SPS-023-10810/09 - Zasady zgłaszania i opłacania przez powiatowe urzędy pracy składki zdrowotnej za bezrobotnych bez prawa do zasiłku.
Pismo z dnia 10 września 2009 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-10810/09 Zasady zgłaszania i opłacania przez powiatowe urzędy pracy składki zdrowotnej za bezrobotnych bez prawa do zasiłku.
Odpowiadając na pismo z dnia 31 lipca br., znak: SPS-023-10810/09, przekazujące interpelację poseł Alicji Olechowskiej w sprawie zgłaszania i opłacania przez powiatowe urzędy pracy składki zdrowotnej za bezrobotnych bez prawa do zasiłku, uprzejmie informuję:
Poruszony przez Panią Poseł problem leży w kompetencji Ministerstwa Zdrowia. Należy zaznaczyć, że nie jest to postulat nowy. Z uwagi na to, że do ministra pracy i polityki społecznej napływa wiele zarówno interpelacji poselskich, jak i wystąpień samorządów lokalnych, jak i urzędów pracy w tej sprawie, wystąpiłam do pani minister zdrowia, sygnalizując istniejące problemy i prosząc o ich przeanalizowanie.
Dodatkowo obecnie, w kontekście zwiększającego się poziomu bezrobocia, bardzo wyraźnie formułowana jest konieczność zmiany obowiązujących zasad ubezpieczenia zdrowotnego bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium. Jest to związane z potrzebą ograniczenia negatywnych konsekwencji przyjętych w ustawie rozwiązań o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dzięki temu możliwe byłoby jeszcze większe skoncentrowanie się urzędów pracy na swoim podstawowym zadaniu, to znaczy szeroko rozumianej pomocy w uzyskaniu pracy. Obecnie, w ocenie powiatowych urzędów pracy, część osób rejestruje się jako bezrobotne wyłącznie w celu uzyskania ubezpieczenia zdrowotnego i w związku z tym bardzo niechętnie podchodzi do wszelkich form aktywizacji zawodowej.
Osoby bezrobotne posiadające prawo do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium mają na ogólnych zasadach przekazywane przez powiatowe urzędy pracy składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nie obciążają one bezpośrednio Funduszu Pracy, lecz są finansowane z:
części podatku dochodowego od osób fizycznych odprowadzanego do budżetu państwa (7,75 %) oraz
bezpośrednio przez bezrobotnego (1,25 %).
W przypadku bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku dla bezrobotnych (lub stypendium) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi, od 1 stycznia 2008 r., kwota odpowiadająca wysokości zasiłku dla bezrobotnych. Aktualnie więc składka na ubezpieczenie zdrowotne za jednego bezrobotnego nieposiadającego prawa do zasiłku lub stypendium wynosi 49,66 zł (551,80 x 9 %).
Środki na opłacanie przez powiatowe urzędy pracy składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku (lub stypendium) określane są w ustawie budżetowej i ujmowane w budżetach wojewodów. Wojewodowie dokonują podziału tych kwot na powiaty i przekazują środki pieniężne samorządom powiatowym (powiatowym urzędom pracy). W ustawie budżetowej na 2009 r. na "składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz świadczenia dla osób nieobjętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego" przewidziana została kwota 535 761 tys. zł (w 2008 r. - 529 322 tys. zł), która dotyczy głównie bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium.
Przyjęte w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych rozwiązania polegające na tym, że:
bezrobotni nieposiadający prawa do zasiłku lub stypendium objęci są ubezpieczeniem zdrowotnym,
powiatowe urzędy pracy mają obowiązek zgłaszania do ubezpieczenia zdrowotnego także bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium,
na powiatowe urzędy pracy nałożony jest obowiązek pełnienia funkcji płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium (ze środków przekazywanych na ten cel przez wojewodów),
powodują konsekwencje, między innymi:
duża część osób rejestruje się w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotni tylko po to, aby zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym (co zawyża i zniekształca statystyki dotyczące faktycznej liczby bezrobotnych w Polsce),
na powiatowe urzędy pracy zostało nałożone dodatkowe pracochłonne zadanie związane z obowiązkiem zgłaszania każdego bezrobotnego do ubezpieczenia zdrowotnego wraz z bieżącym korygowaniem tych zgłoszeń oraz obliczaniem i przekazywaniem do ZUS składek, co powoduje, że powiatowe urzędy pracy w ograniczonym stopniu realizują swoje podstawowe funkcje, dla których zostały utworzone (tj. w szczególności prowadzenie pośrednictwa pracy i udzielanie pomocy osobom rzeczywiście poszukującym pracy oraz pracodawcom poszukującym pracowników), gdyż obsługa obliczeń skarbowo-finansowych realizowana jest kosztem zatrudnienia w zadaniach podstawowych,
występuje marnotrawstwo środków publicznych między innymi z powodu konieczności obsługiwania przez urzędy pracy dużej liczby zarejestrowanych bezrobotnych, którzy faktycznie nie poszukują pracy i nie są zainteresowani jej podjęciem,
zwiększone zadania nałożone zostały także na ZUS, który dokonuje poboru i rozliczenia tych składek z Narodowym Funduszem Zdrowia (za wszystkich bezrobotnych, w tym za nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium),
wydłużony został obieg przepływu środków na opłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium i w konsekwencji ponoszone są przez budżet państwa dodatkowe wydatki (zarabiają banki). Środki na ten cel przekazywane są przez Ministerstwo Finansów wojewodom, wojewodowie przekazują je starostom (powiatowym urzędom pracy), powiatowe urzędy pracy przekazują składki do ZUS, a dopiero ZUS przekazuje te środki do Narodowego Funduszu Zdrowia,
dodatkową konsekwencją jest także to, że w przypadku nieprzekazania przez powiatowy urząd pracy do ZUS składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych z powodu otrzymania (od wojewodów) niższej od potrzebnej kwoty na ich opłacenie ZUS nalicza odsetki za zwłokę oraz prowadzi postępowanie egzekucyjne, w tym blokuje konta samorządów powiatowych, i egzekwuje te składki ze środków przeznaczonych na finansowanie kosztów działalności powiatowych urzędów pracy,
ujęcie kwot na opłacenie składek zdrowotnych za bezrobotnych nieposiadających prawa do zasiłku lub stypendium w budżetach wojewodów może powodować, że w niektórych województwach kwoty te nie są w pełni wykorzystane, natomiast w innych województwach powstają zobowiązania; w efekcie tego do NFZ może wpłynąć niższa kwota od przewidzianej na ten cel w ustawie budżetowej, a jednocześnie mogą wystąpić zobowiązania.
Ponoszone koszty z powyższych powodów oraz zgodnie z opinią powiatowych urzędów pracy są bardzo wysokie, sięgające wielu milionów złotych.
Dlatego, podzielając wątpliwości Pani Poseł, już wcześniej, jak wspomniałam, zwróciłam się do ministra zdrowia o przeanalizowanie możliwości innego rozwiązania kwestii ubezpieczenia zdrowotnego osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku. Nie jest to sprawa prosta, bo wymaga przebudowy przynajmniej tej części systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Podkreślić jednak należy, iż minister zdrowia odniosła się do sygnalizowanych problemów ze zrozumieniem. Rozpoczęły się wstępne analizy wprowadzenia innych rozwiązań. Wyrażam nadzieję, że ich efektem będzie likwidacja większości z sygnalizowanych przez Panią Poseł problemów związanych z opłacaniem składki zdrowotnej przez powiatowe urzędy pracy.