SPS-023-12146/09 - Zasady otrzymywania zasiłków rodzinnych.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z wystąpieniem Pana Marszałka z dnia 23 października 2009 r. (znak: SPS-023-12146/09) dotyczącym interpelacji pani poseł Barbary Bartuś w sprawie uprawnień do otrzymywania zasiłków rodzinnych, uprzejmie informuję.

Weryfikacja kwot świadczeń rodzinnych i wysokości kryteriów dochodowych zgodnie z art. 18 ustawy odbywa się co trzy lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin. Próg wsparcia dochodowego rodzin bada i przedstawia Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Zakres tegorocznej weryfikacji kryteriów dochodowych i wysokości świadczeń rodzinnych określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę do ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 14 sierpnia 2009 r. Nr 129, poz. 1058). Jak wynika z tego rozporządzenia, nie zostały podwyższone kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń rodzinnych, co jest związane z trudną sytuacją budżetu państwa i malejącą zdolnością podatkową jego obywateli. Natomiast zostały podwyższone o 40 % wysokości zasiłków rodzinnych, które od 1 listopada 2009 r. wynoszą:

Również od 1 listopada 2009 r. została podwyższona o 100 zł, z 420 zł do 520 zł, kwota świadczenia pielęgnacyjnego.

Pomimo niepodniesienia kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych powyższe zmiany znacznie zwiększają wolumen wsparcia materialnego kierowanego do rodzin korzystających ze świadczeń rodzinnych. Należy również zauważyć, że wzrost wysokości zasiłku rodzinnego oznacza wzrost kwoty dopuszczalnego przekroczenia wysokości kryteriów dochodowych bez utraty prawa do świadczeń rodzinnych dla rodzin, które już korzystają z tych świadczeń. Bowiem zgodnie z art. art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) w przypadku, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego o kwotę niższą od kwoty lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym zasiłek rodzinny nie przysługuje. Oznacza to, że rodziny, które kontynuują pobieranie świadczeń rodzinnych mogą zachować do nich prawo, gdy dochód na osobę w rodzinie wynosi nie 504 zł, ale 572 zł. Należy również zauważyć, że kryterium dochodowe dotyczy dochodu netto, tj. dochodu po odliczeniu kosztów uzyskania, podatku dochodowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe i zdrowotne. Tak więc rodzina 4-osobowa z dwojgiem dzieci może uzyskać prawo do świadczeń rodzinnych przy znacznie wyższym wynagrodzeniu obojga pracujących rodziców niż najniższe wynagrodzenie (aktualnie wynoszące 1276 zł brutto, ale 955 zł netto).

Należy także zwrócić uwagę, że z możliwości podwyższenia kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych nie skorzystał, niestety, poprzedni rząd przy weryfikacji kryteriów w 2006 r., mimo że decyzje w tej sprawie podejmował w warunkach koniunktury gospodarczej w Polsce, a nie tak, jak jest obecnie, w warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego.

Podwyższenie kwot zasiłku rodzinnego oraz kwoty świadczenia pielęgnacyjnego spowoduje wzrost wydatków z budżetu państwa na świadczenia rodzinne o 189,7 mln zł w 2009 r. i o 1138,7 mln zł w 2010 r. Poza tym od 1 stycznia 2010 r. ma zostać zniesione kryterium dochodowe uprawniające do świadczenia pielęgnacyjnego, co spowoduje dodatkowe zwiększenie wydatków budżetu państwa.

W trakcie trwania postępowania rozwodowego nie jest możliwe, zgodnie z zapisami ustawy o świadczeniach rodzinnych, niewliczanie do dochodu rodziny dochodów jednego z małżonków. Bowiem zgodnie z art. 3 pkt 16 ustawy, czyli z definicją rodziny, do składu rodziny wlicza się: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko. Natomiast w świetle art. 3 pkt 2 ustawy dochód rodziny to przeciętny dochód członków rodziny uzyskany w roku poprzedzającym okres zasiłkowy. Z powyższych zapisów wynika, że dopiero po wydaniu prawomocnego wyroku rozwodowego lub ustalającego separację do składu rodziny nie jest wliczany małżonek, z którym nie zamieszkują dzieci. Wówczas również nie są brane pod uwagę jego dochody z roku poprzedzającego okres zasiłkowy, natomiast doliczane są zasądzone alimenty.

Reasumując, w odniesieniu do szczegółowych pytań pani Poseł uprzejmie informuję:

Ad 1. Wysokości świadczeń rodzinnych i kryteria dochodowe uprawniające do tych świadczeń uzależnione są od możliwości budżetu państwa. W obecnej sytuacji globalnego kryzysu ekonomicznego wydaje się to niemożliwe, aby umożliwić wszystkim otrzymywanie świadczeń rodzinnych. Kryteria dochodowe ustalone na obecnym poziomie powodują, że świadczenia rodzinne kierowane są do rodzin o niskich (aczkolwiek nie najniższych) dochodach, najbardziej potrzebujących wsparcia ze strony państwa.

Ad 2. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy weryfikacja wysokości świadczeń rodzinnych i kryteriów dochodowych odbywa się co 3 lata. Ponieważ ostatnia weryfikacja przypadająca w 2009 r. już została przeprowadzona, to stosownie do ww. przepisów kolejna nastąpi w 2012 r. Tak więc podwyższenie kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych może mieć ewentualnie miejsce w 2012 r.

Ad. 3. Świadczenia rodzinne są świadczeniami obligatoryjnymi, do których prawo ustalane jest ściśle według zapisów ustawy. W związku z tym w świetle definicji rodziny, ustalonej w ustawie na potrzeby ustalania prawa do świadczeń rodzinnych, do składu rodziny wliczany jest małżonek i jego dochody, aż do prawomocnego wyroku sądu zasądzającego rozwód lub separację. Informuję również, że w trakcie toczącego się procesu rozwodowego osoba może wystąpić o zabezpieczenie powództwa alimentacyjnego. Rozwiązanie to prowadzi do zapewnienia odpowiedniej wysokości środków utrzymania ze strony zobowiązanego małżonka lub - w razie niewywiązywania się z tych zobowiązań - osoba może wystąpić o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 192, poz. 1378 z późn. zm.), gdzie kryterium dochodowe przy ubieganiu się o świadczenie z funduszu alimentacyjnego wynosi 725 zł netto na osobę w rodzinie.