SPS-023-12059/12 - Ograniczenia egzekucji z rachunku bankowego.

W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm RP pana Kazimierza Ziobro, przekazaną przy piśmie z dnia 3 grudnia 2012 r., znak: SPS-023-12059/12, w sprawie egzekucji wierzytelności dłużników z rachunków oszczędnościowych, rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz rachunków terminowych lokat oszczędnościowych, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień, przygotowanych po konsultacji z Ministerstwem Sprawiedliwości oraz Komisją Nadzoru Finansowego.

1. Przepis art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 65 z późn. zm.) stanowi, że środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego.

Zgodnie z brzmieniem art. 54 ust. 1 Prawa bankowego wolne od zajęcia są środki pieniężne "znajdujące się na rachunkach", a zatem przewidziane w tym przepisie ograniczenie egzekucji nie dotyczy sumy obrotów na danym rachunku bankowym w ciągu całego roku, lecz środków pieniężnych znajdujących się na danym rachunku w chwili doręczenia zawiadomienia o zajęciu. Wolne od egzekucji są także środki pieniężne wpłacone później, do wysokości ustalonej zgodnie z przedmiotowym przepisem. Taki pogląd wyraża również Ministerstwo Sprawiedliwości, wskazując, iż w ramach egzekucji sądowej zastosowanie znajduje art. 890 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.). Powyższy przepis stanowi, że zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy dłużnika, jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z tego rachunku i obejmuje również kwoty, które w chwili zajęcia nie znajdowały się na rachunku bankowym, w tym rachunku bankowym obejmującym wkład oszczędnościowy, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. Analogiczne rozwiązanie na gruncie egzekucji administracyjnej przewiduje art. 80 par. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.), zgodnie z którym zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. W związku z powyższym ograniczenie egzekucji przewidziane w art. 54 ust. 1 Prawa bankowego obejmuje środki pieniężne znajdujące się na rachunku w chwili doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu oraz środki wpłacone później, do wysokości ustalonej zgodnie z przedmiotowym przepisem.

2. Sposób obliczania kwoty wolnej od zajęcia został określony w art. 54 ust. 1 Prawa bankowego poprzez wskazanie, że środki pieniężne są zwolnione od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego.

3. W odniesieniu do zagadnienia ustalania kwoty wolnej od zajęcia w przypadku wielości rachunków posiadanych przez dłużnika, Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, iż rozróżnić należy dwie możliwe sytuacje. Po pierwsze, w przypadku gdy egzekucja jest skierowana do wszystkich rachunków dłużnika, należy wziąć pod uwagę wszystkie te rachunki. Należy przy tym podkreślić, że zwolnienie od zajęcia dotyczy określonej kwoty środków pieniężnych, nie zaś rachunku do określonej kwoty środków pieniężnych, zatem kwota wolna od zajęcia pozostaje taka sama niezależnie od liczby posiadanych przez dłużnika rachunków, na co wskazuje Komisja Nadzoru Finansowego. Po drugie, w przypadku gdy egzekucja jest skierowana do jednego lub niektórych rachunków dłużnika, obliczenie kwoty wolnej od zajęcia następuje przy uwzględnieniu wyłącznie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach, które zostały zajęte, gdyż środki znajdujące się na rachunkach niezajętych są w całości wolne od zajęcia.

4. W nawiązaniu do zagadnienia wzajemnej relacji przepisów art. 54 ust. 1 Prawa bankowego i art. 87(1) § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), należy zauważyć, że zgodnie z powyższą regulacją, przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Powyższe ograniczenie egzekucji dotyczy egzekucji z wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec pracodawcy o zapłatę wynagrodzenia. W przypadku wpłacenia przez pracodawcę wynagrodzenia na rachunek bankowy dłużnika wierzytelność przysługująca dłużnikowi wobec pracodawcy zostaje zaspokojona i w tym zakresie wygasa. Natomiast egzekucja skierowana do rachunku bankowego dłużnika nie jest prowadzona z wynagrodzenia, ale z wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec banku i wynikającej z umowy rachunku bankowego.

Potrzeba zmiany przepisu art. 54 ust. 1 została wyrażona w przyjętych przez Radę Ministrów założeniach projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, opublikowanych na stronie Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy Proces Legislacyjny. Zgodnie z przyjętymi przez Radę Ministrów założeniami, ograniczenie egzekucji w kształcie przewidzianym w powyższym przepisie nie znajduje aksjologicznego uzasadnienia. Wobec powyższego proponuje się obniżenie kwoty wolnej od zajęcia do 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości, aktualnie trwają prace mające na celu opracowanie projektu ustawy na podstawie powyższych założeń.