SPS-023-12413/09 - Zasady nakładania mandatów przez PIP na przedsiębiorców niewypłacających w terminie pensji pracownikom.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Wojciecha Szaramy, przesłaną przy piśmie z dnia 6 listopada 2009 r., znak: SPS-023-12413/09, w sprawie wysokości mandatów nakładanych przez Państwową Inspekcję Pracy na przedsiębiorców niewypłacających w terminie pensji pracownikom przesyłam następującą informację.

Stosownie do przepisów art. 282 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy niewypłacenie w terminie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny. Na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.) wysokość grzywny nakładanej w takich przypadkach, w tym nakładanej przez inspektora pracy w postępowaniu mandatowym, została w istotny sposób zwiększona od 1 lipca 2007 r. Podwyższenie wysokości grzywny za te wykroczenia było realizacją postulatów zgłaszanych przez Państwową Inspekcję Pracy oraz środowiska związkowe.

Na skutek tych zmian granice wymiaru grzywny zostały wprost określone w przepisach Kodeksu pracy (art. 281-283) i wynoszą od 1000 do 30 000 zł. Przed tą zmianą granice wysokości grzywny wynikały z przepisów Kodeksu wykroczeń (art. 24 § 1) i wynosiły od 20 zł do 5000 zł. Wysokość grzywny nakładanej przez inspektora pracy w postępowaniu mandatowym podwyższono do kwoty 2000 zł. Ponadto, jeżeli pracodawca co najmniej dwukrotnie ukarany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika popełnia w ciągu 2 lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, grzywna może być nałożona w tym trybie w wysokości do 5000 zł (art. 96 § 1a i 1b Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). W poprzednim stanie prawnym wysokość mandatów nakładanych przez Państwową Inspekcję Pracy wynosiła do 1000 zł.

Należy także podkreślić, że jeżeli naruszenie prawa przez pracodawcę ma charakter ciągły i powtarzający się, to może być poddane ocenie, czy nie spełnia znamion przestępstwa przeciwko prawom pracownika określonym w art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Przepisy te stanowią, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Postępowanie w tych sprawach prowadzą organy prokuratury na skutek zawiadomienia m.in. przez pracownika lub inspektora pracy o możliwości popełnienia przestępstwa.

W celu ułatwienia oraz przyśpieszenia dochodzenia wypłaty przez pracodawcę należności pracowniczych, a w szczególności niewypłaconego wynagrodzenia, które spełnia wymóg świadczenia należnego, czyli takiego, do którego prawo nie budzi wątpliwości, wprowadzono możliwość wydania przez inspektora pracy nakazu wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi (ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 76, poz. 809). Stworzono w ten sposób drugą - obok postępowania przed sądem powszechnym - administracyjną drogę zaspokajania roszczeń o wynagrodzenia. Od 1 lipca 2007 r., na podstawie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu (art. 11 pkt 7).

Jak wynika z powyższego, w ostatnich latach wprowadzono szereg nowych instrumentów prawnych, które mają na celu przeciwdziałanie niewypłacaniu wynagrodzenia za pracę w terminie oraz usprawniają ich egzekwowanie. W szczególności górna granica grzywny, która może być nałożona na pracodawcę niewypłacającego wynagrodzenia (30 000 zł), wydaje się, jest wystarczająco dolegliwa. Wobec powyższego moim zdaniem z uwagi na krótki okres obowiązywania nowych rozwiązań prawnych (zaledwie 2 lata) pełna ocena skuteczności ich stosowania wydaje się obecnie przedwczesna i wymagałaby także uzyskania opinii Państwowej Inspekcji Pracy oraz partnerów społecznych.

Niezależnie od powyższego pragnę zauważyć, że minister pracy i polityki społecznej nie posiada uprawnień nadzorczych nad Państwową Inspekcją Pracy, w tym pozwalających na monitorowanie oraz analizowanie postępowania inspektorów pracy w zakresie ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika. Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi, a nadzór nad nią w zakresie ustalonym ustawą sprawuje Rada Ochrony Pracy (art. 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy). Zatem kwestia wysokości mandatów nakładanych w praktyce przez inspektorów pracy może być przedmiotem zainteresowania oraz prac Rady Ochrony Pracy, do zadań której należy m.in.: ocena działalności Państwowej Inspekcji Pracy oraz formułowanie wniosków wynikających z tych ocen, wyrażanie stanowiska na temat programów działalności i zadań Państwowej Inspekcji Pracy.