SP3.054.2.2018 - Wpływ mechanizmu podzielonej płatności w VAT na sytuację finansową firm.

W odpowiedzi na interpelację nr 22201 Szanownej Pani Poseł Mirosławy Nykiel w sprawie zmian w systemie podatkowym w kontekście raportu KPMG, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

W interpelacji powołano się na przedstawiony "kilka tygodni temu" raport KPMG, z którego wynika, że więcej niż połowa polskich przedsiębiorców w sposób negatywny ocenia stabilność przepisów podatkowych. Jednocześnie wskazano, iż duża część przedsiębiorców stwierdza, że jest słabo przygotowana do nadchodzących zmian w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych. Wskazano także, że według badania największe obawy wiążą się z wprowadzeniem mechanizmu podzielonej płatności w VAT (split payment), a zmiana ta będzie miała negatywny wpływ na sytuację finansową firm. W tym przypadku firmy obawiają się również pogorszenia relacji z kontrahentami i z dostawcami, a dla firm utrzymujących się z niskich marż i szybkich wpłat kontrahentów nowe przepisy mogą okazać się początkiem ich upadku.

W związku z powyższym, w interpelacji Pani Poseł zadała następujące pytania:

1) Z czego wynika tak słaba ocena stabilności przepisów podatkowych?

2) Czy obawy polskich przedsiębiorców są uzasadnione?

Odnosząc się do zagadnienia stabilności przepisów podatkowych, to obiektywnie rzecz ujmując zmiany wprowadzane w ostatnich dwóch latach są efektem braku systemowej reakcji na narastającą od 2008 lukę w VAT, definiowaną jako różnica między VAT teoretycznie należnym (teoretyczne dochody budżetu państwa) a VAT faktycznie pobranym (rzeczywiste wpływy). Zaistniała sytuacja wymagała zatem zdecydowanych działań i poszukiwania nowych rozwiązań uszczelniających system ściągalności podatku VAT. Stąd wprowadzenie przez obecny rząd mechanizmu podzielonej płatności, comiesięcznego raportowania plików JPK, pakietu paliwowego oraz mechanizmu przeciwdziałania wyłudzeniom podatku VAT. Podejmowane w tym zakresie działania - w tym wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności - stanowią więc reakcję na dostrzegane wcześniej zjawiska. Podobnie zmiany w zakresie podatków dochodowych i wprowadzenie klauzuli ogólnej przeciw unikaniu opodatkowania adresują problem agresywnej optymalizacji w podatkach dochodowych, który także narastał bez systemowej reakcji w poprzednich latach. Stąd konieczność wprowadzenia istotnych zmian w krótkim czasie, która może powodować percepcję, że system podatkowy jest niestabilny. Należy jednak pamiętać, że zmiany te nie wpływają na bieżącą działalność podmiotów nie zaangażowanych w transakcje optymalizacyjne. Stąd nie wydaje się aby obawy co do stabilności systemu wydawały się uzasadnione.

Odnosząc się do zmian w podatku dochodowym od osób prawnych i stopnia przygotowania podatników do tych zmian pragnę nadmienić, że zmiany te mają znaczenie w zasadzie wyłącznie wobec podatników przeprowadzających skomplikowane operacje kapitałowo-restrukturyzacyjne, zaciągających istotne kwotowo pożyczki lub finansowanie lub mających znaczące transakcje z podmiotami powiązanymi. Zmiany m.in. dotyczące ograniczenia możliwości odliczania odsetek (niedostateczna kapitalizacja), są odpowiedzią na działania optymalizacyjne polegające na stosowaniu przez podatników mechanizmu nadmiernego zadłużenia zewnętrznego. W tym zakresie stanowią one implementację tzw. dyrektywy ATAD, tj. dyrektywy Rady (UE) 2016/1164 z dnia 12 lipca 2016 r. ustanawiającej przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Dyrektywa ATAD stanowi efekt prac podejmowanych na forum międzynarodowym, w szczególności przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w ramach projektu dotyczącego przeciwdziałania erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysku (Base Erosion and Profit Shifting - BEPS). Zatem zmiany te nie powinny wpłynąć na sytuację najmniejszych podatników. Zasadniczym celem wprowadzonych zmian było uszczelnienie systemu podatku dochodowego od osób prawnych, tak aby zapewnić powiązanie wysokości płaconego przez duże przedsiębiorstwa, w szczególności międzynarodowe, podatku z faktycznym miejscem uzyskiwania przez nie dochodu. Dlatego też zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczą tej grupy podatników, która od strony organizacyjnej wydaje się być najlepiej przygotowana do ich wdrożenia w swoich systemach księgowych i do ich prawidłowego stosowania. Przed ich uchwaleniem zmiany te zostały skierowane do konsultacji społecznych z przedstawicielami ponad 250 podmiotów.

Odnosząc się zaś do kwestii ewentualnego negatywnego wpływu na sytuację finansową przedsiębiorców w związku z wprowadzeniem od dnia 1 lipca 2018 r. mechanizmu podzielonej płatności (split payment), chciałem na wstępie podkreślić, że podatek od towarów i usług jest najważniejszym źródłem dochodów budżetu państwa. Wielkość i stabilność wpływów z tego podatku jest niezwykle istotna z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, a także polityki społecznej i gospodarczej państwa. Obiektywna ocena wprowadzanego rozwiązania powinna uwzględnić fakt, że przepisy te podlegały szerokim konsultacjom publicznym. Co więcej zastosowanie w konkretnej sytuacji mechanizmu podzielonej płatności jest dobrowolne - tj. uzależnione jest od decyzji nabywcy. Dodatkowo, wprowadzenie tego rozwiązania zostało powiązane z dostosowaniem po stronie systemu bankowego - utworzenie przez banki rachunków do rozliczeń w ramach split payment.

W dniu 12 maja 2017 r. projekt ustawy zmieniającej ustawę o podatku od towarów i usług w zakresie wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności został skierowany do konsultacji społecznych z przedstawicielami niemal 250 podmiotów. Uwagi zgłoszone w trakcie konsultacji przez partnerów społecznych były przedmiotem analiz, a część z uwag zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych została uwzględniona.

Przed przystąpieniem do konsultacji społecznych kwestia wprowadzenia mechanizmu split payment była przedmiotem szerokich analiz w zakresie wypracowywania modelu, jaki ma zostać wprowadzony do polskiego systemu prawnego. Mając wiedzę na temat skutków, jakie wywołuje mechanizm podzielonej płatności wprowadzony w innych państwach, przy wyborze opcji jaka ma zostać wdrożona w Polsce, zdecydowano, że najlepszym rozwiązaniem z punktu widzenia przedsiębiorców będzie oparcie tego mechanizmu o rachunki bankowe utworzone dla podatników VAT przy ich rachunkach bankowych, a nie jak to funkcjonuje przykładowo we Włoszech o rachunek bankowy organu podatkowego.

Przyjęcie takiego założenia powoduje, że w polskim modelu środki zgromadzone na rachunku VAT stanowią przez cały czas własność podatnika. Nie ma do nich dostępu organ skarbowy, sprawuje on jednak nadzór nad ich uwolnieniem. Podatnik ma zatem dostęp do tych środków i może na bieżąco regulować swoje zobowiązania VAT-owskie wobec kontrahentów, jak też zobowiązanie podatkowe w VAT wobec urzędu skarbowego. W sytuacji ewentualnego nagromadzenia się środków na rachunku VAT wprowadzono możliwość wnioskowania o uwolnienie tych środków na rachunek rozliczeniowy lub rachunek prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Środki pieniężne z rachunku VAT będą mogły być zatem obracane między podatnikami wielokrotnie, bez żadnych ograniczeń czasowych ani kwotowych. Jedynym warunkiem jest, by były to przepływy pomiędzy rachunkami VAT. Podatnik, który otrzyma od swojego nabywcy kwotę podatku na rachunek VAT, będzie mógł natychmiast z tych środków wpłacić kwotę VAT na rachunek VAT swojego dostawcy.

Tym samym środki jakimi dysponuje przedsiębiorca nie są zamrażane na kontach organów podatkowych (jak ma to miejsce np. we Włoszech czy Czechach). Zatem wprowadzony w Polsce mechanizm podzielonej płatności pozbawiony jest zasadniczej wady, przez co w dużo mniejszym zakresie wpływa na płynność finansową przedsiębiorców.

Należy również zauważyć, że mechanizm podzielonej płatności nie obejmie wszystkich podatników. Narzędzie to jest dobrowolne - nic nie stoi na przeszkodzie zawarciu odpowiednich klauzul umownych pomiędzy sprzedawcą i nabywcą określających sposób dokonania zapłaty.

Ponadto należy mieć też na uwadze pozytywny wpływ mechanizmu wynikający z jego uszczelniającego charakteru. Możliwość zwiększenia bezpieczeństwa i poprawa konkurencyjności zostały już dostrzeżone przez branże od lat borykające się z problemem wyłudzenia VAT (elektronika, biopaliwa), które wnioskują o wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności jako obowiązkowej formy rozliczeń w obrocie tzw. towarami wrażliwymi.

Chciałbym uspokoić zarówno Panią Poseł, jak i przedsiębiorców i wskazać, że mechanizm podzielonej płatności będzie podlegał bacznej obserwacji w zakresie jego stosowania w praktyce i wpływu jaki wywiera na poszczególne grupy podatników. Jeżeli zajdzie taka konieczność, mechanizm ten będzie mógł być w przyszłości nowelizowany w celu jego ulepszenia.

Reasumując, działania wprowadzające pakiet uszczelniający polski system podatkowy podejmowane są w celu stworzenia jak najbardziej przyjaznego otoczenia dla uczciwie działających przedsiębiorców i głęboko wierzę, że przyniesie korzyści całej polskiej gospodarce, poprzez zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego czy poprawę pozycji konkurencyjnej.