SPS-023-1250/12 - Stanowisko Ministra Finansów w sprawie stawek za wykorzystywanie prywatnego samochodu w celach służbowych

Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do pisma Pana Marszałka z dnia 30 stycznia 2012 r., sygn. SPS-023-1250/12, w sprawie interpelacji posła Johna Abrahama Godsona dotyczącej stawek za wykorzystywanie prywatnego samochodu do celów służbowych uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Przytoczone w interpelacji rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. z 2001 r. Nr 151, poz. 1720) zostało uchylone z dniem 1 stycznia 2003 r. na mocy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. z 2002 r. Nr 236, poz. 1990, z późn. zm.). Na podstawie art. 775 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) do pracowników innych, aniżeli zatrudnieni w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej stosuje się odpowiednio przepisy ww. rozporządzenia, jeżeli układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień co do warunków wypłacania pracownikowi należności z tytułu podróży służbowej.

Zgodnie z § 5 ust. 3 ww. rozporządzenia na wniosek pracownika pracodawca może wyrazić zgodę na przejazd w podróży samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem niebędącym własnością pracodawcy. W takim przypadku pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie może być wyższa niż określona w przepisach wydanych na podstawie art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm.). Aktualne stawki służące przy obliczaniu należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju są wyższe niż stawki wskazane jako obowiązujące w treści interpelacji. Obecnie są one równe stawkom, według których pokrywane są koszty używania przez pracownika w celach służbowych do jazd lokalnych pojazdów osobowych, motocykli i motorowerów i wynoszą:

W okresie od sierpnia 2011 r. do chwili obecnej minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej występował dwukrotnie z inicjatywą zmiany ww. stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu. W dotychczasowym stanowisku ministra finansów wskazywano na braki obydwu projektów w zakresie spełnienia podstawowych wymogów dotyczących obowiązku wnioskodawcy określenia wysokości skutków regulacji oraz źródeł ich finansowania, znajdujących podstawę w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.).

Odnosząc się do kwestii skutków tej regulacji, należy zauważyć, iż przepisy o podatku dochodowym odwołują się do rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271, z późn. zm.) i stawek w nim określonych w odniesieniu do:

1) wysokości kosztów uzyskania przychodów - art. 23 ust. 1 pkt 36 i 46 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.), zwanej dalej: ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz art. 16 ust. 1 pkt 30 i 51 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397, z późn. zm.), zwanej dalej: ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych;

2) zwolnień podatkowych - art. 21 ust. 1 pkt 16 i 23b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 36 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do kosztów uzyskania przychodów zaliczane są wydatki ponoszone na rzecz pracowników z tytułu używania przez nich samochodów na potrzeby wykonywanej działalności:

a) w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) - w wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu;

b) w jazdach lokalnych - w wysokości nieprzekraczającej wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo w wysokości nieprzekraczającej stawki za jeden kilometr przebiegu pojazdu

- określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra.

Ponadto do kosztów podatkowych, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zaliczane są poniesione wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem pkt 36, z tytułu używania niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych samochodu osobowego, w tym także stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika - w części nieprzekraczającej kwoty wynikającej z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; w celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu.

Również w podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 30 ustawy, kosztem uzyskania przychodów są wydatki ponoszone na rzecz pracowników z tytułu używania przez nich samochodów na potrzeby podatnika:

a) w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) - w wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu;

b) w jazdach lokalnych - w wysokości nieprzekraczającej wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo w wysokości nieprzekraczającej stawki za jeden kilometr przebiegu pojazdu

- określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra.

Do kosztów uzyskania przychodów, stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 51 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zaliczane są także wydatki, z zastrzeżeniem pkt 30, z tytułu kosztów używania dla potrzeb działalności gospodarczej samochodów osobowych niestanowiących składników majątku podatnika - w części nieprzekraczającej kwoty wynikającej z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu dla celów podatnika oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; podatnik jest obowiązany prowadzić ewidencję przebiegu pojazdu.

Podniesienie stawek przebiegu pojazdów spowodowałoby zatem wzrost kosztów podatkowych w podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas:

- do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

Wolny od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest również zwrot kosztów poniesionych przez pracownika z tytułu używania pojazdów stanowiących własność pracownika dla potrzeb zakładu pracy w jazdach lokalnych, jeżeli obowiązek ponoszenia tych kosztów przez zakład pracy albo możliwość przyznania prawa do zwrotu tych kosztów wynika wprost z przepisów innych ustaw - do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu, określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojazdu z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego jest udokumentowany w ewidencji przebiegu pojazdu prowadzonej przez pracownika. Z przywileju tego korzystają przykładowo pracownicy Poczty Polskiej SA, Służby Leśnej czy pracownicy socjalni. U pracowników, dla których przedmiotowe zwolnienie nie ma zastosowania, zwrot kosztów w przypadku jazd lokalnych powoduje powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Ponadto podwyższenie wysokości stawek za używanie pojazdów prywatnych do celów służbowych spowoduje, co podkreślono również w przesłanym piśmie, wzrost wydatków jednostek sektora finansów publicznych, w związku ze służbowymi przejazdami pracowników lub funkcjonariuszy wykonywanymi własnym środkiem transportu. Podniesienie przedmiotowych stawek będzie niewątpliwie skutkować również podniesieniem kosztów wykonywania działalności przez podmioty gospodarcze (w tym zwłaszcza dużych pracodawców takich jak Poczta Polska SA). Projekt ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej pomija milczeniem problem konsekwencji projektowanych zmian dla podmiotów gospodarczych, które w ramach planowania finansowego nie mogły uwzględnić podwyższenia ww. stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu.

Mając na uwadze skutki finansowe podwyższenia maksymalnych stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu, rozważając zasadność wszczętego przez ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej procesu legislacyjnego, należy pamiętać o wprowadzonej ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) tzw. wydatkowej regule dyscyplinującej.

Zgodnie bowiem z art. 112c ustawy o finansach publicznych w okresie od dnia skierowania do Rzeczypospolitej Polskiej zaleceń, o których mowa w art. 126 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, do dnia ich uchylenia Rada Ministrów nie może przyjmować projektów ustaw:

1) określających zwolnienia, ulgi i obniżki, których skutkiem finansowym może być zmniejszenie dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów;

2) powodujących zwiększenie wydatków, o których mowa w art. 112a ust. 2, wynikających z obowiązujących przepisów (tzw. wydatki sztywne, np. na obsługę długu publicznego).

W świetle powyższych uwag, mając na względzie fakt, iż wprowadzenie podwyżek stawek przedstawionych przez ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej w trakcie roku budżetowego spowoduje w najlepszym razie kilkudziesięciomilionowe uszczuplenia w budżecie państwa i negatywnie wpłynie na dochody jednostek samorządu terytorialnego, partycypujących we wpływach z tytułu podatków dochodowych. W opinii ministra finansów rok 2012 nie jest okresem sprzyjającym wdrażaniu zaproponowanych zmian.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż konsekwencją przekroczenia przez deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych jeszcze w 2008 r. wartości referencyjnej z Maastricht (3,0% PKB) było podjęcie przez Radę Ecofin w dniu 7 lipca 2009 r. decyzji, na podstawie art. 104 ust. 6 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, o istnieniu w Polsce nadmiernego deficytu i równocześnie wydanie zaleceń z art. 104 ust. 7 traktatu dotyczących redukcji nadmiernego deficytu (obecnie są to odpowiednio art. 126 ust. 6 i art. 126 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Zgodnie z tymi zaleceniami Polska powinna do 2012 r. zredukować nadmierny deficyt w sposób wiarygodny i trwały.