RS-7250-1155/OP/O/98/ZB - Przesłanki potrącenia będącego formą zapłaty zobowiązania podatkowego.

W związku ze stwierdzonymi rozbieżnościami dotyczącymi stosowania przewidzianej w art. 64 § 2 ustawy - Ordynacja podatkowa instytucji potrącenia, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

1.Zgodnie z powołanym przepisem dokonanie potrącenia będącego formą zapłaty zobowiązań podatkowych jest możliwe w razie spełnienia łącznie następujących przesłanek:

1) potrąceniu - na wniosek lub z urzędu - mogą podlegać zaległości podatkowe lub bieżące zobowiązania podatkowe (a wyłącznie na wniosek - przyszłe zobowiązania podatkowe) podatników, przy czym ich wzajemna wierzytelność wobec państwowej jednostki budżetowej musi mieć charakter bezsporny i wymagalny (okoliczności te winny wynikać z dokumentów przedłożonych przez ubiegającego się o potrącenie; jednym z tych dokumentów może być również oświadczenie kierownika państwowej jednostki budżetowej, potwierdzające bezsporność oraz wymagalność wierzytelności),

2) potrącenia można dokonać wyłącznie na rzecz bezpośredniego dostawcy lub wykonawcy (nie jest zatem możliwe dokonanie potrącenia, gdy wniosek został złożony przez nabywcę wierzytelności),

3) tytułem uprawniającym do potrącenia są te wierzytelności, których źródłem powstania są wyłącznie umowy wykonane w trybie przepisów o zamówieniach publicznych; zastosowanie przez ustawodawcę ogólnego pojęcia "tryb przepisów" oznacza, że dyspozycja omawianej normy obejmuje wszystkie tryby postępowania przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych, czyli: przetarg ograniczony i nieograniczony, przetarg dwustopniowy, negocjacje z zachowaniem konkurencji, zapytanie o cenę, a także zamówienie z wolnej ręki; wydaje się, że jeżeli chodzi o ostatni z wymienionych trybów, to urzędy skarbowe w praktyce będą miały przede wszystkim do czynienia z sytuacjami wskazanymi w art. 71 ust. 1 pkt 3 ustawy o zamówieniach publicznych (sprawy dotyczące dostaw, usług lub robót budowlanych, które można uzyskać tylko od jednego dostawcy lub wykonawcy) oraz w art. 71 ust. 1 pkt 7 powołanej ustawy (sprawy, gdzie wartość zamówienia nie przekracza równowartości 3.000 ECU). Jeżeli zatem występujący z wnioskiem o potrącenie podatnik wskaże, iż umowa z państwową jednostką budżetową została zawarta w trybie zamówienia z wolnej ręki, a fakt ten zostanie potwierdzony przez kierownika państwowej jednostki budżetowej, to urząd skarbowy jest zobligowany uwzględnić przedłożony wniosek, chyba że skutecznie zakwestionuje złożone oświadczenia bądź też nie zostaną spełnione inne przesłanki dokonania potrącenia.

2.Odrębnego omówienia wymaga sprawa wzajemnych relacji pomiędzy art. 64 § 2 ordynacji podatkowej (w części dotyczącej trybu zamówień publicznych) a regulacją zamieszczoną w art. 95 ustawy o zamówieniach publicznych, w której stwierdzono, że do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego rozpoczętego przed dniem wejścia w życie tej ustawy (tzn. przed dniem 1 stycznia 1995 r.) stosuje się przepisy uprzednio obowiązujące.

Przede wszystkim należy zauważyć, że w normie art. 64 § 2 ordynacji podatkowej odniesiono się wprost do przepisów o zamówieniach publicznych. Brak jest zatem podstaw ku temu, aby dyspozycję tego przepisu odnosić również do umów zawartych w innym trybie, nawet jeżeli postępowanie wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy o zamówieniach publicznych spełniało wszelkie wymogi przewidziane w tej ustawie (identyczny pogląd w tej sprawie wyraża Urząd Zamówień Publicznych). Ograniczenie to w tym bardziej oczywisty sposób odnosi się do tych umów, które zostały zawarte na skutek postępowania wszczętego oraz zakończonego przed dniem wejścia w życie ustawy o zamówieniach publicznych. Konstatacja ta ma istotne znaczenie dla tych podatników, którzy pod rządami przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy o zamówieniach publicznych zawarli umowy, które obecnie mogłyby być zawarte w trybie zamówienia z wolnej ręki (dotyczy to przede wszystkim wieloletnich umów o dostawę energii cieplnej, wody, gazu itp.). Niestety z przyczyn formalno-prawnych nie mogą oni obecnie korzystać z możliwości potrącenia, zaś aby tego rodzaju uprawnienie przysługiwało im w przyszłości, powinni doprowadzić do zawarcia nowej umowy w trybie ustawy o zamówieniach publicznych.