SPS-023-10458/09 - Zasady korzystania z urlopu wychowawczego przez matki, prowadzące działalność gospodarczą.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 14 lipca br., znak SPS-023-10458/09, dotyczące interpelacji pani poseł Anny Sobeckiej z dnia 30 czerwca br., znak BK-023-10481/09, w sprawie matek, które prowadzą własne firmy, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Ustosunkowując się do kwestii korzystania przez osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek uprawnień do urlopu wychowawczego, należy wskazać, że nie mogą one w obecnym stanie prawnym korzystać z urlopu wychowawczego, gdyż jest to prawo przysługujące jedynie pracownikom, tj. osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy.

Celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem osobom zobowiązanym do świadczenia pracy w ramach podporządkowania pracowniczego, jakim charakteryzuje się stosunek pracy (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do udzielania urlopu wychowawczego na wniosek pracownika. Prawo do urlopu wychowawczego daje więc możliwość czasowego zawieszenia obowiązków pracowniczych, aby umożliwić pracownikowi sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Natomiast aktywność zawodowa osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek jest realizowana w warunkach zasadniczo różniących się od zatrudnienia pracowniczego. Osoby świadczące pracę w ramach własnej działalności gospodarczej organizują ją samodzielnie i same też decydują o sposobie, miejscu i czasie jej wykonywania. Są zatem niezależne, jeśli chodzi o możliwość zorganizowania pracy w sposób dający pogodzić się ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Dowiodły tego wyraźnie ubezpieczone, które w okresie przebywania na urlopach wychowawczych udzielonych przez pracodawców prowadziły działalność zarobkową, a których ubezpieczenie było przedmiotem prac i dyskusji w ramach rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy Prawo bankowe.

Pragnę jednocześnie zauważyć, iż pracodawcy, który udzielił urlopu wychowawczego, przysługuje także uprawnienie kontrolne w zakresie wykorzystywania przez pracownika tego urlopu zgodnie z celem, jakiemu służy. W razie bowiem powzięcia wiadomości o zaprzestaniu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy. Z oczywistych powodów zasada ta nie miałaby zastosowania do osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Nie będzie bowiem podmiotu władnego kontrolować wykorzystywanie urlopu wychowawczego zgodnie z przeznaczeniem, a w razie nadużywania tego uprawnienia do odwołania takiej osoby z urlopu wychowawczego.

Jednocześnie należy podkreślić, że wśród licznych grup ubezpieczonych podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jedynie pracownikom, funkcjonariuszom służby celnej oraz pracującym w spółdzielni członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych przysługuje prawo do urlopu wychowawczego. Związane jest to z faktem, że cechą charakterystyczną stosunku pracy, pokrewnego mu wykonywania zatrudnienia w ramach członkostwa w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych czy spółdzielni kółek rolniczych (albo odpowiednio służby celnej) jest osobiste świadczenie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

Ponadto w przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem osoba prowadząca działalność gospodarczą może skorzystać z możliwości jej zawieszenia. Od dnia 20 września 2008 r., zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.), przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. W okresie zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.), osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Natomiast odnosząc się do kwestii dyskryminacji osób prowadzących działalność gospodarczą w dostępie do prawa do urlopu wychowawczego, należy stwierdzić, że pracownicy i osoby prowadzące własną działalność gospodarczą nie należą do tej samej ani podobnej kategorii podmiotów, które zasada równości nakazuje traktować jednakowo. Skoro więc należą do różnych kategorii podmiotów uzasadnione jest, w świetle zasady równości, ich odmienne traktowanie przez prawo.