SPS-023-12267/12 - Opodatkowanie VAT fundacji organizujących aukcje charytatywne.

Odnosząc się do poruszonej w interpelacji kwestii opodatkowania aukcji charytatywnych należy na wstępie wskazać, że ustawodawstwa państw członkowskich Unii Europejskiej podlegają ścisłej harmonizacji w zakresie konstrukcji systemu podatku od wartości dodanej, w Polsce funkcjonujący jako podatek od towarów i usług. Polskie przepisy regulujące opodatkowanie tym podatkiem muszą być zatem zgodne z przepisami prawa Unii Europejskiej, w szczególności z przepisami dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11 grudnia 2006 r., str. 1, z późn. zm.). Dyrektywa 2006/112/WE definiuje zakres pojęciowy podmiotów, które są uznawane za podatników, co należy rozumieć przez działalność gospodarczą, jak również zasady opodatkowania i zwolnienia z tego podatku.

W myśl art. 9 ust. 1 ww. dyrektywy przez podatnika rozumie się każdą osobę prowadzącą samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Natomiast ust. 2 ww. artykułu dyrektywy definiuje działalność gospodarczą jako wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie.

Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu. Normie tej odpowiada treść art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zgodnie z którym podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel i rezultat takiej działalności. Przy czym za działalność gospodarczą uważa się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Powyższe stanowi realizację zasady powszechności opodatkowania VAT, wynikającej zarówno z zakresu przedmiotowego opodatkowania tym podatkiem, który obejmuje wszelkie dostawy towarów i usług za wynagrodzeniem (niezależnie od tego, na jakim etapie obrotu są realizowane, tzn. czy mają one np. charakter zaopatrzeniowy, inwestycyjny czy też konsumpcyjny, a także, na jaki cel zostały przekazane środki z ich sprzedaży), jak i z zakresu podmiotowego (z uwagi na szeroko zakreślony w dyrektywie krąg podmiotów uznawanych za podatników VAT). Jednocześnie należy mieć na uwadze to, że pojęcia, którymi posługuje się ustawa o podatku od towarów i usług, co wynika z ww. dyrektywy oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym np. pojęcie działalności gospodarczej, nie powinny być interpretowane w oparciu o inne krajowe przepisy, np. przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż mogłoby to spowodować naruszenia funkcjonalności systemu VAT.

Wypowiadając się w powyższym zakresie należy również zwrócić uwagę na zakres przedmiotowy opodatkowania VAT, który został co do zasady określony w art. 5 ww. ustawy. Zgodnie z treścią tego artykułu opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przy czym za dostawę towarów uznaje się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy). Należy w tym miejscu wyjaśnić, że ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje pojęcia odpłatności. W języku potocznym odpłatność oznacza zapłatę, wynagrodzenie w zamian za rzecz (towar) lub zachowanie (usługę). W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego dokonywana jest dostawa towaru (wykonywana usługa), musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz dostawcy towaru (świadczącego usługę). Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy tą czynnością a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia (dostawy towaru). Zatem dostawa towarów jest czynnością opodatkowaną podatkiem VAT, jeżeli następuje za wynagrodzeniem oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne. O opodatkowaniu podatkiem VAT czynności dostawy towarów decyduje zatem jej odpłatność. Ponadto Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał (orzeczenie C-427/98), że wynagrodzenie (w polskiej ustawie: kwota należna z tytułu sprzedaży) jest wartością subiektywną, a więc wartością faktycznie otrzymaną w danym przypadku, a nie wartością oszacowaną według kryteriów obiektywnych. Ma to szczególne znaczenie przy sprzedaży aukcyjnej lub w drodze licytacji, gdzie w zależności od tego co jest przedmiotem licytacji, jaki jest jej cel, kto jest organizatorem licytacji (fundacja, bank, komornik) osiągane ceny sprzedaży nieraz znacząco różnią się od poziomu cen rynkowych (mogą być wyższe lub niższe).

Mając zatem powyższe na uwadze należy stwierdzić, że sprzedaż towaru na aukcjach charytatywnych, dokonywana przez podatników w rozumieniu ww. art. 15 spełnia, co do zasady, przesłanki odpłatnej dostawy towarów i podlega opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych określonych w przepisach ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r., które to zasady, jak wskazano wyżej, wynikają z cyt. dyrektywy, która wiąże Rzeczpospolitą Polską co do celu i rezultatu. Powyższe nie zawsze jednak oznacza konieczność faktycznego naliczenia i odprowadzenia podatku od towarów i usług. Pragnę podkreślić, że uwzględniając szczególny charakter i rolę organizacji charytatywnych oraz doniosłe cele, jakim przyświecają organizowane przez nie aukcje charytatywne, wprowadzono w § 13 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra finansów z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392, z późn. zm.) regulację umożliwiającą zwolnienie (pod pewnymi warunkami) dostawy towarów dokonywanej przez organizacje pożytku publicznego. W myśl tego przepisu zwalnia się od podatku dostawę towarów, z wyłączeniem towarów wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 z późn. zm.), dokonywaną przez organizację pożytku publicznego, o której mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.), jeżeli towary te zostały nabyte przez tę organizację pożytku publicznego:

- w drodze darowizny otrzymanej w związku z prowadzoną zbiórką publiczną, o której mowa w ustawie z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych (Dz. U. Nr 22, poz. 162, z późn. zm.),

- za środki pieniężne pozyskane ze zbiórek publicznych.

Powyższe zwolnienie stosuje się w myśl § 13 ust. 2 ww. rozporządzenia pod warunkiem, że:

- organizacja pożytku publicznego nie narusza warunków lub zasad działania określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

- środki pieniężne uzyskane z dostawy towarów, o której mowa w ust. 1 pkt 3, zostaną przeznaczone w całości na cele określone w pozwoleniu na przeprowadzenie przez tę organizację pożytku publicznego zbiórki publicznej, uzyskanym zgodnie z przepisami o zbiórkach publicznych,

- nie spowoduje naruszenia warunków konkurencji.

Mając zatem powyższe uregulowania prawa Unii Europejskiej oraz prawa krajowego, w tym w szczególności regulacje dotyczące zwolnień, na uwadze, należy uznać, że nie jest intencją resortu finansów szukanie dodatkowych dochodów kosztem działalności charytatywnej czy też kosztem dobroczynności.