SPS-023-10018/09 - Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zagwarantowania wystarczających środków na potrzeby funduszu alimentacyjnego.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego są realizowane począwszy od 1 października 2008 r. na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.) o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. W ostatnim kwartale ubiegłego roku na wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego wydatkowano z budżetu państwa kwotę 234,3 mln zł, zaś w pierwszym kwartale obecnego roku kwotę 261,5 mln zł (wzrost wydatków na świadczenia o 11,6 %). Odpowiednio wyegzekwowano od dłużników alimentacyjnych następujące kwoty należności z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami - 14 mln zł w IV kwartale 2008 r. (tekst jedn. 5,98 % wydatków na świadczenia) oraz 27,9 mln zł w I kwartale roku bieżącego (tekst jedn. 10,67 % wydatków na świadczenia), co oznacza prawie dwukrotny wzrost stopy zwrotu. W okresie styczeń-marzec 2009 r. świadczenia z funduszu alimentacyjnego były wpłacane przeciętnie miesięcznie dla 299,7 tys. osób uprawnionych, które wychowywały się w 197 tys. rodzin. Przeciętna miesięczna wysokość świadczenia z funduszu alimentacyjnego w ostatnim kwartale ubiegłego roku wynosiła 271,14 zł (o 27 % wyższa od przeciętnej wysokości zaliczki alimentacyjnej), zaś w pierwszym kwartale obecnego roku wyniosła 278,86 zł. Należy zauważyć, że liczba korzystających w 2008 r. ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego (288 tys. osób) okazała się niższa niż zakładano na etapie szacowania skutków finansowych ustawy. Także wydatki na wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego w kwocie 234,3 mln zł były znacznie niższe niż zakładano, głównie z uwagi na późniejsze wejście w życie ustawy (zakładano, że wejdzie w życie 1 stycznia 2008 r., zaś ostatecznie - wolą parlamentarzystów uchwalających ustawę w 2007 r. - zaczęła obowiązywać od 1 października 2008 r.).

Jak wynika ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z realizacji świadczeń rodzinnych oraz sprawozdań z zakresu zaliczki alimentacyjnej, w 2007 r. łączne wydatki budżetu państwa na wypłaty świadczeń rodzinnych oraz zaliczek alimentacyjnych wyniosły 8,6 mld zł, zaś w 2008 r. na wypłaty świadczeń rodzinnych, zaliczek alimentacyjnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego wydatkowano kwotę 8,1 mld zł. Natomiast w I kwartale 2009 r. na świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego wydatkowano łącznie 1,9 mld zł. co stanowi mniej niż 1/4 rocznych wydatków poniesionych w 2008 r.

Przyznawanie i wypłata świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest zadaniem z zakresu administracji rządowej zleconym gminie, finansowanym w formie dotacji celowej na świadczenia rodzinne. Zatem świadczenia z funduszu alimentacyjnego finansowane są z tego samego rozdziału klasyfikacji budżetowej, co świadczenia rodzinne, tekst jedn. ze środków budżetu państwa określonych w rozdziale 85212 klasyfikacji budżetowej: Świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego. W związku z tym wszelkie kwestie dotyczące wydatków na świadczenia z funduszu alimentacyjnego należy rozpatrywać łącznie z wydatkami ponoszonymi na świadczenia rodzinne, które to stanowią główne źródło kosztów budżetu państwa z ww. rozdziału klasyfikacji budżetowej.

Przyjętą przez Sejm w dniu 17 lipca 2009 r. (i przekazaną do Senatu) nowelizacją ustawy budżetowej na 2009 r. zmniejszono środki znajdujące się w dyspozycji wojewodów w rozdziale 85212 klasyfikacji budżetowej o 856 mln zł, czyli o 9,4 % w stosunku do planu z ustawy budżetowej na realizację zadań wynikających z ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.) oraz ograniczono rezerwę celową na świadczenia rodzinne oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego (poz. 40) do kwoty 64 mln zł (z 1,4 mld zł). Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na bieżąco monitoruje sytuację w obszarze świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Z dostępnych danych pokazujących dotychczasowe tempo realizacji świadczeń wynika, iż poziom środków przeznaczonych w budżecie państwa na zaspokojenie wypłat świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a także wypłat świadczeń rodzinnych, może być wystarczający, gdyż liczba świadczeniobiorców oraz kwota wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego pozostaje na stałym poziomie (na etapie szacowania skutków finansowych ustawy zakładano znaczny wzrost zarówno liczby świadczeniobiorców, jak i kwoty świadczeń z funduszu alimentacyjnego). Ograniczony zakres będzie miała także weryfikacja świadczeń rodzinnych i progów dochodowych uprawniających do tych świadczeń. Istotne oszczędności biorą się także z przesunięcia terminu weryfikacji z 1 września 2009 r. na 1 listopada 2009 r., zgodnie z nowym terminem okresu zasiłkowego. Zatem przesunięcia środków wprowadzone nowelizacją ustawy budżetowej sprowadzają się do zmniejszenia planu na wypłaty świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w związku z przewidywanym niewykorzystaniem zaplanowanych pierwotnie w ustawie budżetowej na 2009 r. środków na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.