponad 4 mld zł. Tak drastyczne zwiększenie obciążeń Funduszu Ubezpieczeń Społecznych musiałoby znaleźć odzwierciedlenie albo we wzroście składki na ubezpieczenie chorobowe, albo we wzroście zobowiązań podatkowych, a tym samym de facto spowodowałoby wzrost kosztów pracy.

Odnosząc się do stanowiska pana posła, jakoby całość kosztów związanych z absencją pracowników została przerzucona na pracodawców, muszę wskazać, że nie jest ono prawdziwe. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w okresie od stycznia do września 2009 r. dane dotyczące absencji chorobowej pracowników przedstawiały się następująco:

Pragnę ponadto podkreślić, że zasada finansowania przez pracodawcę części absencji chorobowej pracowników jest zgodna z ustawodawstwem Unii Europejskiej.

Odnosząc się do propozycji pana posła dotyczącej ewentualnego przerzucenia na pracodawców kosztów wypłaty świadczeń związanych z wypadkami przy pracy lub chorobami zawodowymi, pragnę wskazać, że warunki nabywania prawa do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych określone są w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322). Zgodnie z treścią przepisów tej ustawy świadczenia te są w całości finansowane z funduszu wypadkowego wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem w pracy lub chorobą zawodową, pracodawca nie wypłaca takiemu pracownikowi wynagrodzenia za czas choroby, a pracownikowi za czas niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową od pierwszego dnia tej niezdolności przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Podstawa wymiaru tego zasiłku wynosi 100 %.