RGD.610.12.2021/PC - Decyzja Nr RGD - 13/2023

PREZES

URZĘDU OHRONY

KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

TOMASZ CHRÓSTNY

I. Na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - uznaje za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania przedsiębiorców:

1. Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,

2. Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,

3. Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, polegające na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o., za pośrednictwem przedsiębiorcy Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej

prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 ze. zm.) - co stanowi obejście art. 36c w związku z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania.

II. Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.) - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - nakłada na:

1) Szybką Gotówkę Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, poprzez przekazanie listem na koszt przedsiębiorcy lub wiadomością e-mail zatytułowaną: "Decyzja Prezesa UOKiK - informacja dla konsumenta" (w przypadkach dysponowania adresem e-mail konsumenta) w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji każdemu konsumentowi, któremu udzielono kolejnej lub kolejnych pożyczek refinansujących w warunkach określonych w punkcie I sentencji niniejszej decyzji i od którego została pobrana prowizja bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.) pisemnej informacji o treści:

"W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 29 grudnia 2023 r. nr RGD - 13/2023 Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie informuje, że Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę spółki polegającą na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o., za pośrednictwem Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.

Treść decyzji nr RGD - 13/2023 jest dostępna na stronie www.uokik.gov.pl".

Informacja będzie sporządzona czcionką Times New Roman w rozmiarze co najmniej 11, w kolorze czarnym, na białym tle.

2) Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, poprzez przekazanie listem na koszt przedsiębiorcy lub wiadomością e-mail zatytułowaną: "Decyzja Prezesa UOKiK - informacja dla konsumenta" (w przypadkach dysponowania adresem e-mail konsumenta) w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji każdemu konsumentowi, któremu udzielono kolejnej lub kolejnych pożyczek refinansujących w warunkach określonych w punkcie I sentencji niniejszej decyzji i od którego została pobrana prowizja bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.) pisemnej informacji o treści:

"W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 29 grudnia 2023 r. nr RGD - 13/2023 Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie informuje, że Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę spółki polegającą na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o., za pośrednictwem Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.

Treść decyzji nr RGD - 13/2023 jest dostępna na stronie www.uokik.gov.pl".

Informacja będzie sporządzona czcionką Times New Roman w rozmiarze co najmniej 11, w kolorze czarnym, na białym tle.

3) Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, poprzez przekazanie listem na koszt przedsiębiorcy lub wiadomością e-mail zatytułowaną: "Decyzja Prezesa UOKiK - informacja dla konsumenta" (w przypadkach dysponowania adresem e-mail konsumenta) w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji każdemu konsumentowi, któremu udzielono kolejnej lub kolejnych pożyczek refinansujących w warunkach określonych w punkcie I sentencji niniejszej decyzji i od którego została pobrana prowizja bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.) pisemnej informacji o treści:

"W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 29 grudnia 2023 r. nr RGD - 13/2023 Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie informuje, że Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę spółki polegającą na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o., za pośrednictwem Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.

Treść decyzji nr RGD - 13/2023 jest dostępna na stronie www.uokik.gov.pl".

Informacja będzie sporządzona czcionką Times New Roman w rozmiarze co najmniej 11, w kolorze czarnym, na białym tle.

III. Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.) - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - nakłada na:

1. Szybką Gotówkę Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,

2. Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,

3. Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów opisanego w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, poprzez złożenie na stronach internetowych za pośrednictwem których ww. przedsiębiorcy udzielali pożyczek (w dacie wydania niniejszej decyzji są to strony internetowe: www.szybkagotowka.pl oraz www.freezl.pl), w ciągu 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji i utrzymywania na przedmiotowych stronach internetowych przez okres 6 (sześciu) miesięcy od daty opublikowania, na koszt ww. przedsiębiorców, oświadczenia o treści:

"W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 29 grudnia 2023 r. nr RGD - 13/2023 Szybka Gotówka Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. informują, że Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę polegającą na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę Sp. z o.o., Gwarant24 Sp. z o.o. oraz Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o., za pośrednictwem Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.

Treść decyzji nr RGD - 13/2023 jest dostępna na stronie www.uokik.gov.pl"

Komunikat będzie spełniał następujące wymagania:

IV. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.) - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - nakłada na:

1) Szybką Gotówkę Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w związku z uznaniem praktyki, o której mowa w pkt I sentencji niniejszej decyzji za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, karę pieniężną w wysokości 86.043,00 zł (słownie: osiemdziesiąt sześć tysięcy czterdzieści trzy złote), płatną na rzecz Funduszu Edukacji Finansowej,

2) Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w związku z uznaniem praktyki, o której mowa w pkt I sentencji niniejszej decyzji za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, karę pieniężną w wysokości 1.359.986,00 zł (słownie: jeden milion trzysta pięćdziesiąt dziewięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt sześć złotych), płatną na rzecz Funduszu Edukacji Finansowej,

3) Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w związku z uznaniem praktyki, o której mowa w pkt I sentencji niniejszej decyzji za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, karę pieniężną w wysokości 993.822,00 zł (słownie: dziewięćset dziewięćdziesiąt trzy tysiące osiemset dwadzieścia dwa złote), płatną na rzecz Funduszu Edukacji Finansowej.

V. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.) oraz na podstawie art. 263 § 1, art. 263 § 2 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm.) w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - postanawia obciążyć kosztami niniejszego postępowania oraz zobowiązać do ich zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszej decyzji:

1) Szybką Gotówkę Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 63,00 zł (słownie: sześćdziesiąt trzy złote),

2) Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 69,50 zł (słownie: sześćdziesiąt dziewięć złotych 50/100),

3) Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 63,00 zł (słownie: sześćdziesiąt trzy złote).

(1) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej także: "Prezes Urzędu" lub "Prezes UOKiK"), po otrzymaniu sygnałów rynkowych, w tym skarg konsumentów, postanowieniem nr RGD-31/2020 z dnia 9 marca 2020 r. wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia, czy zasady oferowania konsumentom pożyczek za pośrednictwem platformy https://szybkagotowka.pl/, ich refinansowanie oraz windykacja należności w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki nie prowadzą do naruszenia zbiorowego interesu konsumentów oraz przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (...) lub innych ustaw chroniących interesy konsumentów (dalej także: "Postępowanie").

(2) W toku Postępowania Prezes UOKiK ustalił, że niżej wymienione spółki (dalej także wspólnie: "Spółki" lub "Pożyczkodawcy", lub "Przedsiębiorcy"):

1) Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (KRS: 461830) (dalej także: "Szybka Gotówka"),

2) Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (KRS: 610279) (dalej także: "Gwarant24"),

3) Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (KRS: 586553) (dalej także: "Centrum Rozwiązań Kredytowych" lub "CRK") udzielają pożyczek konsumenckich, wykorzystując platformy internetowe o adresach: www.szybkagotowka.pl oraz www.freezl.pl (dalej także: "platformy pożyczkowe" lub "platformy"), których administratorem jest Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (wcześniej prowadzącą działalność pod firmą: Compare Group LLC) pod adresem: Office 10, Level 1, Sharjah Media City, Sharjah, Zjednoczone Emiraty Arabskie, wpisaną do właściwego dla siedziby tego podmiotu Rejestru Spółek pod numerem 1803608 (dalej także: "Tamgacom" lub "Pośrednik").

(3) Wyniki analizy materiału dowodowego zgromadzonego w toku Postępowania wykazały istnienie podstaw do postawienia Pożyczkodawcom zarzutu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm., dalej także: "u.o.k.k." lub "ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów").

(4) W związku z tym, postanowieniem Nr RGD - 99/2021 z dnia 28 lipca 2021 r., Prezes Urzędu wszczął przeciwko Przedsiębiorcom postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów opisanej w sentencji decyzji (dalej także: "Postępowanie Właściwe").

(5) Jednocześnie, postanowieniem Nr RGD - 100/2021 z dnia 28 lipca 2021 r., zaliczono w poczet materiału dowodowego dokumenty uzyskane w toku postępowania wyjaśniającego.

(6) Pismem z dnia 28 lipca 2021 r. Przedsiębiorcy zostali zawiadomieni o wszczęciu Postępowania Właściwego.

(7) Przedsiębiorcy ustosunkowali się do postawionego zarzutu. Spółki Szybka Gotówka oraz CRK, przed udzieleniem odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie stawania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zapoznały się ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

(8) Gwarant24 w piśmie z dnia 20 września 2021 r., w odpowiedzi na postawiony zarzut, szeroko opisała profil przeciętnego polskiego internauty, z którego wysunęła wniosek, że jego percepcja na kierowane do tych osób treści i komunikaty powinna być wysoka. W ocenie Gwarant24, pożyczkobiorca korzystający z oferty internetowych platform pożyczkowych powinien zachować wyższy poziom staranności i ostrożności w ocenie ryzyk związanych z zaciąganym zobowiązaniem, aby świadomie podjąć decyzję o zawarciu umowy pożyczki. W ocenie Gwarant24 pożyczkobiorca jest rzetelnie informowany z wyprzedzeniem o każdym obowiązku uiszczenia jakichkolwiek opłat przed podjęciem decyzji o skorzystania z oferty Gwarant24. Konsument otrzymuje pełną informację dotyczącą procedury i warunków refinansowania i może ją w spokoju przeanalizować. Jak wskazała spółka: "chcąc pomóc konsumentowi w trudnej sytuacji finansowej a jednocześnie dbając o jego obciążenia kredytowe, platforma oferuje spłatę minimum 50% wszystkich naliczonych opłat na rzecz obecnego wierzyciela, a dopiero potem złożenie wniosku o refinansowanie zadłużenia". Zdaniem Gwarant24, proces udzielania pożyczki jest transparentny, dostarcza konsumentowi pełnych i niezbędnych informacji, i pozostawia mu swobodę wyboru.

Gwarant24 wskazała, że postanowienia art. 36c ustawy o z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm., dalej także: "ustawa o kredycie konsumenckim" lub "u.k.k.") odnoszą się wyłącznie do tego samego podmiotu, co w niniejszej sprawie nie ma miejsca. W przypadku zawarcia umowy z podmiotem innym niż pierwotny pożyczkodawca, art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim nie znajduje zastosowania. Odmienne podejście - zdaniem Gwarant24 - oznaczałoby, że każdy pożyczkodawca ma obowiązek szczegółowego ustalania celu, na który będą wydatkowane środki pozyskane przez pożyczkobiorcę z tytułu pożyczki.

W dalszej części stanowiska pożyczkodawca wskazał, że w żaden sposób nie kontroluje jakiejkolwiek platformy kredytowej, ich wewnętrznych mechanizmów współpracy z klientami oraz pożyczkodawcami. Zdaniem spółki Prezes Urzędu bezpodstawnie potraktował strony postępowania jako jeden, zbiorczy podmiot. Wskazane przez Prezesa Urzędu powiązania osobowe w przeszłości nie pozwalają uznać, że można zarzucić Pożyczkodawcom naruszenie art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim.

Mając powyższe na uwadze Gwarant24 wniosła o umorzenie postępowania jako bezprzedmiotowego.

Dowód: Pismo Gwarant24 z dnia 20 września 2021 r., karta: 269 i nast.

(9) Centrum Rozwiązań Kredytowych w piśmie z dnia 30 września 2021 r., w odpowiedzi na postawiony zarzut, podkreśliła, że przyjęty przez nią model biznesowy nie ma na celu pokrzywdzenia konsumentów, jak również obejścia przepisów. Pożyczkodawca wskazał, że jest niezależnym przedsiębiorcą, dokonującym samodzielnych decyzji związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym decyzji o zawarciu umowy pożyczki po dokonaniu oceny zdolności kredytowej pożyczkobiorcy. Jedynym elementem faktycznym, łączącym Pożyczkodawców, jest oferowanie kredytów konsumenckich za pośrednictwem platform pożyczkowych należących do Tamgacom. Wspólna reprezentacja Pożyczkodawców na etapie postępowania wyjaśniającego nie może samodzielnie prowadzić do przyjęcia, iż Pożyczkodawcy prowadzą działalność gospodarczą w jednolity sposób. Również pełnienie przez krótki czas przez (XXX) - Prezesa Zarządu (XXX), równocześnie funkcji prokurenta w (XXX) nie pozwala na przyjęcie, że podmioty stanowią jednolity organizm gospodarczy.

CRK wskazała nadto, że udziela tylko jednej pożyczki danemu klientowi w tym samym czasie. Zawarcie kolejnej umowy może nastąpić wyłącznie po pełnej spłacie uprzednio zawartej umowy pożyczki. CRK nie udziela pożyczek przeznaczonych na refinansowanie udzielonych przez siebie pożyczek. Oferowana przez CRK pożyczka refinansująca jest w istocie standardową pożyczką udzieloną przez CRK, z zastrzeżeniem, iż jest ona wypłacana bezpośrednio na rachunek podmiotu wskazanego przez klienta. CRK udziela pożyczki wyłącznie na spłatę zobowiązań zaciągniętych u pożyczkodawców wymienionych na stronie internetowej Pośrednika. Oznacza to, iż CRK pobiera prowizję za udzielenie pożyczki wydanej celem refinansowania na warunkach odpowiadających "standardowej" pożyczce.

Mając powyższe na uwadze CRK wniosła o umorzenie postępowania.

Dowód: Pismo CRK z dnia 30 września 2021 r., karta: 302 i nast.;

(10) Szybka Gotówka w piśmie z dnia 6 listopada 2021 r., w odpowiedzi na postawiony zarzut, wskazała, że prowadzi działalność zgodnie z obowiązującymi regulacjami, a celem ani zamiarem jej działalności nigdy nie było naruszenie ani indywidualnych, ani zbiorowych interesów konsumentów. Pożyczkodawca podkreślił, że jego działania są całkowicie autonomiczne od pozostałych pożyczkodawców współpracujących z Pośrednikiem, w tym w szczególności samodzielnie decyduje on o warunkach i ryzyku udzielania oferowanych pożyczek.

W ocenie Szybkiej Gotówki zarówno stosunki właścicielskie, jak i korporacyjne stron postępowania pozostają całkowicie odrębne. Odnotowanie przez Prezesa Urzędu pełnienia funkcji (XXX) przez (XXX) w pozostałych spółkach - stronach postępowania, z uwagi na rolę prokury, nie uprawnia do uznania, że w sprawie zachodzi kooperacja faktyczna lub strategiczna pomiędzy stronami postępowania, która uzasadniałaby postawienie zarzutu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.

Ponadto Szybka Gotówka wskazała, że przyjęty przez nią model biznesowy oparty jest na usługach świadczonych przez wyspecjalizowanego pośrednika, który w oparciu o swoją infrastrukturę informatyczną zajmuje się nawiązywaniem kontaktu z klientem, marketingiem, pośredniczy w składaniu ofert i ostatecznym kontraktowaniu. Pozwala to Szybkiej Gotówce skoncentrować się na zarządzaniu i kontrolowaniu udzielania pożyczek.

Ponadto Szybka Gotówka wyjaśniła, że udziela tylko jednej pożyczki danemu klientowi w tym samym czasie. Takie rozwiązanie pozwala spółce mitygować ryzyko i nie dopuszcza do sytuacji, w której klient posiadający nieobsługiwaną pożyczkę zaciągnie kolejną, tym samym wydatnie zwiększając ryzyko kredytowe. Ponadto, oprócz braku niespłaconej pożyczki względem spółki, klient musi posiadać stałe źródło dochodu i nie być wpisanym w bazie dłużników, co, w ocenie Szybkiej Gotówki, stanowi przejaw działania proklienckiego i zabezpieczającego interes konsumentów w taki sposób, aby nie popadł w tzw. spiralę pożyczek.

W przypadku braku możliwości terminowej spłaty pożyczki, zaciągniętej u innych pożyczkodawców obecnych na platformie pośrednika, dopuszczalne jest w ocenie Szybkiej Gotówki udzielenie konsumentowi pożyczki refinansującej. Decyzja o udzieleniu pożyczki refinansującej jest podejmowana przez każdego z pożyczkodawców, który samodzielnie szacuje ryzyko i kondycję finansową poszczególnych klientów. Pożyczka refinansująca jest udzielona na takich samych warunkach i zasadach co pożyczka standardowa, z zastrzeżeniem, że w przypadku pożyczki refinansującej środki wypłacane są bezpośrednio na wskazany rachunek pierwotnego wierzyciela. Taki mechanizm, zdaniem Szybkiej Gotówki, można uznać za prokonsumencki, gdyż konsument nie popada w spiralę długów, do czego mogłoby dojść gdyby podjął on decyzję o wykorzystaniu środków w inny sposób oraz nie powstaje efekt jego niewypłacalności z powodu kolejnej niezaspokojonej wierzytelności.

Pożyczkodawca również wskazał, że jego klienci są rzetelnie poinformowani o ofercie, jak również warunkach umowy pożyczki. Wszystkie dokumenty, w tym wzór umowy, są dostępne na platformach pożyczkowych przez nieograniczony czas i możliwe do zachowania czy skopiowania na komputer konsumenta. Umowa zawierana przez Spółkę z klientem jest sporządzona prostym językiem, co czyni ją czytelną. Ponadto z prowadzonych przez tę stronę postępowania statystyk wynika, że (XXX)% klientów to osoby w przedziale wiekowym (XXX), a więc w grupie o najlepszym rozeznaniu nowych technologii. Oznacza to, że choćby z uwagi na sposób kontraktowania i transparentność działania, klienci są wyposażani w odpowiednią wiedzę umożliwiającą ocenę warunków uzyskiwanej pożyczki.

Szybka Gotówka wyraziła także stanowisko, zgodnie z którym w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do uznania, że mamy do czynienia z intencjonalnym wykreowaniem swoistego mechanizmu obchodzenia prawa, przywołując orzecznictwo sądowe. Zakwalifikowanie oznaczonej czynności jako zmierzających do obejścia prawa wymagałoby - w ocenie Spółki - nie tylko ustalenia, jakie przepisy strony miałyby obejść, ale również czy miały taki zamiar. Zdaniem Szybkiej Gotówki jej działanie nie narusza ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż wyrażony w przepisach zakaz dotyczy wyłącznie refinansowania udzielonej pożyczki ze środków własnych. Jeśli w wyniku obowiązywania takiego prawa konsument musi poszukać innego źródła finansowania, to trudno to uznać za cel sprzeczny z ustawą, bo takie są realia życia gospodarczego i gospodarki rynkowej - zaznaczyła Spółka.

Mając powyższe na uwadze Szybka Gotówka wniosła o umorzenie postępowania.

Dowód: Pismo Szybkiej Gotówki z dnia 6 listopada 2021 r. karta: 313 i nast.;

(11) W odpowiedziach na zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów Pożyczkodawcy, pomimo kwestionowania zasadności postawionego zarzutu oraz utrzymywania, że ich działania są zgodne z prawem, w szczególności z ustawą o kredycie konsumenckim, złożyli deklarację współpracy z Prezesem Urzędu.

(12) Pismem z dnia 26 sierpnia 2022 r. CRK złożyła wniosek o udostępnienie treści skarg konsumentów otrzymywanych przez Urząd, a pozostających w związku z toczącym się wobec spółki Postępowaniem. W razie udostępnienia tych skarg przez Urząd, CRK zadeklarowała przeanalizowanie ich pod kątem zlokalizowania ewentualnych kwestii, w których konsumenci mogliby się czuć niedoinformowani o swojej sytuacji obecnego i potencjalnie przyszłego pożyczkobiorcy. W odpowiedzi na pismo CRK, Prezes Urzędu wskazał, że brak jest podstaw do udostępnienia stronom postępowania prowadzonego pod sygn. RGD.610.12.2021/PC dokumentów, które nie zostały włączone w poczet materiału dowodowego, w tym skarg/zawiadomień/sygnałów konsumentów. Prezes UOKiK wskazał, że w niniejszym Postępowaniu Właściwym kwestionowany jest mechanizm udzielenia pożyczek przez Pożyczkodawców przy pomocy platform pożyczkowych Pośrednika, co nie wymaga analizy poszczególnych "sygnałów rynkowych". Wychodząc naprzeciw prośbie CRK wskazano przy tym, że w aktach sprawy znajduje się pismo Rzecznika Finansowego, w którym wskazano, że konsumenci, oprócz skarg na tzw. "rolowanie pożyczek", zgłaszają również problem tzw. autorefinansowania, tj. udzielania pożyczki refinansującej bez wyraźnego wniosku pożyczkobiorcy.

Dowody: pismo CRK z dnia 26 sierpnia 2022 r. karta: 402 i nast.; pismo Prezesa Urzędu z dnia 1 września 2022 r., karta: 405 i nast. oraz pismo Rzecznika Finansowego z dnia 17 lipca 2020 r. karta: 19 i nast.,

(13) Pismem z dnia 17 listopada 2022 r. CRK wystąpiła w wnioskiem o udzielenie informacji o toczącym się postępowaniu, w którym wyrażono prośbę o sprecyzowanie, jakie konkretnie działania CRK stanowią naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. W piśmie wskazano również, że w postanowieniu wszczynającym Postępowanie Właściwe Prezes Urzędu powołał się na "sygnały rynkowe", jednak w uzasadnieniu postanowienia przywołano wyłącznie przykład jednego klienta, co dla spółki jest niewystarczające do zrozumienia powodów postawionych zarzutów. W odpowiedzi na wniosek Prezes Urzędu poinformował, że w toku Postępowania Właściwego istnieje możliwość przeprowadzenia spotkania z przedstawicielami UOKiK.

Dowody: pismo CRK z dnia 17 listopada 2022 r. karta: 455 i nast., pismo Prezesa Urzędu z dnia 29 listopada 2022 r., karta: 458;

(14) W toku Postępowania Właściwego Prezes Urzędu wystąpił do Pożyczkodawców z żądaniem udzielenia informacji o sposobie funkcjonowania platform pożyczkowych administrowanych przez Pośrednika, wyjaśnienia procesu wnioskowania o pożyczkę/pożyczkę refinansującą oraz konsekwencjach zaznaczenia w profilu klienta okna wyboru (checkboxa) o treści: "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy". Odpowiedzi wszystkich Pożyczkodawców wskazywały spójnie i jednoznacznie, że nie są oni podmiotami prowadzącymi platformy pożyczkowe, w związku z czym nie kontrolują zawartości merytorycznej znajdującej się na wskazanych platformach, nie decydują o funkcjonalnościach oraz sposobie działania platform, a wiedza Przedsiębiorców o funkcjonowaniu platform ogranicza się do ogólnodostępnych informacji lub informacji przekazanych przez Pośrednika. W ocenie Spółek wszystkie pytania związane z funkcjonowaniem platform pożyczkowych należy kierować do Pośrednika. Ponadto Pożyczkodawcy wskazali, że nie posiadają informacji i nie mogą wymienić wszystkich podmiotów udzielających pożyczek za pośrednictwem platform pożyczkowych administrowanych przez Pośrednika.

Dowody: pismo Prezesa Urzędu z dnia 27 września 2022 r., karta: 408 i nast.; pismo CRK z dnia 22 września 2022 r., karta: 413 i nast.; pismo Gwarant24 z dnia 4 listopada 2022 r., karta: 438 i nast.; pismo Szybkiej Gotówki z dnia 14 października 2022 r., karta: 433 i nast.;

(15) Pismem z dnia 19 maja 2023 r. Prezes Urzędu wezwał Pożyczkodawców do udzielenia informacji, w tym o osiągniętym obrocie w roku 2022.

Dowód: pisma Prezesa Urzędu z dnia 19 maja 2023 r., karta: 500 i nast.;

(16) Postanowieniem nr RGD - 175/2023 z dnia 21 listopada 2023 r. oraz RGD - 180/2023 z dnia 24 listopada 2023 r. Prezes Urzędu zaliczył w poczet materiału dowodowego dodatkowy materiał dowodowy.

Dowody: postanowienia RGD - 175/2023 oraz RGD-180/2023 i zaliczony materiał dowodowy, karty: 600 i nast.;

(17) Zawiadomieniami z dnia 21 oraz 24 listopada 2023 r. strony zostały zawiadomione o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w Postępowaniu Właściwym oraz o możliwości zapoznania się z aktami sprawy do dnia 18 grudnia 2023 r. Przedsiębiorcy skorzystali z przysługującego im w tym zakresie prawa. Ponadto Przedsiębiorcy złożyli pisma zawierające ustosunkowanie się do zgromadzonego materiału dowodowego, wnioski dowodowe oraz wnioski o pominięcie/wyłączenie dowodów. Prezes Urzędu nie uwzględnił wniosków stron o przedłużeniu terminu na wypowiedzenie się co do zebranego materiału dowodowego. Postanowieniami nr RGD205/2023 oraz RGD-206/2023 z dnia 28 grudnia 2023 r. Prezes Urzędu pominął złożone przez Spółki wnioski dowodowe, które zostały sporządzone oraz przekazane do 18 grudnia 2023 r. Prezes Urzędu zapoznał się z treścią pism Pożyczkodawców sporządzonych po 18 grudnia 2023 r. oraz doręczonych do 28 grudnia 2023 r., jednak nie znalazł podstaw do uwzględnienia wyrażonych w nich wniosków. W ocenie Prezesa Urzędu zgromadzony materiał dowodowy pozwala na rozstrzygnięcie sprawy, zaś składane wnioski dowodowe przez Spółki służą wyłącznie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowanie.

Dowód: pismo Prezesa Urzędu z dnia 21 listopada 2023 r. oraz pismo Prezesa Urzędu z dnia 24 listopada

2023 r.: karta: 855 i nast.; Postanowienia nr RGD-205/2023 oraz RGD-206/2023, karta: 994 i nast.;

Stan faktyczny

Przedsiębiorcy

Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(18) Szybka Gotówka, zarejestrowana 11 maja 2013 r., prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dalej także: "KRS") pod nr KRS 0000461830. Zakres prowadzonej przez Szybką Gotówkę działalności obejmuje m.in. pozostałe formy udzielania kredytów (PKD 64.92.Z) i jest to przedmiot przeważającej działalności gospodarczej.

(19) Jak wynika z wpisu do KRS od momentu zarejestrowania spółki dokonywano wielu zmian w rubrykach dotyczących danych podstawowych, reprezentacji oraz własności.

(20) Pierwotnie Szybka Gotówka była własnością Compare Group Limited oraz Flyrate Limited. W okresie od 9 lipca 2013 r. do 23 września 2015 r. oraz od 8 lutego 2017 r. do 11 września 2017 r. jedynym właścicielem była spółka Compare Group Limited. W okresie od 22 września 2015 r. do 12 kwietnia 2016 r. jednym z udziałowców był (XXX) - w dniu wydawania niniejszej decyzji (XXX) i właściciel (XXX)% udziałów w spółce (XXX). Aktualnym w dniu wydawania niniejszej decyzji właścicielem 100% udziałów Szybkiej Gotówki jest spółka Global Digified Services Limited.

(21) Pierwotnie Prezesem Zarządu Szybkiej Gotówki był (XXX). W okresie od 8 lutego 2017 r. do 31 sierpnia 2022 r. funkcję Prezesa Zarządu pełnił (XXX), a następnie przejęła tę funkcję i aktualnie sprawuje (XXX).

Dowód: wydruk z Centralnej Informacji Krajowego Rejestru, karta: 883 i nast.;

(22) Spółka jest wpisana do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego (numer wpisu RIP000260). Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(23) Gwarant24, zarejestrowana 31 marca 2016 r., prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000610279. Zakres prowadzonej przez Gwarant24 działalności obejmuje m.in. pozostałe formy udzielania kredytów (PKD 64.92.Z) - jest to przedmiot przeważającej działalności gospodarczej.

(24) Jak wynika z wpisu do KRS od momentu zarejestrowania spółki dokonywano wielu zmian w rubrykach dotyczących danych podstawowych, reprezentacji oraz własności.

(25) Pierwotnie Gwarant24 była własnością Fortress Finance INC. oraz Tribution Consult Ltd., która w okresie od 2 lutego 2017 r. do 2 października 2017 r. posiadała 100% udziałów Gwarant24. W dniu wydawania niniejszej decyzji jednym właścicielem jest Colorfull Management Ltd.

(26) W okresie od 31 marca 2016 r. do 2 września 2022 r. Prezesem Zarządu Gwarant24 była (XXX), a następnie przejęła tę funkcję i aktualnie sprawuje (XXX). Prokurentem Gwarant24 w okresie od 24 października 2017 r. do 2 września 2020 r. był (XXX).

(27) W okresie od 31 marca 2016 r. do 20 stycznia 2021 r. wskazanym w KRS adresem była ul. Twarda 18 w Warszawie, zmieniony na: ul. Marszałkowska 58 w Warszawie.

Dowód: wydruk z Centralnej Informacji Krajowego Rejestru, karta: 878 i nast.;

(28) Spółka jest wpisana do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego (numer wpisu RIP000056).

Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(29) CRK, zarejestrowana 26 listopada 2015 r., prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000586553. Zakres prowadzonej przez CRK działalności obejmuje m.in. pozostałe pośrednictwo pieniężne (PKD 64.19.Z), chociaż deklarowanym główny przedmiot działalności gospodarczej jest przetwarzanie danych; zarządzanie stronami internetowymi (hosting) i podobna działalność (PKD 63.11.Z).

(30) Jak wynika z wpisu do KRS od momentu zarejestrowania spółki dokonywano wielu zmian w rubrykach dotyczących danych podstawowych, reprezentacji oraz własności.

(31) Pierwotnie CRK była własnością Fortress Finance INC. oraz Tribution Consult Ltd., która w okresie od 13 kwietnia 2016 r. do 21 października 2016 r. posiadała 100% udziałów CRK. W okresie od 21 października 2016 r. do 4 marca 2022 r. jedynym właścicielem była Evams Consulting Ltd., w dniu wydawania niniejszej decyzji właścicielem jest Universal Commerce Group Ltd.

(32) W okresie od 26 listopada 2015 r. do 13 kwietnia 2016 r. Prezesem Zarządu był (XXX). W okresie od 13 kwietnia 2016 r. do 9 września 2022 r. Prezesem Zarządu CRK była (XXX), a następnie przejęła tę funkcję i aktualnie sprawuje (XXX). Prokurentem CRK w okresie od 20 marca 2017 r. do 3 września 2020 r. był (XXX).

(33) W okresie od 26 listopada 2015 r. do 26 października 2016 r. wskazanym w KRS adresem CRK była ul. Grzybowska 4/13 w Warszawie, zmieniony na: ul. Twarda 18 w Warszawie.

Dowód: wydruk z Centralnej Informacji Krajowego Rejestru, karta: 873 i nast.;

(34) Spółka jest wpisana do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego (numer wpisu RIP000263)

Tamgacom LLC z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich

(35) Pośrednik jest przedsiębiorcą zagranicznym z siedzibą w Szardży w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, wpisanym do właściwego dla siedziby tego podmiotu rejestru spółek pod numerem 1803608. W toku Postępowania Pośrednik wskazał jako adres do korespondencji: (XXX). (XXX) i (XXX) udziałowcem Tamgacom LLC jest (XXX) ([XXX)% udziałów), natomiast pozostały (XXX)% udziałów należy do polskiej spółki (XXX) (KRS: (XXX]), której jedynym udziałowcem jest (XXX), zaś Prezesem Zarządu - (XXX).

(36) Pośrednik nie jest wpisany w Rejestrze Pośredników Kredytowych prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Platformy pożyczkowe

(37) Tamgacom jest właścicielem i administratorem następujących platform pożyczkowych: https://szybkagotowka.pl/, https://freezl.pl/ oraz https://onlinegotowka.pl/.

(38) Zgodnie z postanowieniami Ramowej Umowy Pożyczki, Pośrednik dokonuje czynności faktycznych i prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem Umowy Pożyczki. Nie wykonuje jednak umowy pożyczki - nie wypłaca środków z tego tytułu konsumentom, jak również nie przyjmuje wpłat od konsumentów.

(39) Tamgacom nie posiada własnego działu windykacji. Działania związane z egzekucją należności (np. kierowanie spraw na drogę sądową) leżą w kompetencji odpowiedniego Pożyczkodawcy. Tamgacom, jako pośrednik kredytowy, może informować i przypominać pożyczkobiorcy o terminie lub możliwościach spłaty długu.

(40) Pośrednik, zgodnie z przekazanymi informacjami, korzysta i zarządza następującymi adresami e-mail i numerami telefonu:

Dowody: pismo Pośrednika z dnia 11 lutego 2022 r., karta: 603 i nast.;

(41) Pośrednik wyznaczył swojego przedstawiciela w państwie członkowskim Unii Europejskiej w zakresie administrowania danymi osobowymi. Pierwotnie przedstawicielem była (XXX) (szybkagotowka.pl), następnie spółka DPD Sp. z o.o.

[XXX]

(zrzut z ekranu: szybkagotowka.pl, wyświetlone w dniu 8 grudnia 2021 r.)

Dowód: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(42) Prezes Urzędu ustalił, że pośrednikiem kredytowym i administratorem strony internetowych w okresie co najmniej od 25 maja 2016 r. była spółka Colorfull Management Ltd, natomiast co najmniej od 18 września 2017 do 28 czerwca 2019 r. była to Tribution Consult Ltd.

(43) Prezes Urzędu ustalił ponadto, że Tamgacom nie jest abonentem żadnej z domen, wskazanych w akapicie (37). Abonentem domeny freezl.pl jest Szybka Gotówka, natomiast abonentem serwisu onlinegotowka.pl jest Fortress Finance Inc., który był w przeszłości udziałowcem CRK i Gwarant24. Abonentem domeny szybkagotowka.pl jest osoba fizyczna - (XXX).

Dowód: Pismo premium.pl z dnia 15 lipca 2022 r., karta: 602;

(zrzut z ekranu: dns.pl, wyświetlone w dniu 5 maja 2023 r.)

(zrzut z ekranu: dns.pl, wyświetlone w dniu 23 sierpnia 2023 r.)

Dowody: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

Profil działalności Przedsiębiorców

Procedura udzielania i refinansowania pożyczek

(44) Szybka Gotówka, Gwarant24 i CRK prowadzą działalność w zakresie udzielania kredytów konsumenckich w charakterze pożyczkodawców i udzielają konsumentom pożyczek za pośrednictwem Tamgacom. Pożyczkodawcy zawierają umowy z konsumentami za pomocą Pośrednika m.in. na podstawie wzorców umów pn.: "Ramowa Umowa Pożyczki", "Umowa Pożyczki (Potwierdzenie zawarcia Umowy Pożyczki)" oraz "Formularz Informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego".

(45) Umowy pomiędzy Pożyczkodawcami a konsumentami są umowami zawieranymi na odległość, w drodze oświadczeń i czynności dokonywanych przez konsumentów na następujących platformach pożyczkowych należących do Pośrednika: www.szybkagotowka.pl oraz www.freezl.pl. Pożyczkodawcy udzielają krótkoterminowych pożyczek konsumenckich na okres od 7 dni do 65 dni w kwocie od 400 zł do 15.000 zł z zastrzeżeniem, że wniosek o udzielenie pożyczki powyżej 5.000 zł może złożyć jedynie stały klient. Nie każdy klient może również ubiegać się o pożyczkę na 65 dni. W zgromadzonym przez Prezesa Urzędu materiale dowodowym brak jest potwierdzenia, aby umowy były zawierane na okres dłuższy niż 30 dni. Prezes Urzędu ustalił, że pożyczek z wykorzystaniem platform pożyczkowych Pośrednika, oprócz Pożyczkodawców udzielają również m.in.: Dobra Kasa Sp. z o.o. (KRS: 0000775274), Prosta Pożyczka Sp. z o.o. (KRS: 0000775398) czy Finpomoc Sp. z o.o. (KRS: 0000817054). W tym miejscu należy wskazać, że właścicielem Dobrej Kasy Sp. z o.o. jest Wow Finance Sp. z o.o. (KRS: 0000778437), której jedynym udziałowcem i Prezesem Zarządu jest (XXX), natomiast właścicielem Prostej Pożyczki Sp. z o.o. jest ITG Finance Sp. z o.o. (KRS: 0000775396), której jedynym udziałowcem i Prezesem Zarządu jest (XXX).

Dowody: pismo Finpomoc Sp. z o.o. z dnia 16 grudnia 2022 r. karta: 824 i nast.; pismo Dobrej Kasy Sp. z o.o. z dnia 19 grudnia 2022 r., karta: 837 i nast.; pismo Prostej Pożyczki Sp. z o.o. z dnia 19 grudnia 2022 r. karta: 845 i nast.;

(46) W celu zawarcia umowy pożyczki konsument dokonuje rejestracji i utworzenia "Konta Klienta" na platformie pożyczkowej oraz składa wniosek o zawarcie umowy określając podstawowe elementy umowy - wnioskowaną kwotę pożyczki oraz okres trwania umowy:

(zrzut z ekranu: https://szybkagotowka.pl/, wyświetlone w dniu 5 maja 2023 r.)

Prezes Urzędu ustalił, że aby zawnioskować o pożyczkę pożyczkobiorca musi zaznaczyć trzy pola wyboru (checkboxy) dostępne na platformie szybkagotowka.pl. Pierwszym jest upoważnienie Pożyczkodawców do weryfikacji, czy pożyczkobiorca nie jest wpisany w bazie dłużników. Drugie z pól wyboru ma treść: "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy", przy czym słowo "wniosek" stanowi aktywny link prowadzący do formularza o treści wskazanej niżej w akapicie (50). Trzecie pole zaznacza się aby potwierdzić aktualność przekazanych danych. Wskazanie każdego z przedmiotowych pól wyboru jest warunkiem koniecznym, aby konsument przeszedł do dalszych etapów fazy przedkontraktowej zawierania umowy pożyczki z każdym z Przedsiębiorców.

(zrzut z ekranu: szybkagotowka.pl, wyświetlone w dniu: 29 marca 2023 r.)

Dowód: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(47) Zgodnie z § 14 ust. 2 Umowy Ramowej Pożyczki: Niezwłocznie po złożeniu przez Pożyczkobiorcę Wniosku o udzielenie pożyczki refinansującej - na podstawie danych, które Pożyczkobiorca zawarł w tym wniosku - Pożyczkodawca (działając za pośrednictwem Pośrednika) przedstawia Pożyczkobiorcy proponowaną ofertę spłaty pożyczki refinansującej, w szczególności w zakresie spłaty pożyczki w jednej racie lub spłaty ratalnej. Po akceptacji przez Pożyczkobiorcę oferty przedstawionej przez Pożyczkodawcę - przed zawarciem Umowy Pożyczki - Pożyczkodawca udostępni Pożyczkobiorcy za pośrednictwem Pośrednika Formularz Informacyjny, dotyczący Pożyczki objętej Wnioskiem Pożyczkobiorcy, przy czym udostępnienie to nastąpi poprzez Stroną internetową - w formie pliku PDF, umożliwiającego zapisanie na komputerze Pożyczkobiorcy, a dodatkowo formularz ten zostanie przesłany na adres poczty elektronicznej Pożyczkobiorcy podany w Formularzu Rejestracyjnym. Pożyczkobiorca ma możliwość pobrania Formularza Informacyjnego odnośnie kwoty Pożyczki, którą jest zainteresowany, ze Strony internetowej.

(48) § 8 Umowy Ramowej Pożyczki reguluje kwestie związane z wnioskiem o udzielenie pożyczki, w tym wnioskiem o udzielenie pożyczki refinansującej. Szczegółowo określa to § 8 ust. 3 tejże Umowy, zgodnie z którym:

W przypadku składania Wniosku o Udzielenie Pożyczki Refinansującej Pożyczkobiorca jest ponadto zobowiązany wskazać zobowiązanie, które ma zostać spłacone poprzez realizację przez Pożyczkodawcę Umowy Pożyczki Refinansującej (dyspozycja spłaty). W przypadku, gdy zobowiązanie, o którym mowa w zdaniu poprzednim, stanowi zobowiązanie względem innego podmiotu, z którym współpracuje Pośrednik, wypełnienie danych we Wniosku o Udzielenie Pożyczki Refinansującej nastąpi automatycznie, a następnie dane te zostaną potwierdzone przez Pożyczkobiorcę. Pożyczkodawca dopuszcza również możliwość złożenia Wniosku o Udzielenie Pożyczki Refinansującej jednocześnie z wnioskiem Pożyczkobiorcy o udzielenie pożyczki przez innego pożyczkodawcę, celem zrefinansowania tej pożyczki w dacie jej wymagalności.

(49) Przez "pożyczkę refinansującą", zgodnie z definicją znajdującą się w pkt 1.21 Ramowej Umowy Pożyczki, dostępnej na stronie szybkagotowka.pl. (tożsamej dla każdego z Pożyczkodawców, dalej także: Ramowa Umowa Pożyczki), należy rozumieć: Pożyczkę udzieloną Pożyczkobiorcy przez Pożyczkodawcę za pośrednictwem Pośrednika z przeznaczeniem na spłatę zobowiązań Pożyczkobiorcy względem podmiotów trzecich, stosownie do dyspozycji Pożyczkobiorcy. Pojęcie "pożyczki refinansującej" zostało szczegółowo opisane w Ramowej Umowie Pożyczki w paragrafie 14 (Pożyczka Refinansująca).

(50) Treść wniosku o wyszukanie nowego pożyczkodawcy, który generuje się automatycznie w momencie składania wniosku o pierwszą pożyczkę, znajduje się poniżej:

(wniosek o poszukiwanie nowego pożyczkodawcy)

Dowód: protokół z utrwalania treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(51) Prezes Urzędu ustalił, że wbrew postanowieniom Ramowej Umowy Pożyczki, nie jest przedstawiana do akceptacji pożyczkobiorcy oferta refinansowania pożyczki, zaś Formularz Informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego jest umieszczany na profilu użytkownika wraz z potwierdzeniem zawarcia umowy oraz kolejnym wnioskiem o poszukiwanie nowego pożyczkodawcy. Formularz informacyjny, potwierdzenie zawarcia umowy, Tabela opłat oraz Wniosek o poszukiwanie nowego pożyczkodawcy są generowane i umieszczane na Profilu Klienta w jednym momencie, co obrazuje poniższy zrzut z ekranu: (XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

(zrzut z ekranu: konto użytkownika na platformie szybkagotowka.pl, wyświetlone w dniu 29 marca 2023 r.)

Dowód: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853;

(52) Prezes Urzędu ustalił, że przez termin: "opłata za refinansowanie", którym posługują się Pożyczkodawcy, należy rozumieć spłatę części lub całości naliczonych kosztów pożyczki, na rzecz pierwotnego pożyczkodawcy, dokonaną przed wyrażeniem zgody na refinansowanie zobowiązania. Informacja o jej wysokości jest przekazywana pożyczkobiorcy za pośrednictwem platformy przed terminem spłaty zobowiązania. Pozostałe niespłacone koszty pożyczki refinansującej są uiszczane ze środków uzyskanych z pożyczki refinansującej. W stosowanych przez Przedsiębiorców wzorcach umów brak jest wprost informacji o opłacie za refinansowanie. Na platformach pożyczkowych Pośrednika w momencie wnioskowania przez konsumenta o udzielenie pożyczki wymagane jest również zaznaczenie checkboxa, który umożliwia otrzymanie pożyczki refinansującej bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów na rzecz pierwotnego pożyczkodawcy.

Decyzja o przyznaniu pożyczki refinansującej zależy od pożyczkodawcy. Zaznaczenie checkboxa o treści: "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy" przez konsumenta jest przy tym obligatoryjnie wymagane w momencie składania wniosku o pierwotną pożyczkę.

Dowody: Pismo Gwarant24 z dnia 10 lutego 2022 r., karta: 858 i nast.; protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(53) Prezes Urzędu ustalił tym samym, że Pożyczkodawcy, w przypadku wystąpienia problemów ze spłatą pożyczki w pierwotnym terminie, proponują swoim klientom refinansowanie pożyczek zamiast przedłużania terminu ich spłaty. Gwarant24 w odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu niniejszego postępowania potwierdził, że proponuje refinansowanie pożyczki, a nie wydłużenie terminu jej spłaty, jednocześnie podkreślając, że nie ma ustawowego obowiązku oferowania konsumentom wydłużenia terminu spłaty pożyczki.

Dowód: Pismo Gwarant24 z dnia 20 września 2021 r., karta: 269 i nast.;

Procedura udzielania i refinansowania pożyczek na przykładzie wybranych konsumentów

(54) W przypadku niespłacenia przez konsumenta pożyczki w terminie, Pośrednik wyszukuje spośród podmiotów, z którymi współpracuje, nowego pożyczkodawcę, który zaspokoi roszczenie dotychczasowego (pierwotnego) wierzyciela udzielając klientowi indywidualnemu pożyczki refinansującej. W przypadku podjęcia decyzji o udzieleniu takiej pożyczki, kolejny pożyczkodawca przekazuje środki bezpośrednio na rachunek bankowy dotychczasowego pożyczkodawcy. Powyższa procedura może powtarzać się wielokrotnie.

(55) Jako egzemplifikację obrazujący praktykę Pożyczkodawców można przedstawić przypadek konsumenta Piotra P., który za pośrednictwem platformy szybkagotowka.pl zawarł łącznie 12 umów, w tym 11 pożyczek refinansujących wcześniejsze zobowiązania. Pierwotne zobowiązanie konsumenta o wartości 4.300 zł tylko po czterech miesiącach, pomimo wpłaty przez konsumenta tytułem opłaty za refinansowanie łącznej kwoty w wysokości 4.028,80 zł, wzrosło ponad dwukrotnie i wynosiło 9.349,65 zł, z czego aż 7.817,10 zł stanowiła suma żądanych przez Pożyczkodawców kosztów pozaodsetkowych (prowizji) z tytułu udzielenia pożyczki. Zgodnie z art. 36a u.k.k, dla pożyczki w wysokości 4.300 zł udzielonej na okres 120 dni, maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytów nie powinna przekroczyć 1.499,11 zł.

1) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 20 marca 2019 r.

Pożyczkodawca: Centrum Rozwiązań Kredytowych

Kwota Pożyczki wypłacona: 4.300,00 zł (udostępniona konsumentowi)

Całkowita Kwota Pożyczki 1 : 5.515,60 zł

Prowizja: 1.180,20 zł

Oprocentowanie: 35,40 zł

Całkowity Koszt Pożyczki: 1.215,60 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 5.515,60 zł

Data Spłaty Pożyczki: 19.04.2019

Opłata za refinansowanie pożyczki: 607,80 zł

2) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 20 kwietnia 2019 r.

Pożyczkodawca: Szybka Gotówka sp. z o.o.

Kwota Pożyczki wypłacona: 4.907,80 zł (przekazana bezpośrednio na rachunek bankowy CRK)

Całkowita Kwota Pożyczki: 6.295,30 zł

Prowizja: 1.347,30 zł

Oprocentowanie: 40,20 zł

Całkowity Koszt Pożyczki: 1.387,50 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 6.295,30 zł

Data Spłaty Pożyczki: 20.05.2019

Opłata za refinansowanie pożyczki: 700,00 zł 3) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 21 maja 2019 r.

Pożyczkodawca: Gwarant24 sp. z o.o.

Kwota Pożyczki wypłacona: 5.595,30 zł (przekazana bezpośrednio na rachunek bankowy Szybkiej Gotówki)

Całkowita Kwota Pożyczki: 7.177,20 zł

Prowizja: 1.536,00 zł

Oprocentowanie: 45,90 zł

Całkowity Koszt Pożyczki: 1.581,90 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 7.177,20 zł

Data Spłaty Pożyczki: 20.06.2019

Opłata za refinansowanie pożyczki: 790,95 zł 4) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 21 czerwca 2019 r.

Pożyczkodawca: Centrum Rozwiązań Kredytowych

Kwota Pożyczki wypłacona: 6.386,25 zł (przekazana bezpośrednio na rachunek bankowy Gwarant24)

Całkowita Kwota Pożyczki: 8.191,65 zł

Prowizja: 1.752,90 zł

Oprocentowanie: 52,50 zł

Całkowity Koszt Pożyczki: 1.805,40 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 8.191,65 zł

Data Spłaty Pożyczki: 21.07.2019

Opłata za refinansowanie pożyczki: 902,70 zł

5) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 22.07.2019 Pożyczkodawca: Szybka Gotówka sp. z o.o.

Kwota Pożyczki wypłacona: 7.288,95 zł (przekazana bezpośrednio na rachunek bankowy CRK)

Całkowita Kwota Pożyczki: 9.349,65 zł

Prowizja: 2.000,70 zł

Oprocentowanie: 60,00 zł

Całkowity Koszt Pożyczki: 2.060,70 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 9.349,65 zł

Data Spłaty Pożyczki: 21.08.2019

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.030,35 zł 6) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 22.08.2019 Pożyczkodawca: Gwarant24 sp. z o.o.

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.176,00 zł

7) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 23.09.2019

Pożyczkodawca: Centrum Rozwiązań Kredytowych

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.342,20

8) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 23.10.2019 Pożyczkodawca: Szybka Gotówka sp. z o.o.

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.531,95 zł 9) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 22.11.2019 Pożyczkodawca: Gwarant24 sp. z o.o.

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.748,55

10) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 22.12.2019

Pożyczkodawca: Centrum Rozwiązań Kredytowych

Opłata za refinansowanie pożyczki: 1.995,64

11) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 21.01.2020

Pożyczkodawca: Szybka Gotówka sp. z o.o.

Opłata za refinansowanie pożyczki: 2.277,60

12) Umowa pożyczki nr (XXX) z dnia 20.02.2020

Pożyczkodawca: Gwarant24

Opłata za refinansowanie pożyczki (za okres 7 dni): 132,66 zł

Dowody: potwierdzenia zawarcia umowy pożyczki z Panem Piotrem P., karta: 141 i nast.;

(56) Przykłady Beaty Z. oraz Piotr S. obrazują sytuację, gdy do udzielenia pożyczki refinansującej dochodzi bez ponoszenia przez konsumenta wcześniejszych kosztów na rzecz pierwotnego pożyczkodawcy. W obu przywołanych przypadkach konsumenci wskazywali, że nie mieli wiedzy i woli refinansowania pierwotnej pożyczki:

a) Przykład Beaty Z.

1. Umowa Pożyczki nr (XXX) z dnia 18.04.2019

Pożyczkodawca: Gwarant24

Całkowita Kwota Pożyczki: 2.000,00 zł

Prowizja: 439,20 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 2.452,40 zł

2. Umowa Pożyczki nr (XXX) z dnia 22.05.2019

Pożyczkodawca: CRK

Całkowita Kwota Pożyczki: 2.567,81 zł

Prowizja: 705,00 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 3.293,81 zł

Łączna wysokość naliczonych przez pożyczkodawców kosztów pozaodsetkowych wyniosła 1.144,20 zł, co stanowi ok. 35% całkowitej kwoty do zapłaty z tytułu pożyczki refinansującej pierwotne zobowiązanie. Zgodnie z wzorem określonym w art. 36a u.k.k., dla pożyczki w wysokości 2.000 zł udzielonej na okres 60 dni, koszty pozaodsetkowe nie powinny przekroczyć 598,63 zł.

b) Przykład Piotra S.

1. Umowa Pożyczki nr (XXX) z dnia 11.01.2020 Pożyczkodawca: Gwarant24

Całkowita Kwota Pożyczki: 1.600,00 zł

Prowizja: 439,20 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 2.052,40 zł

2. Umowa Pożyczki nr (XXX) z dnia 17.02.2020

Pożyczkodawca: CRK

Całkowita Kwota Pożyczki: 2.055,45 zł

Prowizja: 564,30 zł

Całkowita Kwota do Zapłaty: 2.641,48 zł

Łączna wysokość naliczonych przez pożyczkodawców kosztów pozaodsetkowych wyniosła 1.003,50 zł, co stanowi ok. 38% całkowitej kwoty do zapłaty z tytułu pożyczki refinansującej pierwotne zobowiązanie. Zgodnie z wzorem określonym w art. 36a u.k.k., dla pożyczki w wysokości 1.600 zł udzielonej na okres 60 dni, koszty pozaodsetkowe nie powinny przekroczyć 478,90 zł.

Dowody: pismo Beaty Z. z dnia 3 czerwca 2020 r., karta: 670 i nast.; pismo Piotra S. z dnia 10 września 2021 r., karta: 663 i nast.; pismo Szybkiej Gotówki z dnia 21 listopada 2022 r., karta: 465 i nast.; pismo CRK z dnia 4 listopada 2022 r., karta: 442 i nast., pismo Gwarant24 z dnia 25 listopada 2022 r., karta: 459 i nast.;

(57) W tym miejscu należy również przywołać i przeanalizować przypadek innego klienta - Magdaleny D., której pożyczka - w ocenie konsumentki bez jej woli i wiedzy - była "autorefinansowana" aż kilkanaście razy naprzemiennie przez CRK i Szybką Gotówkę. Należności konsumentki, której wypłacono pożyczkę w wysokości 1.550,00 zł, w wyniku wielokrotnego "autorefinansowania", w okresie 17 miesięcy wzrosły prawie dziesięciokrotnie tj. do kwoty 14.959,26 zł, czyli prawie o dodatkowe 13 tys. zł względem całkowitej kwoty do zapłaty wynikającej z pierwotnej umowy:

Dowody: Wniosek o złożenie skargi nadzwyczajnej z dnia 8 czerwca 2021 r., karta: 746 i nast.; pismo CRK z dnia 26 maja 2023 r., karta: 521 i nast.;

(58) W toku Postępowania każdy z Pożyczkodawców przedstawił dane dotyczące udzielanych pożyczek, w tym wskazał liczbę wzajemnie udzielanych pożyczek refinansujących. 2

Dane przedstawione przez Pożyczkodawców wskazują, że pożyczki refinansujące stanowiły znaczną część udzielanych przez Przedsiębiorców kredytów konsumenckich. Co istotne, zgodnie z danymi przedstawionymi przez Przedsiębiorców, w kwietniu i maju 2020 r. Pożyczkodawcy udzielali wyłącznie pożyczek refinansujących. W analizowanym okresie mechanizm refinansowania pożyczek zachodził wyłącznie pomiędzy Pożyczkodawcami - stronami niniejszego postępowania. Zgodnie z ustaleniami Prezesa Urzędu, aktualnie w procederze refinansowania pożyczek przy udziale Pośrednika biorą udział także nowi pożyczkodawcy, wskazani w akapicie (45), których działalność pozostaje poza zakresem niniejszego postępowania.

Dowody: pismo Szybkiej Gotówki z dnia 15 maja 2020 r., karta: 53 i nast.; pismo Gwarant24 z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 56 i nast.; pismo CRK z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 61 i nast.;

W toku niniejszego Postępowania Właściwego, celem uaktualnienia danych o liczbie zawieranych przez Pożyczkodawców pożyczek, w tym pożyczek refinansujących, Prezes Urzędu wystąpił do stron postępowania z żądaniem przedstawienia danych obejmujący okres od 1 czerwca 2020 r. do 1 maja 2023 r. W ten sposób pozyskano następujące informacje:

Szybka Gotówka

[XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

Gwarant 24

[XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX) Centrum Rozwiązań Kredytowych

[XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

Pożyczkodawcy, mimo że do uzupełniającej odpowiedzi dołączyli umowy zawarte po 18 grudnia 2022 r., z których wynikało, że kwota pożyczki była przekazywana bezpośrednio na konto bankowe innego pożyczkodawcy współpracującego z Pośrednikiem, wskazali, że nie udzielali pożyczek refinansujących. Zdaniem Pożyczkodawców, wszystkie udzielone przez nich pożyczki, w tym te, które zostały przelane na konta innych podmiotów, zostały udzielone na jeden cel - "dowolny cel konsumpcyjny". Gwarant24 równocześnie poinformował, że w toku Postępowania spółka podała w polach dotyczących "pożyczek refinansujących" dane dotyczące liczby pożyczek, w przypadku których, zgodnie z żądaniem klienta, kwota pożyczki została przekazana do innej instytucji kredytowej, ale w rzeczywistości były to pożyczki udzielone konsumentom na dowolny cel konsumencki.

Dowody: pismo Gwarant24 z dnia 26 czerwca 2023 r., karta: 506 i nast., pismo Szybkiej Gotówki z dnia 3 lipca 2023 r., karta: 570 i nast.; pismo CRK z dnia 26 maja 2023 r., karta: 521 i nast.;

Przedstawione przez Pożyczkodawców dane wskazują, że ich działalność operacyjna uległa gwałtownemu spadkowi wraz z początkiem 2022 r. i obecnie jest wręcz marginalna. Aktualnie, to pozostali pożyczkodawcy współpracujący z Pośrednikiem, którzy nie są stronami Postępowania Właściwego, zajmują się przede wszystkim działalnością pożyczkową, o czym świadczą poniższe dane:

(opracowanie wł.)

Dowody: pismo Dobrej Kasy Sp. z o.o. z dnia 19 grudnia 2022 r., karta: 837 i nast.; pismo Finpomoc Sp. z o.o. z dnia 16 grudnia 2022 r., karta: 824 i nast.; pismo Prostej Pożyczki Sp. z o.o. z dnia 19 grudnia 2022 r., karta: 845 i nast.;

Umowy zawarte pomiędzy Pożyczkodawcami a Pośrednikiem

(59) Pożyczkodawcy mają zawarte umowy o świadczenie usługi pośrednictwa finansowego z Pośrednikiem, które obowiązują od (XXX). Zgodnie z postanowieniami tych umów za każdą udzieloną pożyczkę, Pośrednikowi należy się od poszczególnego Pożyczkodawcy (XXX) wynagrodzenie (XXX XXX).

(60) Pożyczkodawcy udzielają pożyczek za pośrednictwem tego samego pośrednika kredytowego (Tamgacom), z którym mają podpisane umowy o świadczenie usług pośrednictwa w zakresie udzielania pożyczek konsumenckich. Z umów tych wynika, że Pośrednik (XXX XXX XXX XXX). Usługa pośrednictwa obejmuje m.in.: (XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

Pożyczkobiorca lub wskazany przez niego podmiot otrzymuje kwotę pożyczki bezpośrednio z rachunku bankowego danego Pożyczkodawcy i spłaca pożyczkę również bezpośrednio na rachunek bankowy Pożyczkodawcy.

(61) Pośrednik nie jest uprawniony z tytułu świadczenia usługi pośrednictwa do otrzymywania jakiegokolwiek wynagrodzenia bezpośrednio od klienta. Zgodnie z postanowieniami umowy łączącej go z Pożyczkodawcami, za każdą zawartą umowę pożyczki, bez względu na wysokość pożyczki oraz czas jej trwania, Pośrednikowi należy się wynagrodzenie (XXX).

Dowody: umowy o świadczenie usług pośrednictwa finansowego, karty: 120 i nast.;

Wzorce umów (w tym w zakresie pożyczki refinansującej) oraz uprawnienia i obowiązki z nich wynikające

(62) Pożyczkodawcy posługują się w obrocie z udziałem konsumentów wzorcami umów tej samej treści, różniącymi się jedynie oznaczeniem Pożyczkodawcy. Zasady, na jakich Pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy zawierają umowy pożyczki zostały opisane w poszczególnych paragrafach Ramowej Umowy Pożyczki. Konsument otrzymuje także "Umowę Pożyczki (Potwierdzenie zawarcia Umowy Pożyczki)", tj. dokument potwierdzający zawarcie każdej poszczególnej Umowy Pożyczki oraz zawierający informacje, o których mowa w art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim.

(63) Zgodnie z § 10 ust. 2 Ramowej Umowy Pożyczki "Pożyczkobiorca nie może w tym samym czasie korzystać z więcej niż jednej Pożyczki. Wniosek o Udzielenie kolejnej Pożyczki może zostać złożony dopiero po całkowitym zwrocie przez Pożyczkobiorcę wcześniejszej Pożyczki, uiszczeniu należnej Prowizji i Odsetek oraz wypełnieniu wszelkich obowiązków spoczywających na Pożyczkobiorcy w stosunku do Pożyczkodawcy z tytułu wcześniejszej Pożyczki.".

(64) Pomimo, że Pożyczkodawcy utrzymują, że nie udzielają pożyczek refinansujących na spłatę poprzedniej pożyczki udzielonej temu samemu konsumentowi, to w pozostałych przypadkach każdy z Pożyczkodawców przewiduje możliwość udzielenia pożyczki refinansującej, której zasady udzielenia zostały opisane w § 14 Ramowej Umowy Pożyczki, który stanowi, że:

"Pożyczkodawca dopuszcza udzielenie Pożyczkobiorcy pożyczki refinansującej zobowiązania u innych pożyczkodawców, wymienionych na Stronie Internetowej Pośrednika. W ramach Pożyczki Refinansującej Pożyczkodawca spłaca zobowiązanie wobec pożyczkodawcy względem którego Pożyczkobiorca ma zobowiązanie. Dokonanie przez Pożyczkodawcę wypłaty Pożyczki Refinansującej na rzecz pożyczkodawcy względem którego Pożyczkobiorca ma zobowiązanie wyczerpuje roszczenia Pożyczkobiorcy o wypłatę kwoty Pożyczki w zakresie kwoty, która została przelana na rachunek pożyczkodawcy względem którego Pożyczkobiorca ma zobowiązanie.".

(65) W procesie wnioskowania o udzielenie pożyczki refinansującej klient wskazuje rodzaj zobowiązania, które chce zaspokoić ze środków pochodzących z pożyczki refinansującej, jednak w przypadku zobowiązania wobec instytucji pożyczkowej (tj. także Pożyczkodawców) współpracującej z Pośrednikiem, wypełnienie danych następuje automatycznie, co wynika wprost z § 8 ust. 3 Ramowej Umowy Pożyczki, którego treść wskazano wyżej w akapicie (48).

(66) Na etapie przedkontraktowym konsument nie dokonuje wyboru Pożyczkodawcy ani nie wypełnia samodzielnie danych we wniosku o udzielenie pożyczki refinansującej. Zaznaczenie checkboxa i złożenie wniosku o wyszukanie nowego Pożyczkodawcy, jak zostało wskazane w akapicie (46), jest wymagane, aby móc złożyć wniosek o każdą pożyczkę, a której kwota będzie udostępniona bezpośrednio na konto pożyczkobiorcy. Refinansowanie pożyczki zachodzi przy tym wyłącznie w gronie podmiotów współpracujących z Pośrednikiem.

Opłaty i koszty pożyczki

(67) Pożyczkodawcy - odnosząc się do pytania Prezesa Urzędu o koszty ponoszone przez Pożyczkobiorców w związku z zwarciem umowy pożyczki - wskazali, że:

a) Klient nie ponosi kosztów przed zawarciem umowy, ewentualnie koszty weryfikacji konta, o ile wybierze taką formę,

b) Klient przy zawarciu umowy nie ponosi kosztów, wyjątkiem jest wnioskowanie przez Klienta o zawarcie umowy pożyczki refinansującej, gdzie Klient z góry musi uiścić opłatę za refinansowanie na rzecz pożyczkodawcy wobec którego posiada zobowiązanie 3 ,

c) Na całkowity koszt pożyczki składa się prowizja oraz odsetki umowne w wysokości odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego,

d) Odnośnie kosztów ponoszonych w związku z dochodzeniem roszczeń wskazano, że jeśli pożyczka lub jej cześć nie zostanie uiszczona w terminie Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty oprócz kwoty pożyczki odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych określonych w art. 481 § 2¹ Kodeksu cywilnego.

Dowody: pismo Szybkiej Gotówki z dnia 15 maja 2020 r., karta: 53 i nast.; pismo Gwarant24 z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 56 i nast., pismo CRK z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 61 i nast.;

(68) Wysokość prowizji dla kwoty wypłaconej dla poszczególnych okresów na jaki została udzielona pożyczka zawarto w dokumencie pod tytułem "Tabele Opłat". Wskazane w tabeli stawki prowizji zostały ustalone na poziomie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu obliczonych według wzoru wskazanego w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Pożyczkodawcy pobierają również odsetki umowne w maksymalnej wysokości.

(zrzut z ekranu: szybkagotowka.pl, wyświetlone w dniu 9 maja 2023 r.)

Dowód: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(69) Jak wynika z materiału zgromadzonego w toku Postępowania Właściwego Spółki nie kredytują, ani nie oferują w imieniu własnym lub w imieniu i na rzecz podmiotów trzecich jakichkolwiek usług dodatkowych, które miałyby wpływ na wysokość kosztów kredytu.

Ocena prawna ustalonych faktów

Naruszenie interesu publicznego

(70) Stosownie do art. 1 ust. 1 u.o.k.k., ochrona interesów przedsiębiorców i konsumentów podejmowana w ramach działań Prezesa UOKiK prowadzona jest w interesie publicznym. Ingerencja Prezesa UOKiK ma na celu ochronę interesów zbiorowości, a nie wprost poszczególnych, indywidualnych uczestników rynku. Naruszenie interesu publicznego stanowi bezwzględny warunek uznania kompetencji Prezesa UOKiK do rozstrzygnięcia określonej sprawy. Interes publiczny zostaje naruszony wówczas, gdy działania przedsiębiorcy godzą w interesy ogólnospołeczne i dotykają szerokiego kręgu uczestników rynku, zaburzając jego prawidłowe funkcjonowanie.

(71) W opinii Prezesa UOKiK, rozpatrywana sprawa ma charakter publicznoprawny, gdyż wiąże się z ochroną interesu wszystkich konsumentów, którzy zawarli z Pożyczkodawcami, przy udziale Pośrednika, umowę o pożyczkę oraz wobec których została lub mogła zostać wszczęta procedura jej refinansowania. Działanie Przedsiębiorców nie dotyczyło interesów poszczególnych osób, których sprawy miałyby charakter jednostkowy, indywidualny i niedający się porównać z innymi, ale kręgu konsumentów, których sytuacja była identyczna. Naruszenie interesu publicznoprawnego przejawiało się tym samym w naruszeniu zbiorowego interesu konsumentów. W niniejszej sprawie istnieją zatem podstawy do oceny zachowania Przedsiębiorców pod kątem stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.

Naruszenie art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

(72) Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy.

(73) Stwierdzenie przez Prezesa Urzędu stosowania przez Przedsiębiorców praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów wymaga zatem stwierdzenia łącznego zaistnienia następujących przesłanek:

Status przedsiębiorcy

(74) Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów pod pojęciem przedsiębiorcy należy rozumieć m.in. przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221 z późn. zm.). W myśl art. 4 ust. 1 ww. ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły (art. 3 ww. ustawy).

Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(75) Szybka Gotówka jest osobą prawną prowadzącą działalność gospodarczą, wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000461830.

Z odpisu z KRS wynika, że Szybka Gotówka prowadzi działalność w zakresie m.in. pozostałych form udzielania kredytów (PKD 64.92.Z). Działalność Szybkiej Gotówki ma zatem charakter zorganizowany, ciągły i zarobkowy. Wobec powyższego należy uznać, iż ww. Przedsiębiorca spełnia przesłanki, jakich wyżej powołane ustawy wymagają do uznania podmiotu za przedsiębiorcę. W konsekwencji jej działania mogą być poddane ocenie w toku postępowania przed Prezesem UOKiK.

Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(76) Gwarant24 jest osobą prawną prowadzącą działalność gospodarczą, wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000610279.

Z odpisu z KRS wynika, że Gwarant24 prowadzi działalność w zakresie m.in. pozostałych form udzielania kredytów (PKD 64.92.Z). Działalność Gwarant24 ma zatem charakter zorganizowany, ciągły i zarobkowy. Wobec powyższego należy uznać, iż ww. Przedsiębiorca spełnia przesłanki, jakich wyżej powołane ustawy wymagają do uznania podmiotu za przedsiębiorcę. W konsekwencji jej działania mogą być poddane ocenie w toku postępowania przed Prezesem UOKiK.

Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(77) CRK jest osobą prawną prowadzącą działalność gospodarczą, wpisaną do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000586553. Z odpisu z KRS wynika, że CRK prowadzi działalność w zakresie m.in. pozostałych form udzielania kredytów (PKD 64.92.Z). Działalność CRK ma zatem charakter zorganizowany, ciągły i zarobkowy. Wobec powyższego należy uznać, iż ww. Przedsiębiorca spełnia przesłanki, jakich wyżej powołane ustawy wymagają do uznania podmiotu za przedsiębiorcę. W konsekwencji jej działania mogą być poddane ocenie w toku postępowania przed Prezesem UOKiK.

Sprzeczność zachowania Przedsiębiorców z prawem

(78) Na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów sankcjonowane jest zachowanie przedsiębiorcy sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 ww. ustawy przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji; proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Zgodnie z art. 24 ust. 3 ww. ustawy nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

(79) Jako "sprzeczne z prawem" należy kwalifikować zachowania niezgodne z nakazem zawartym w ustawie, rozporządzeniu wydanym na podstawie i dla wykonania ustawy, umową międzynarodową mającą bezpośrednie zastosowanie w stosunkach wewnętrznych. Sprzeczne z prawem są czyny: zabronione i zagrożone sankcją karną, czyny zabronione pod sankcjami dyscyplinarnymi, czyny zakazane przepisami administracyjnymi lub przepisami prawa gospodarczego publicznego, czyny zabronione przepisami o charakterze cywilnym, sprzeczne z nakazami zawartymi w prawie cywilnym lub prawie administracyjnym. Dla ustalenia bezprawności działania wystarczy, że określone zachowanie koliduje z przepisami prawa. W przypadku praktyki wskazanej w pkt I sentencji niniejszej decyzji bezprawność wynika z naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

Ocena prawna zarzutu stawianego Pożyczkodawcom

80) W odniesieniu do zarzutu z pkt I sentencji decyzji, bezprawność działań Przedsiębiorców należy wywieść z obejścia przepisów obowiązującego prawa, a konkretnie z art. 36c w związku z 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z tymi przepisami, w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:

Natomiast maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:80) W odniesieniu do zarzutu z pkt I sentencji decyzji, bezprawność działań Przedsiębiorców należy wywieść z obejścia przepisów obowiązującego prawa, a konkretnie z art. 36c w związku z 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z tymi przepisami, w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:

Natomiast maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

MPKK≤ (K×10%)+ (K×n/R×10%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu, n - okres spłaty wyrażony w dniach, R - liczbę dni w roku.

Natomiast dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni MPKK oblicza się według wzoru:

MPKK = K x 5%

Jednocześnie, pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu. Pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Przed wprowadzeniem w ustawie o kredycie konsumenckim zmian wynikających z uchwalenia ustawy z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (Dz. U. z 2022 r. poz. 2339) MPKK było obliczane według następującego wzoru

MPKK≤ (K×25%)+ (K×n/R×30%)

Jednocześnie, pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogły być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. Pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie były należne w części przekraczającej całkowitą kwotę kredytu lub maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone zgodnie z podanym wzorem.

(81) W wyniku analizy zgromadzonego materiału dowodowego ustalono, że w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia obowiązującego prawa polegającego na udzielaniu naprzemiennie przez Szybką Gotówkę, Gwarant24 oraz CRK, za pośrednictwem Tamgacom, konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia określonych w ustawie o kredycie konsumenckim ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu.

(82) Do ustawy o kredycie konsumenckim wprowadzono cytowany powyżej art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, który ma na celu wyeliminować tzw. rolowanie kredytu, czyli zadłużanie się, aby spłacić poprzednie zobowiązania. Przepis ten ma zapobiegać próbom obchodzenia przez kredytodawców ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu wprowadzonych przez art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez udzielanie kredytobiorcom nowych kredytów na spłatę wcześniejszych i obciążanie kredytobiorców wysokimi skumulowanymi kosztami. Z tego względu zastosowanie art. 36c powinno zostać zawężone do tzw. kredytów refinansowych, czyli kredytów udzielanych przez kredytodawcę na spłatę poprzednich kredytów udzielonych temu samemu konsumentowi 4 . W uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw wskazano: "(...) w dodawanych art. 36b i 36c ustawy wprowadzono regulacje przeciwdziałające próbom obchodzenia ustawowo określonych limitów kosztów pozaodsetkowych (np. udzielanie 4 pożyczek z okresem spłaty 1 miesiąca i limitem kosztów 4x27,5% zamiast jednej pożyczki w tej samej kwocie na 4 miesiące z limitem kosztów 35%). Praktyki stosowane aktualnie przez niektórych przedsiębiorców polegają na udzielaniu konsumentom pożyczek na krótkie okresy (tzw. chwilówki), z wymaganą w krótkim okresie całkowitą jednorazową spłatą pożyczki wraz z jej kosztami. W konsekwencji konsument staje przed koniecznością przedłużenia, po upływie kilkunastu lub kilkudziesięciu dni, spłaty pożyczki na kolejny okres, aby podołać obsłudze obciążenia. Za możliwość przedłużenia spłaty pożyczki na kolejny okres konsument jest zobowiązany ponieść dodatkowy koszt.⁵".

(83) W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że 2 lipca 2019 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, który przewidywał nadanie nowego brzmienia art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim. Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że ma ona na celu przeciwdziałanie negatywnemu zjawisku tzw. rolowania kredytu (tj. sytuacji, w której składa się konsumentowi, który już zaciągnął kredyt, w razie np. nieprzewidzianych wydatków i wynikającego z nich problemu z uregulowaniem tego kredytu, ofertę kolejnego kredytu, co w rezultacie prowadzi do tego, że klient wpada w spiralę długów). Zgodnie z proponowaną regulacją wskazane w tym przepisie parametry obliczeń w przypadku udzielania kolejnych kredytów (całkowita kwota kredytu oraz pozaodsetkowe koszty kredytu) będą dotyczyły kolejnych kredytów udzielanych w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów, zarówno tych udzielanych przez pierwotnego kredytodawcę, jak i przez podmioty z nim powiązane. W tym celu projektowany przepis art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim odsyła do definicji "podmiotu powiązanego", którą posłużono się w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 24 (Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych) zdefiniowanym w art. 2 Rozporządzenia (WE) Nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (Dz. Urz.UE.L 243 z 11.09.2002, str. 1).

(84) Proponowaną zmianę brzmienia art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim wprowadziła ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, która w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych dodała art. 8e w brzmieniu: "W przypadku udzielenia przez kredytodawcę lub podmiot z nim powiązany w rozumieniu przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmującego określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz.UE.L 320 z 29.11.2008, str. 1, z późn. zm.), konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:

(85) Ustawa z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (Dz. U. z 2022 r. poz. 2339) znowelizowała m.in. ustawę o kredycie konsumenckim. W art. 36c

u.k.k. wprowadzenie do wyliczenia otrzymało brzmienie: "W przypadku udzielenia przez kredytodawcę lub podmiot z nim powiązany 5 konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:". Zmianie uległa również treść art. 36a u.k.k., zgodnie z którą obniżono wysokość maksymalnych kosztów pozaodsetkowych.

(86) W tym miejscu należy wskazać na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2019 r. (sygn. akt V CSK 626/17), w którym Sąd zwrócił uwagę na zasadę o charakterze ogólnym, że nowo wprowadzone przepisy ustawy, choć nie znajdują wprost zastosowania, mogą wyznaczać kierunek oceny postanowień umowy z punktu widzenia zasad współżycia społecznego 6 .

Opis kwestionowanej praktyki

(87) Oceniana przez Prezesa Urzędu praktyka Pożyczkodawców przy udziale Pośrednika przedstawia się następująco:

a) Konsument chcący zawrzeć umowę pożyczki za pośrednictwem platformy pożyczkowe (korzystający tym samym z usług Tamgacom), zawiera umowę pożyczki z pierwotnym

Pożyczkodawcą (np. CRK);

b) Warunkiem koniecznym zawarcia umowy jest zaznaczenie pola wyboru o treści "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy";

c) Przed terminem spłaty pożyczki pożyczkobiorca otrzymuje komunikaty (sms, telefony, wiadomości na profilu użytkownika) przypominające o spłacie pożyczki;

d) W komunikatach, o których mowa w lit. c) oprócz informacji o konieczności spłaty proponowane jest refinansowanie pożyczki. Informacje o warunkach refinansowania są przy tym dostępne na koncie pożyczkobiorcy na odpowiedniej platformie pożyczkowej; e) Po dokonaniu spłaty całości lub części kosztów bieżącej (pierwotnej) pożyczki, konsument, korzystając z usług tego samego Pośrednika, zawiera umowę pożyczki refinansującej z innym Pożyczkodawcą (pożyczkodawcą refinansującym, np. Szybką Gotówką albo Gwarant24). Konsument nie ma przy tym wpływu na wybór pożyczkodawcy refinansującego, a oferta pożyczki refinansującej nigdy nie pochodzi od pierwotnego Pożyczkodawcy. Konieczność zaznaczenia checkboxa "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy" przez pożyczkobiorcę w momencie składania wniosku o pożyczkę sprawia, że refinansowanie pożyczki może odbyć się bez konieczności uiszczenia jakichkolwiek kosztów po stronie konsumenta przed zawarciem kolejnej umowy. Wniosek o wyszukanie nowego pożyczkodawcy jest wypełniany automatycznie;

f) W przypadku niewykonania umowy pożyczki - działania wskazane w lit. c) - e) były powtarzane prowadząc do wielokrotnego zawierania pożyczek refinansujących wcześniejsze zobowiązania - naprzemiennie u kolejnych Pożyczkodawców.

Złożenie wniosku o wyszukanie nowego Pożyczkodawcy w momencie składania przez konsumenta wniosku o pierwotną pożyczkę (por. wyżej lit. b) jest obligatoryjne. W rezultacie konsument, który nie spłacił pierwszej pożyczki w terminie, dowiaduje się o kolejnej umowie (refinansującej), na której - jako pożyczkodawca - wskazywany jest inny podmiot niż pierwotny pożyczkodawca. Odbywa się to przy tym dopiero w momencie otrzymania potwierdzenia zawarcia kolejnej umowy (refinansującej). Pożyczkodawcy oraz podmioty wykonujące w ich imieniu czynności windykacyjne, w przypadku kwestionowania przez konsumenta zawarcia umowy, powołują się na zaznaczenie przez pożyczkobiorcę checkboxa, o którym mowa w akapicie (46). Niemniej, w toku Postępowania Właściwego, Pożyczkodawcy na pytanie Prezesa Urzędu dotyczące konsekwencji zaznaczenia pola wyboru, procedury składania wniosku o pożyczkę refinansującą oraz zasad funkcjonowania platform pożyczkowych, odsetek maksymalnych określony w tym przepisie stanowi jedynie jedną ze wskazówek, ocenianych w związku z całokształtem postanowień umownych.". powołując się na brak wiedzy, odsyłają Prezesa Urzędu do Pośrednika, twierdząc, że nie dysponują wiedzą o funkcjonowaniu wskazanego wyżej mechanizmu.

Dowody: protokół z utrwalania treści cyfrowych, karta: 853 i nast.; pismo Pana Rafała Ż. z dnia 31 maja 2020 r., karta: 702 i nast., pismo Pani Beaty Z. z dnia 3 czerwca 2020 r., karta: 670 i nast., pismo Pana Piotra S. z dnia 10 września 2021 r., karta: 663 i nast., pismo Sądy Rejonowego w Bytomiu z dnia 23 sierpnia 2019 r., karta: 774 i nast., pismo CRK z dnia 22 września 2022 r., karta: 413 i nast., pismo Gwarant24 z dnia 4 listopada 2022 r., karta: 438 i nast., pismo Szybkiej Gotówki z dnia 14 października 2022 r., karta: 433 i nast.;

(88) Dodane przez ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1357) zmiany wprowadziły do ustawy o kredycie konsumenckim maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oraz zasady obliczania tych kosztów w przypadku odroczenia spłaty kredytu i udzielenia kolejnych kredytów w okresie, gdy udzielony kredyt nie został jeszcze spłacony. Zmiany, w tym dodane art. 36c oraz 36a u.k.k., weszły w życie 11 marca 2016 r. W uzasadnieniu projektu wskazano, że celem regulacji było zapobieganie przypadkom pobierania przez kredytodawców kredytu konsumenckiego nieuzasadnionych (zbyt wysokich) opłat. Zauważono, że ograniczenie możliwości pobierania przez pożyczkodawców nadmiernych odsetek wynikające z art. 359 § 2¹ Kodeksu cywilnego nie stanowi wystarczającego instrumentu ochrony interesów konsumenta w sytuacji, gdy przedsiębiorcy, przestrzegając regulacji dotyczących maksymalnej wysokości odsetek, jednocześnie zastrzegają wysokie prowizje i dodatkowe opłaty o charakterze pozaodsetkowym. W uzasadnieniu przedmiotowego projektu nowelizacji u.k.k. wskazano również, że wprowadzane przepisy nie miały godzić w interesy pożyczkodawców działających w sposób zgodny z obowiązującym porządkiem prawnym, lecz miały na celu poprawę sytuacji konsumentów poszkodowanych przez nieuczciwych przedsiębiorców. Ratio legis wprowadzonych zmian była nie tylko ochrona konsumentów, ale również innych pożyczkodawców, działających w sposób uczciwy i legalny 7 .

(89) Pożyczkodawcy prowadzą działalność w charakterze kredytobiorcy od momentu rejestracji w rejestrze przedsiębiorców KRS tj. odpowiednio: od 11 maja 2013 r. (Szybka Gotówka), 26 listopada 2015 r. (CRK) oraz 31 marca 2016 r. (Gwarant24). Moment rejestracji i rozpoczęcia działalności w charakterze kredytodawcy przez CRK i Gwarant24 pokrywa się przy tym z wejściem w życie przepisów art. 36a-36d ustawy o kredycie konsumenckim. W ocenie Prezesa Urzędu oznacza to, że obie spółki powstały ze względu na wprowadzone przepisy, celem obejścia wynikających z nich ograniczeń.

(90) Przed wejściem w życie przepisów 36a-36d u.k.k. platforma szybkagotowka.pl była bezpośrednio zarządzana przez Szybką Gotówkę, która to była jedynym pożyczkodawcą udzielającym pożyczek za pośrednictwem wskazanej platformy pożyczkowej. W przypadku problemów ze spłatą zobowiązań Szybka Gotówka przewidywała opłaty związane z odroczeniem spłaty pożyczki. Ponadto, zgodnie z Tabelą Opłat, pobierała opłaty związane z czynnościami windykacyjnymi i upominawczymi:

(Tabela Opłat - załącznik do Ramowej Umowy Pożyczki w dniu 26 czerwca 2015 r., www.szybkagotowka.pl)

Dowód: protokół z utrwalenia treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

Analiza mechanizmu działania i wysokość pobieranych przez Szybką Gotówkę opłat w czerwcu 2015 r. może świadczyć o tym, że to właśnie wyeliminowanie takich praktyk przyświecał polskiemu ustawodawcy przy wprowadzaniu przepisów dotyczących maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, jak również warunków odraczania spłaty i udzielania kolejnych pożyczek.

Naprzemienne refinansowanie pożyczek

(91) Mechanizm działania Pośrednika oraz instytucji pożyczkowych: Szybkiej Gotówki, Gwarant24 i CRK, oparty jest na udzielaniu pożyczek naprzemiennie, co pozwalało im na ustalaniu pozaodsetkowych kosztów kredytu na poziomie dużo wyższym, niż w sytuacji gdyby zawierali osobno, kolejne umowy, ponieważ wtedy byliby zobligowani do uwzględniania limitów określonych w art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim. Zwrócić bowiem należy uwagę, że z brzmienia tego przepisu wynika, że dotyczy on sytuacji, w której pierwszego, jak i wszystkich kolejnych kredytów udzielał ten sam kredytodawca temu samemu konsumentowi.

Natomiast w analizowanej sprawie, kolejnych pożyczek udzielali temu samemu konsumentowi na zmianę różni Pożyczkodawcy powiązani ze sobą.

(92) Przykładowo, przy pożyczce udzielonej konsumentowi Piotrowi P. w kwocie 4.300 zł na 30 dni, maksymalne pozaodsetkowe koszty pożyczki (MPKK) obliczone przy zastosowaniu art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim wynoszą 1.181,03 zł. CRK naliczył konsumentowi prowizję w wysokości 1.180,20 zł.

Ponieważ konsument po 30 dniach nie miał środków na spłatę pożyczki udzielonej przez CRK, spłacił on wyłącznie część kosztów pożyczki (607,80 zł) i skorzystał z oferty pożyczki refinansującej na kwotę 4.907,80 zł, udzielonej już przez innego pożyczkodawcę, tj. Szybką Gotówkę. Udzielenie kolejnej pożyczki wiązało się z obowiązkiem uiszczenia przez konsumenta kolejnej prowizji w wysokości 1.347,30 zł na rzecz Szybkiej Gotówki właśnie.

Ponieważ konsument po 30 dniach ponownie nie dysponował środkami na spłatę pożyczki udzielonej przez Szybką Gotówkę, spłacił on wyłącznie część kosztów pożyczki (700 zł) i skorzystał z oferty drugiej pożyczki refinansującej - już na kwotę 5.595,30 zł, udzielonej przez kolejnego pożyczkodawcę, tj. Gwarant24. Udzielenie kolejnej pożyczki wiązało z obowiązkiem uiszczenia przez konsumenta kolejnej prowizji w wysokości 1.536,00 zł na rzecz Gwarant24.

W związku z tym, że konsument po 30 dniach ponownie nie dysponował środkami na spłatę pożyczki udzielonej przez Gwarant24, spłacił on wyłącznie część kosztów pożyczki (790,95 zł) i skorzystał z oferty trzeciej pożyczki refinansującej na kwotę 6.386,25 zł, udzielonej ponownie przez CRK. Udzielenie kolejnej pożyczki wiązało się z obowiązkiem uiszczenia przez konsumenta kolejnej prowizji w wysokości 1.752,90 zł na rzecz CRK.

Zasadniczo, w przypadku udzielenia konsumentowi, który nie spłacił pożyczki, kolejnej pożyczki przez tego samego pożyczkodawcę w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczki, zastosowanie znalazłby przepis art. 36c u.k.k., który przewiduje, że całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu o której mowa w art. 36a, stanowi kwota pierwszego z kredytów. Natomiast maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu dla całego tego okresu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych przez kredytodawcę jednemu konsumentowi w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z nich. Zatem - odnosząc się do ww. przykładu - gdyby to Centrum Rozwiązań Kredytowych udzielało kolejnych pożyczek, a nie naprzemiennie Szybka Gotówka lub Gwarant24, to maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu dla całego tego okresu, które konsument byłby zobowiązany ponieść nie powinny przekroczyć 1.499,11 zł. Na skutek zakwestionowanych w Postępowaniu Właściwym działań Pożyczkodawców, konsument w wyniku udzielenia analizowanych pożyczek poniósł koszty z tytułu pobieranych prowizji w wysokości 5.816,40 zł (ponad 3,5-krotnie wyższej niż dozwolone ustawą o kredycie konsumenckim). Pożyczkobiorca część tej kwoty w wysokości 3.001,45 zł wpłacił bezpośrednio na wskazane przez Pożyczkodawców rachunki bankowe (opłata za refinansowanie), natomiast pozostała część została uiszczona ze środków uzyskanych z pożyczek refinansujących.

(93) Należy tym samym zauważyć, że gdyby konsument Piotr P. pozostawał w opóźnieniu ze spłatą pierwotnej pożyczki, której termin spłaty wypadał na dzień 19 kwietnia 2019 r. przez 307 dni (termin zawarcia umowa z dnia 20 lutego 2020 r.) to pożyczkodawca - zgodnie z obowiązującym prawem - mógłby naliczyć 649,48 zł odsetek tytułem odsetek maksymalnych za opóźnienie (stopa procentowa wynosiła we wskazanym okresie 14%). W omawianej sprawie konsument tytułem "opłat za refinansowanie" uiścił natomiast aż 14.233,40 zł na rzecz Pożyczkodawców. Pomimo tego, zgodnie z umową z Gwarant24 z dnia 20 lutego 2020 r., pożyczkobiorca miał do zapłaty jeszcze 23.3590,25 zł, z czego 5.048,40 zł tytułem prowizji.

(94) Podobnie było w przypadku pozostałych konsumentów, którym udzielano pożyczki refinansującej. Każdy z Pożyczkodawców obliczał pozaodsetkowe koszty pożyczek refinansujących oddzielnie dla zawartej z nim umowy. Naprzemienne refinansowanie pożyczek pozwalało Pożyczkodawcom każdorazowo na ustalanie kosztów (prowizji) w wysokości wyższej, niż gdyby ten sam Pożyczkodawca udzielał kolejnej pożyczki na spłatę poprzednio udzielonej temu samemu konsumentowi stosownie do reżimu przewidzianego przez u.k.k. Podkreślenia wymaga, że prowizja była ustalana na poziomie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu obliczonych według wzoru wskazanego w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, a kryterium, które decydowało o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku o pożyczkę był status bieżącej relacji z klientem, tzn. w przypadku istnienia otwartej relacji pożyczkowej z danym klientem - dany Pożyczkodawca nie przyjmował wniosku o pożyczkę refinansującą, a wniosek o tę pożyczkę kierowany był przez Pośrednika do innego Pożyczkodawcy, z którym współpracował w ramach umowy o świadczenie usług pośrednictwa finansowego.

Powiązania pomiędzy Przedsiębiorcami w przyjętym modelu biznesowym

(95) Jak zostało wskazane w akapicie (45) i następnych między Pożyczkodawcami i Pośrednikiem istniały powiązania kapitałowo - osobowe. Te ostatnie dotyczyły trzech kluczowych osób kierujących lub zarządzających działalnością Spółek, to jest: (XXX), (XXX]i (XXX).

(96) (XXX), będąc Prezesem Zarządu (XXX), równocześnie pełnił funkcję Prokurenta samoistnego tak w (XXX), jak i (XXX). Zaznaczyć przy tym można, że prokurent może reprezentować spółkę na zewnątrz, w tym przed sądem oraz innymi organami, a także ma prawo dokonywać czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa tym samym prowadząc bieżącą działalność przedsiębiorstwa. Nadto (XXX) jest również Prezesem Zarządu (XXX), która jest jednym z udziałowców (XXX).

XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX

(97) (XXX) był równocześnie Prezesem Zarządu (XXX) oraz (XXX) (XXX). Z polityki prywatności zamieszczonej na stronie freezl.pl wynika przy tym, że w

2021 r. pełnił funkcję przedstawiciela Pośrednika w Unii Europejskiej, celem realizacji obowiązków związanych z ochroną danych osobowych. W odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu Postępowania Właściwego Gwarant24 przedłożyła m.in. umowę najmu wirtualnego biura w City Office Twarda 18 w Warszawie, w którym ówczesna Prezes Zarządu - (XXX) jako adres do kontaktu wskazała adres e-mail: (XXX).

(98) (XXX), umocowana przez (XXX) do reprezentowania wszystkich Pożyczkodawców na etapie Postępowania, była równocześnie (XXX) u każdego z Pożyczkodawców. (XXX), tak jak (XXX), była również wskazana przez Pośrednika jako przedstawiciel na terenie Unii Europejskiej, zgodnie z odpowiednimi przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych.

(99) O powiązaniach pomiędzy stronami Postępowania Właściwego świadczy także fakt udzielania w toku Postępowania odpowiedzi i informacje przez wszystkie Spółki tożsamej treści.

Dowody: pełnomocnictwa dla (XXX) karta: 47 i nast.; pismo Szybkiej Gotówki z dnia 15 maja 2020 r., karta: 53 i nast.; pismo Gwarant24 z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 56 i nast., pismo CRK z dnia 30 czerwca 2020 r., karta: 61 i nast.; protokół z utrwalania treści cyfrowych, karta: 853 i nast.;

(100) Tytułem przykładu można wskazać, że w odpowiedzi CRK na reklamację pożyczkobiorcy związaną z udzieleniem pożyczki refinansującej, a którą to podpisała (XXX), jako adres CRK wskazano ówczesny adres Szybkiej Gotówki: ul. Żurawia 32/34 w Warszawie. Nadto, w przytoczonym piśmie wskazano, że w sprawie nie można mówić o samowolnym refinansowaniu, ponieważ podczas procesu wnioskowania o pierwszą pożyczkę pożyczkobiorca konsument zaznaczył checkbox, gdzie pożyczkobiorca wnioskował o wyszukanie nowego pożyczkodawcy. W odpowiedzi na wiadomość pożyczkobiorcy dotyczącą braku zgody na refinansowanie, specjalista ds. windykacji Szybka Gotówka Sp.o.o. - korzystając z adresu e-mail zadluzenie@szybkagotowka.pl w dniu 23 maja 2019 r. - pisze: "Pożyczka została refinansowana pod warunkiem braku spłaty w terminie, zgodę na automatyczne refinansowanie pożyczki Pan udzielił zaznaczeniem check boxu Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkobiorcy. Wszystkie dane są dostępne na profilu użytkownika". Istotne jest również to, że wiadomości z adresu zadluzenie@szybkagotowka.pl dotyczące windykacji rzekomych należności na rzecz Gwarant24 i CRK kierowane były do pożyczkobiorcy przez Szybką Gotówkę, a nie Pośrednika. Oznacza to, Szybka Gotówka była zainteresowana ściąganiem należności na rzecz ww. spółek, które w toku Postępowania Właściwego utrzymują, że nic - oprócz Pośrednika - ich nie łączy.

Dowód: Odpowiedź CRK dla pożyczkobiorcy z dnia 9 stycznia 2020 r. oraz wydruki wiadomości e-mail wysłane z adresu zadluzenie@szybkagotowka.pl stanowiące załącznik do pismo Pana Rafała Ż. z dnia 31 maja 2020 r., karta: 701 i nast.;

(101) W odpowiedzi na wiadomość e-mail Prezesa Urzędu z dnia 13 stycznia 2022 r. kierowaną do Pośrednika na adres: info@szybkagotowka.pl jako adres do korespondencji wskazano: Szybka Gotówka Sp. z o.o., ul. Żurawia 32/24, Warszawa. Pismo Prezesa Urzędu skierowane w toku Postępowania do Tamgacom na adres Szybkiej Gotówki zostało odebrane. Pośrednik udzielił odpowiedzi i wskazał jako adres do korespondencji: (XXX). Kolejne pisma kierowane przez Prezesa Urzędu na wskazany przez Pośrednika adres pozostały jednak bez odpowiedzi. Powyższy adres e-mail, wbrew zapewnieniem Pośrednika i informacją na stronie internetowej: szybkagotowka.pl, jest w praktyce wykorzystywany w związku z działalnością gospodarczą Szybkiej Gotówki.

[XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

(wiadomość e-mail wysłana z adresu: info@szybkagotowka.pl z dnia 13 stycznia 2022 r.)

XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

(wiadomość e-mail wysłana z adresu info@szybkagotowka.pl z dnia 1 listopada 2022 r.)

Dowody: wydruki wiadomości e-mail z dnia 13 stycznia 2022 r. oraz 1 listopada 2022 r. karta: 862 i nast., pismo Pośrednika z dnia 11 lutego 2022 r., karta: 603; koperta, karta: 642;

(102) W toku Postępowania Właściwego Prezes Urzędu zwrócił się do Pożyczkodawców o potwierdzenie wykonania umów wskazanych pożyczek refinansujących. W odpowiedzi Przedsiębiorcy przesłali potwierdzenia wykonania przelewów między sobą o tytule: "spłata pożyczek zgodnie z spisem ". Wskazać przy tym należy, że Spółki nie wykonują poszczególnych, zindywidualizowanych na poziomie umów z konkretnym konsumentem, przelewów związanych z udzieleniem każdorazowej pożyczki refinansującej. Pożyczkodawcy przez cały czas trwania postępowań przed Prezesem Urzędu podkreślali swoją odrębność i brak jakichkolwiek związków z pozostałymi instytucjami pożyczkowymi udzielającymi pożyczek przy zaangażowaniu Pośrednika. Pożyczkodawcy nie mają ze sobą zawartych żadnych umów regulujących m.in. sposób wzajemnego rozliczania (umowy barterowej), co nie przeszkadza im w żaden sposób w przelewaniu kwot pieniędzy między swoimi rachunkami bankowymi pod tytułem: "spłata pożyczek zgodnie ze spisem z dnia (...)". Należy podkreślić, że pożyczkobiorcy nie jest udostępniane potwierdzenie zapłaty środków przez pożyczkodawcę refinansującego tytułem spłaty pierwotnego zobowiązania. Konsument otrzymuje wyłącznie potwierdzenie zawarcia umowy, w którym wskazuje się dane dotychczasowego pożyczkodawcy, jednak nie określa się szczegółowo tytułu zobowiązania (numeru umowy pożyczki).Tym samym nie ma on żadnego dowodu na to, że zobowiązanie na rzecz pierwotnego pożyczkodawcy zostało spełnione.

Dowody: potwierdzenia wykonania przelewów, karty: 664 i nast.,

(103) Analizując sprawozdania z działalności Pożyczkodawców złożonych do Krajowego Rejestru Sądowego można dostrzec, że ich treść jest tożsama lub niemal identyczna, co może świadczyć o tym, że zostały sporządzone przez tę samą osobę. Poniżej przedstawiono fragment Sprawozdania z działalności Spółek za rok obrotowy 2021, który jest identyczny u wszystkich Pożyczkodawców. Podobne wnioski można wyciągnąć analizującą Sprawozdania z działalności Pożyczkodawców za rok 2022.

(fragment sprawozdania z działalności Gwarant24, CRK i Szybkiej Gotówki za rok 2022)

(104) Szybka Gotówka, ustosunkowując się do postawionego zarzutu, wskazała, że w niniejszej sprawie nie możemy mieć do czynienia z intencjonalnym wykreowaniem swoistego mechanizmu obchodzenia prawa. Taki cel, zgodnie z łacińską paremią is fecit, cui prodest (ten czynił, czyja korzyść) musiałby zakładać, że spółki są własnością jednego podmiotu, który "zawsze zyskuje". Zdaniem Szybkiej Gotówki nie ma to miejsca w niniejszej sprawie, gdyż Pożyczkodawcy pozostają odrębne kapitałowo, osobowo i udziałowo.

(105) Zdaniem Prezesa Urzędu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala uznać, że Pożyczkodawcy wraz z Pośrednikiem funkcjonują jak jeden organizm gospodarczy, zaś powołanie nowych spółek umożliwiło obejście przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Pożyczkodawcy w praktyce nie konkurują między sobą o pozyskanie pożyczkobiorcy. Oferta udzielenia pożyczki jest kierowana do konsumenta przez Pośrednika, a nie bezpośrednio przez jednego z Pożyczkodawców. Konsument, w momencie składania wniosku pożyczkowego, nie ma wpływu na wybór Pożyczkodawcy. To Pośrednik rozdziela wnioski pożyczkowe między współpracujących z nim pożyczkodawców, w tym automatycznie wypełnione przez niego wnioski o refinansowanie zobowiązania. Założenia biznesowe Pożyczkodawców, stosowane w sposób zorganizowany i trwały wzorce dokumentów a także kanał udzielania pożyczek są takie same. Przy braku stosowania na platformach pożyczkowych Pośrednika mechanizmu mającego na celu obchodzenie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim udzielanie pożyczek na tożsamych warunkach przez Pożyczkodawców nie miałoby uzasadnienia. Wzajemne funkcjonowanie i współpraca przynosi tym samym obopólne korzyści, które nie byłyby możliwe do osiągnięcia przy działalności autonomicznej. W szczególności można podnieść, że kolejne, zawierane naprzemiennie z konsumentami umowy i związane z nimi koszty generują przychód nie tylko w interesie Pożyczkodawców, ale również Pośrednika. W tym miejscu po raz kolejny należy podkreślić, że Pośrednik pobiera ryczałtowe wynagrodzenie za każdą zawartą umowę, niezależnie od wysokości pożyczki i czasu jej trwania.

(106) Wszystkie wyżej wymienione podmioty (Pożyczkodawcy oraz Pośrednik), pomimo ich formalnej odrębności jako osobnych spółek prawa handlowego, są ze sobą powiązane istniejącymi więzami natury organizacyjnej i ekonomicznej. Przy takim modelu udzielania pożyczek, liczba zawieranych umów refinansujących mogła być bardzo duża, co w znaczący sposób zwiększało obciążenie finansowe pożyczkobiorców.

(107) Osobą, która faktycznie sprawuje kontrolę nad działaniami Pożyczkodawców oraz jest największym beneficjentem przyjętego modelu funkcjonowania platform pożyczkowych jest właściciel i dyrektor generalny Tamgacom LLC - (XXX). Jak zostało wskazane powyżej, pożyczkodawcy współpracujący z Pośrednikiem na podstawie zawartych umów o współpracy, są zobowiązani do uiszczania na rzecz Tamgacom prowizji określonej (XXX) od każdej zawartej umowy pożyczki z konsumentem, niezależnie od wysokości udzielonej pożyczki, a tym samym wysokości kosztów pożyczki należnych na rzecz pożyczkodawców od pożyczkobiorców. Należy również pokreślić, że, wbrew twierdzeniom Pożyczkodawców, pomimo ponoszenia pełnej odpowiedzialności za funkcjonowanie platform pożyczkowych przez Pośrednika, w tym procedowania wniosków pożyczkowych, komunikacji z klientem czy pozyskiwaniem klientów, aby Pożyczkodawcy mogli skupić się wyłącznie na działalności pożyczkowej, jak pokazują dane przekazane przez Pożyczkodawców opisane w akapicie (58) - ich działalność operacyjna od początku 2022 r. znacznie zmalała i jest wręcz marginalna, podczas gdy dotychczasową działalność pożyczkową przejęły inni pożyczkodawcy współpracujący z Pośrednikiem, wymienieni w tabeli umieszczonej pod koniec akapitu (58).

[XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX]

(opracowanie własne)

Czynności prawne mające na celu obejście ustawy

(108) W orzecznictwie i w literaturze przedmiotu wielokrotnie podnoszono, że czynność prawna mająca na celu obejście ustawy jest czynnością sprzeczną z ustawą, prowadzi bowiem do skutku zakazanego przez prawo 8 . Czynności mające na celu obejście ustawy (in fraudem legis) zawierają pozór zgodności z ustawą. Ich treść nie zawiera elementów wprost sprzecznych z ustawą, ale skutki, które wywołują i które objęte są zamiarem stron, naruszają zakazy lub nakazy ustawowe. Por. wyrok SN z 23 lutego 2006 r. (II CSK 101/05, Legalis) oraz z 11 stycznia 2006 r. (II UK 51/05, OSNAPiUS 2006, Nr 23-24, poz. 366). Zgodzić się należy ze stanowiskiem SN wyrażonym w wyroku z 25 listopada 2004 r. (I PK 42/04, Legalis), zgodnie z którym to nie formalne ukształtowanie czynności prawnej, ale jej znaczenie materialnoprawne przejawiające się w wywołaniu skutku sprzecznego z ustawą jest przez nią zakazane 9 . Sąd Najwyższy w ww. wyroku z dnia 25 listopada 2004 r. sygn. I PK 42/04 wskazał, że: "Przyjmuje się, że czynności mające na celu obejście ustawy (in fraudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane.".

(109) Celem wyżej przytoczonych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim jest ograniczenie wysokości kosztów pozaodsetkowych ponoszonych przez pożyczkobiorców. Natomiast zawieranie za pośrednictwem platform pożyczek na refinansowanie zadłużeń, zaciągniętych u innych Pożyczkodawców (powiązanych), działających na tych samych portalach pożyczkowych, zmierzało w istocie do obejścia przepisów o ograniczeniu tychże kosztów, czego konsekwencją było zwiększenie wynagrodzenia Pożyczkodawców i Pośrednika, a dla konsumentów zwiększenie obciążeń finansowych. W ocenie Prezesa Urzędu, cel działań każdego z Pożyczkodawców oraz Pośrednika z nimi współpracującego jest tożsamy. Zarówno bowiem oferowanie refinansowania pożyczki udzielanej przez powiązanego Pożyczkodawcę, jak i brak możliwości odroczenia spłaty lub refinansowania własnej pożyczki, miało na celu głównie pobranie dodatkowej prowizji w pełnej wysokości. W ten sposób Pożyczkodawcy, a także Pośrednik (ze względu na to, że jego wynagrodzenie jest zależne ilości zawartych umów) zagwarantowali sobie znaczne zwiększenie wynagrodzenia.

(110) Należy wskazać, że także w orzecznictwie sądów powszechnych, zwrócono uwagę na ryzyko wykorzystania odrębnej podmiotowości prawnej w instrumentalny sposób w celu obejścia przepisów ograniczających wysokość kosztów pozaodsetkowych. Sąd Rejonowy w Szczytnie - I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 19 listopada 2018 r. (sygn. I C 1643/18) wskazał, że: "Zapisy wydruków umów złożonych wraz z pozwem, które przewidują możliwość udzielenia pożyczek refinansujących, są zgodne z prawem, albowiem tego rodzaju zastrzeżenia umowne nie są zakazane. Jednakże uwzględniając całokształt ujawnionych w niniejszym postępowaniu okoliczności dobitnie należy podkreślić, że ewentualna umowa refinansująca byłaby zawarta w celu obejścia przepisów art. 36b i 36c ustawy o kredycie konsumenckim. Celem wyżej przytoczonych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim było ograniczenie wysokości kosztów pozaodsetkowych. Zawieranie za pośrednictwem portalu internetowego pożyczek na refinansowanie innego zadłużenia, również zaciągniętego w innym przedsiębiorstwie działającym na tym samym portalu internetowym, zmierzało by w istocie do obejścia przepisów o ograniczeniu tychże kosztów. Takie działanie, zawierając pozór legalności, pozostaje w sprzeczności z intencją ustawy, która miała ograniczać możliwość tzw. rolowania kredytu. W realiach rozpoznawanej sprawy odrębna podmiotowość prawna zostałaby w instrumentalny sposób wykorzystana w celu obejścia przepisów ograniczających wysokość kosztów pozaodsetkowych. Możliwe byłoby bowiem tworzenie w sposób "łańcuszkowy" podmiotów, które udzielałyby pożyczek na refinansowanie zadłużenia, tworząc w ten sposób spiralę zadłużenia, wbrew intencji ustawodawcy, który dodał art. 36b i art. 36c do ustawy o kredycie konsumenckim.".

(111) Podobne stanowisko zostało wyrażone przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII

Wydział Cywilny w wyroku z dnia 29 października 2020 r. (sygn. VIII C 208/20). Z kolei Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi - VIII Wydział Cywilny w wyroku z dnia 7 sierpnia 2019 r. (sygn. VIII C 1862/18) wskazał, że: "W ocenie Sądu przyjęty przez T. i Arena Finanse sposób refinansowania stanowił próbę obejścia przepisu art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, w myśl którego, w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów: (1) całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota pierwszego z kredytów,

(2) pozaodsetkowe koszty kredytu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie. Podmioty, o których mowa, stworzyły pewnego rodzaju iluzję, iż refinansowaniu podlega za każdym razem inne zobowiązanie (Arena refinansowała pierwotne zobowiązanie zaciągnięte przez pozwaną u T., następnie T. refinansowało zobowiązanie u Areny itd.). W istocie jednak cały czas chodziło o refinansowanie tego samego zobowiązania, wynikającego z umowy z dnia 1 września 2017 r. Zmiana podmiotu pożyczkodawcy miała jednak na celu obciążanie pożyczkobiorcy opłatą za refinansowanie na gruncie każdej kolejnej umowy refinansującej. Skoro T. dwukrotnie udzieliło pozwanej pożyczki refinansującej, to przecież nie stało nic na przeszkodzie, aby refinansowania takiego udzielić już na gruncie zobowiązania wynikającego z umowy z dnia 1 września 2017 r. Rzecz jednak w tym, iż wówczas pożyczkodawca nie mógłby naliczyć takich kosztów, jak w przypadku, gdyby refinansował zobowiązanie pozwanej względem innego podmiotu. Stąd współpraca T. z Arena Finanse, na mocy której, podmioty te udzielały pozwanej kolejnych pożyczek refinansujących. O czym jednak była już mowa, taki sposób działania Sąd uznał za sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa - art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim.".

(112) W tym miejscu wskazać także należy na wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z dnia 9 czerwca 2022 r. w sprawie o sygn. akt VI C 1926/21, który w sprawie z powództwa Rzecznika Finansowego nakazał pozwanej spółce Kim Finance Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie zaniechanie stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na udzielaniu przez spółkę kolejnych pożyczek konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty pierwszej pożyczki udzielonej mu przez spółkę lub innego kredytodawcę, gdzie koszty pierwszej pożyczki zaliczane są do całkowitej kwoty kolejnej pożyczki (tzw. rolowania pożyczki), co powoduje przekroczenie ustawowych limitów dla pozaodsetkowych kosztów pożyczki nałożonych na konsumenta i jest sprzeczne z art. 36a w związku z art. 36b i art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, w sytuacji gdy spółka oraz inni kredytodawcy są spółkami zależnymi w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych od Creamfinance Poland Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Ponadto, nakazał Kim Finance Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, aby złożyła oświadczenie następującej treści: "W związku z wyrokiem Sądu Rejonowego dla WarszawyŚródmieścia w Warszawie z dnia 9 czerwca 2022 r. o sygn. akt VI C 1926/21 Kim Finance Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie oświadcza, że stosowała nieuczciwą praktykę rynkową względem swoich klientów polegającą na udzielaniu przez spółkę kolejnych pożyczek konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty pierwszej pożyczki udzielonej mu przez spółkę lub innego kredytodawcę, gdzie koszty pierwszej pożyczki zaliczane są do całkowitej kwoty kolejnej pożyczki (tzw. rolowanie pożyczki), co powoduje przekroczenie ustawowych limitów dla pozaodsetkowych kosztów pożyczki nałożonych na konsumenta i jest sprzeczne z art. 36a w związku z art. 36b i art. 36c ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2019 r. poz. 1083 z późn. zm.), w sytuacji gdy spółka oraz inni kredytodawcy są spółkami zależnymi w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 z późn. zm.) od Creamfinance Poland Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Kim Finance Sp. z o.o. oświadcza, iż nie będzie stosować w przyszłości tej nieuczciwej praktyki rynkowej.".

(113) Finalnie warto również przytoczyć wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z dnia 3 listopada 2022 r. w sprawie o sygn. VI C 2088/21, w której Sąd w pełni podzielił żądanie Powoda o zapłatę od Szybkiej Gotówki, CRK i Gwarant24 tytułem świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz Pożyczkodawców w związkiem z udzieleniem przez Pożyczkodawców kolejnych pożyczek refinansujących. W uzasadnieniu wskazanego wyroku: "Sąd doszedł do przekonania, podzielając argumentację przedstawioną przez stronę powodową, że tak zawarte umowy pożyczek refinansujących jedynie pozornie kształtowały stosunki prawne pomiędzy stronami w sposób zgodny z przepisami prawa. W istocie taka konstrukcja umowy pożyczki, w której konsument w celu spłaty zadłużenia, zaciągał kolejne zobowiązanie pożyczkowe (tzw. pożyczkę refinansującą) generującą powiększenie pozaodsetkowych kosztów kredytów do wysokości wyższej niż prawnie dopuszczona, stanowiła obejście przepisu art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim (u.k.k.)" oraz w dalszej części: "Praktyka udzielania naprzemiennie powodowi pożyczek refinansujących przez pozwane spółki prowadzić miała do obciążenia powoda pozaodsetkowymi ich kosztami ustalanymi każdorazowo z pominięciem dyspozycji przepisu art. 36c u.k.k., tj. bez ograniczeń tam określonych. W ocenie Sądu zaangażowanie w ten proceder trzech pozornie odrębnych od siebie podmiotów, miało na celu obejście tego właśnie przepisu, celem obciążenia powoda wygórowanymi kosztami.".

(114) Wprawdzie Przedsiębiorcy podnieśli, iż zgodnie z zasadą swobody działalności gospodarczej żaden z przepisów prawa nie nakłada na nich obowiązku odraczania spłaty pożyczki oraz refinansowania pożyczek udzielonych przez innego przedsiębiorcę, to jednakże wskazać należy, że zarzut przedstawiony w niniejszej sprawie nie dotyczył niedopuszczalności tego rodzaju działalności. W tym miejscu powtórzyć należy, iż zarzut ten odnosi się do tak zwanego "rolowania" kredytów czyli udzielania konsumentom, którzy nie spłacili pożyczki kolejnych w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Działalność podmiotów, które wyłącznie formalnie można uznać za odrębne, a w rzeczywistości są ze sobą ściśle powiązane organizacyjnie i ekonomicznie, nie zwalnia ich z przestrzegania obowiązującego porządku prawnego, w tym ustawy o kredycie konsumenckim.

(115) Prezes Urzędu w przedmiotowym Postępowaniu Właściwym nie kwestionował również, że każdy z podmiotów ma prawo do ułożenia stosunku prawnego w granicach prawa, według swojego uznania (w tym również na wybór z kim dany przedsiębiorca chce współpracować). Jednakże w ramach niniejszej sprawy wykazano, iż opisane powyżej działania Przedsiębiorców stanowią obejście przepisów zawartych w ustawie o kredycie konsumenckim, a co za tym idzie - nie mieszczą się w granicach prawa i tak ułożony stosunek prawny na linii pomiędzy Przedsiębiorcami i konsumentem stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

(116) W ramach niniejszego Postępowania Właściwego Prezes UOKiK nie kwestionował także faktu stosowania przez Przedsiębiorców wzorców o tej samej treści, co potwierdza, że blisko ze sobą współpracowali. Mechanizm działania platform pożyczkowych Tamgacom nie umożliwia pożyczkobiorcy odroczenia lub udzielenia kolejnej pożyczki celem spłaty zobowiązania zaciągniętego u tego samego pożyczkodawcy. Pożyczkobiorcy, który nie jest w stanie spłacić zobowiązania w terminie, proponowana jest możliwość refinansowania pożyczki u innego pożyczkodawcy współpracującego z Tamgacom niż pierwotny pożyczkodawca. Jak zostało wskazane powyżej, z uwagi na stosowanie checkboxa "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy" może dojść do refinansowania pożyczki wbrew woli konsumenta. Taki sposób ułożenia tego stosunku prawnego potwierdza zatem stosowanie przez Przedsiębiorców praktyki opisanej w pkt I niniejszej decyzji.

(117) Dodatkowo wskazać należy, iż w ramach przedmiotowego postępowania Prezes Urzędu nie kwestionował możliwości oferowania, reklamowania czy też stosowania pożyczek refinansujących. Jak już wcześniej wskazano zarzut odnosił się do pobierania pozaodsetkowych kosztów kredytu przez Przedsiębiorców bez uwzględnienia ograniczeń wynikających z art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim.

(118) Odnosząc się do znacznej liczby działających na rynku podmiotów udzielających pożyczek oraz pośredników finansowych to wskazać należy, iż działanie Pośrednika utrudniało możliwość wyboru przez konsumenta innego kredytodawcy niż Przedsiębiorcy. Po pierwsze pożyczki oferowane były jedynie od Pożyczkodawców (przedsiębiorców, którzy zawarli umowę o świadczenie usług pośrednictwa finansowego z Pośrednikiem), po drugie klienci ci korzystają z serwisów internetowych Pośrednika, a oferta pożyczki refinansującej są przedstawiane klientowi w formie elektronicznej i pojawiają się na "Koncie Klienta". Należy również pokreślić, że w momencie wnioskowania o pożyczkę konsument musi zaznaczyć checkbox o treści: "Złożyć wniosek w celu wyszukania nowego Pożyczkodawcy", co może wywołać negatywne konsekwencje opisane w akapitach (56) oraz (57). Konsumentowi sprawdzającemu swoje konto przedstawia się zatem jedynie ofertę podmiotów działających w ramach opisanej grupy, a nie przedstawia się oferty innych kredytodawców. Za jeszcze bardziej naganną praktykę należy uznać przypadki, gdy do refinansowania pożyczki dochodzi bez wiedzy i woli pożyczkobiorcy np. w przypadku jednodniowego opóźnienia w spłacie pożyczki. Stosowany mechanizm ma tym samym na celu wyłącznie zwiększanie obciążeń finansowych konsumenta.

(119) W związku z powyższym wykazano bezprawny charakter działań Przedsiębiorców, w zakresie praktyki opisanej w pkt I sentencji decyzji.

Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów

(120) Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 kwietnia 2008 r. (sygn. akt III SK 27/07) wyjaśnił, że gramatyczna wykładnia pojęcia zbiorowy interes konsumentów prowadzi do wniosku, że chodzi o zachowanie przedsiębiorcy, które godzi w interesy grupy osób stanowiących określony zbiór. Rezultaty tej wykładni modyfikuje zastrzeżenie, że nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma interesów indywidualnych. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że przy konstruowaniu pojęcia "zbiorowy interes konsumentów" nie można opierać się tylko i wyłącznie na tym, czy oceniana praktyka skierowana jest do nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów. Zdaniem Sądu, wystarczające powinno być ustalenie, że zachowanie przedsiębiorcy nie jest podejmowane w stosunku do zindywidualizowanych konsumentów, lecz względem członków danej grupy (określonego kręgu podmiotów), wyodrębnionych spośród ogółu konsumentów za pomocą wspólnego dla nich kryterium. Sąd Najwyższy uznał, że praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów: "jest (...) takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy, do której adresowane są zachowania przedsiębiorcy, w taki sposób, że potencjalnie ofiarą takiego zachowania może być każdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy.".

(121) Interes konsumentów należy rozumieć jako interes prawny (a nie faktyczny), a więc uznany przez ustawodawcę jako zasługujący na ochronę i zabezpieczenie. Pojęcie to obejmuje swym zakresem prawo konsumentów do uczestniczenia w przejrzystych i niezakłóconych przez przedsiębiorcę warunkach rynkowych, zapewniających konsumentom możliwość dokonywania transakcji przy całkowitym zrozumieniu, jaki jest ich rzeczywisty sens ekonomiczny i prawny na etapie przedkontraktowym i w czasie wykonywania umowy. Efektem naruszenia interesu prawnego może być naruszenie również stricte ekonomicznych interesów konsumentów (o wymiarze majątkowym). Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i na zagrożeniu ich naruszenia. Nie jest zatem konieczne ustalenie, że którykolwiek z konsumentów został rzeczywiście poszkodowany wskutek stosowanej przez przedsiębiorcę praktyki.

(122) W ocenie Prezesa Urzędu zakwestionowane w Postępowaniu Właściwym zachowanie Przedsiębiorców godzi w zbiorowe interesy konsumentów. Skutkami działań Przedsiębiorców dotknięty jest określony krąg podmiotów, co w odniesieniu do zarzucanych praktyk oznacza konsumentów, którym Spółki refinansowały pożyczki, naruszając limity kosztów pozaodsetkowych. Jednakże podkreślić należy, że w tym kręgu mógł znaleźć się każdy konsument, który zdecydowałby się zawrzeć umowę z Przedsiębiorcami. Potencjalnie zatem każdy z konsumentów mógłby być objęty zachowaniem rynkowym Przedsiębiorców kwestionowanym przez Prezesa Urzędu w Postępowaniu Właściwym. W niniejszej sprawie skutkami działań Pożyczkodawców dotknięty mógł zostać zatem nieoznaczony z góry krąg konsumentów - wszyscy konsumenci, do których Przedsiębiorcy kierują swoją ofertę udzielenia pożyczki gotówkowej.

(123) W niniejszej sprawie Prezes Urzędu przyjął tym samym, że dochodzi do naruszenia praw zbiorowości konsumentów. Wskutek działania Przedsiębiorców opisanych w pkt I sentencji decyzji konsumenci są narażeni na znaczne koszty wynikające z konieczności zapłaty wyższych niż limit ustawowy pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego.

(124) Wykazanie zatem w niniejszej sprawie, że działania Przedsiębiorców miały charakter sprzeczny z prawem i naruszały zbiorowy interes konsumentów przesądza, iż działania te miały charakter praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia (pkt II i III rozstrzygnięcia decyzji)

(125) Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującej zaniechania jej stosowania Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.

(126) W niniejszej sprawie, na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu zdecydował o nałożeniu na Przedsiębiorców obowiązku usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w sposób określony w pkt II i III sentencji decyzji.

(127) Biorąc pod uwagę, iż sytuacja Pożyczkodawców w niniejszej sprawie była tożsama obowiązki te zostaną łącznie omówione poniżej.

(128) W odniesieniu zatem do środków określonych w pkt II i III w związku z praktyką stwierdzoną w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, w ocenie Prezesa Urzędu, środki te pozwolą zrealizować przede wszystkim cele informacyjne i edukacyjne decyzji. Informacja o wydaniu decyzji zostanie przekazana wszystkim konsumentom, którzy mogli być poszkodowani w wyniku działań Przedsiębiorców. Dzięki temu mogą oni zdecydować o dochodzeniu swoich indywidualnych roszczeń na drodze cywilnoprawnej. Ponadto, informacja ta, ze względu na zamieszczenie jej na stronach internetowych Pośrednika, na koszt Pożyczkodawców, pozwoli również zapoznać się z jej treścią potencjalnym przyszłym klientom Pożyczkodawców.

(129) Co ważne, informacja o ww. treści powinna zwiększyć wśród konsumentów wiedzę o przepisach chroniących ich prawa - wskazuje bowiem jakie działania przedsiębiorców podejmowane wobec konsumentów mogą być uznane za sprzeczne z prawem.

(130) W związku z powyższym Prezes Urzędu orzekł jak w pkt II i III sentencji niniejszej decyzji.

Nałożenie przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej (pkt IV rozstrzygnięcia decyzji)

(131) Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 ustawy. Art. 106 ust. 3 ww. ustawy, wskazujący sposób obliczania obrotu, przewiduje m.in. w pkt 1 że obrót oblicza się jako sumę przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat - w przypadku przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości. Art. 106 ust. 5 ustawy stanowi przy tym, że w przypadku gdy przedsiębiorca w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary nie osiągnął obrotu lub osiągnął obrót w wysokości nieprzekraczającej równowartości 100.000 euro, Prezes Urzędu nakładając karę pieniężną na podstawie ust. 1 uwzględnia średni obrót osiągnięty przez przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych poprzedzających rok nałożenia kary. Z kolei art. 106 ust. 6 ustawy przewiduje, że w przypadku, gdy przedsiębiorca nie osiągnął obrotu w okresie trzyletnim, o którym mowa w ust. 5, lub gdy obrót przedsiębiorcy obliczony na podstawie tego przepisu nie przekracza równowartości 100.000 euro, Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej równowartości 10.000 euro.

(132) Kara pieniężna za naruszenie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o którym mowa w art. 24 ustawy, ma charakter fakultatywny. O tym, czy w konkretnej sprawie w odniesieniu do wskazanego przedsiębiorcy zasadne jest nałożenie kary pieniężnej decyduje, w ramach uznania administracyjnego, Prezes Urzędu. Ustawodawca wskazał w art. 111 ustawy te okoliczności, które Prezes Urzędu ma obowiązek uwzględnić decydując o wymiarze kary pieniężnej. Są to w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także: okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia (art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów).

(133) Zgodnie z art. 112 ust. 2 u.o.k.k. środki finansowe pochodzące z kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa, natomiast w przypadku gdy kara pieniężna została nałożona na podmiot, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 753 z późn. zm.), czyli m.in. na instytucję pożyczkową stanowi przychód Funduszu Edukacji Finansowej.

(134) W niniejszej sprawie Prezes Urzędu uznał, że zasadne jest nałożenie kar pieniężnych na wszystkich Przedsiębiorców - strony Postępowania Właściwego.

Szybka Gotówka Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(135) Z informacji przedstawionych przez Szybką Gotówkę wynika, że jej obrót w 2022 r., wyniósł: (XXX) zł (słownie: (XXX XXX) na co składały się:

co uwzględniając średni kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski w dniu 30 grudnia 2022 r., tj. 4,6899 zł stanowi po zaokrągleniu równowartość (XXX) EUR (słownie: (XXX]). Stosownie bowiem do art. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przeliczenie wartości euro oraz innych walut obcych na złote oraz wartości złotego na euro jest dokonywane według kursu średniego walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku kalendarzowego poprzedzającego rok nałożenia kary. Obrót Szybkiej Gotówki w 2022 r. przekroczył 100.000 euro, co uzasadnia zastosowanie przy nałożeniu na Szybką Gotówkę kary pieniężnej art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

(136) W ocenie Prezesa Urzędu, zgromadzony materiał dowodowy w sposób jednoznaczny wskazuje na stosowanie przez Szybką Gotówkę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, a okoliczności sprawy takie jak: charakter stosowanych praktyk, ich szkodliwość i negatywne skutki w sferze ekonomicznych interesów konsumentów, jakie one wywołują, przemawiają za zasadnością nałożenia w tym przypadku kary pieniężnej. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że stosowanie zakwestionowanych działań miało miejsce w stosunku do licznych konsumentów - klientów Szybkiej Gotówki. Kwestionowana praktyka stosowana była wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej, w tym osób, które długotrwale nie spłacają istniejących zobowiązań pieniężnych. Również szeroki zasięg terytorialny działania Szybkiej Gotówki obejmujący obszar całego kraju oraz długi okres stosowania praktyki uzasadniają nałożenie kary. Tym samym Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego uznał nałożenie na Szybką Gotówkę kary pieniężnej za celowe.

(137) W ocenie Prezesa UOKiK, zasadnym jest w niniejszej sprawie wymierzenie kary pieniężnej z uwagi na cele prewencji indywidualnej i ogólnej, jak również cel represyjny. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie zatem jako środek odstraszający Szybką Gotówkę od stosowania podobnych praktyk w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze ma również być sygnałem dla innych profesjonalnych uczestników rynku usług finansowych, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna). Kara pieniężna spełni również funkcję represyjną, to znaczy stanowić będzie dolegliwość dla strony niniejszego postępowania uzasadnioną stwierdzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

(138) Zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wysokość nakładanej kary pieniężnej ustalana jest z uwzględnieniem w szczególności okoliczności naruszenia przepisów tej ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień i skutki rynkowe naruszenia przepisów u.o.k.k., przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia, biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes Urzędu bierze również pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Zgodnie z art. 111 ust. 3 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

Okoliczności naruszenia przepisów ustawy

(139) Okoliczności naruszenia zostały już szczegółowo opisane w poprzedniej części uzasadnienia niniejszej decyzji. Zakwestionowane przez Prezesa Urzędu działanie Szybkiej Gotówki polegało na stosowaniu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na udzielaniu naprzemiennie przez Pożyczkodawców za pośrednictwem Tamgacom konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki, w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Kwestionowana praktyka Szybkiej Gotówki ujawniała się na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu.

Uprzednie naruszenie

(140) Należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 111 ust. 1 u.o.k.k., Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia m.in. jakiekolwiek uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Prezes Urzędu ustalił, że Szybka Gotówka dopuściła się naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po raz pierwszy

Okres stosowania

(141) Prezes UOKiK rozstrzygając wagę naruszeń uwzględnił również długi okres stosowania zakwestionowanej praktyki. Szybka Gotówka udziela pożyczek refinansujących naprzemiennie z pozostałymi stronami postępowania co najmniej od 2016 r., kiedy dodane art. 36c oraz 36a u.k.k. weszły w życie. Zważywszy, że praktyka stosowana jest przez ponad rok, Prezes Urzędu ocenił okres jej stosowania jako długotrwały.

Stopień i skutki rynkowe naruszenia (z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury naruszenia oraz działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia)

(142) W zakresie czynników obrazujących stopień i skutki rynkowe naruszenia, Prezes Urzędu uwzględnił, że stosowana przez Szybką Gotówkę praktyka narusza interesy konsumentów w stopniu znacznym. Kwestionowane działania Szybkiej Gotówki uznane zostały za sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Naruszenia objęte przedmiotem postępowania dokonywane były na etapie zawierania oraz wykonania kontraktu. Praktyki zarzucane Szybkiej Gotówce wywoływały skutki przede wszystkim w zakresie interesów ekonomicznych konsumentów.

(143) W zakresie stosowania przez Szybką Gotówkę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I sentencji decyzji, Prezes Urzędu przy nakładaniu kary uwzględnił okoliczność, że kwestionowana praktyka jest stosowana przez Szybką Gotówkę jako profesjonalistę wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu. W ocenie Prezesa Urzędu, nie ma wątpliwości, że zastosowanie wskazanej praktyki jest przejawem nierównorzędnego traktowania konsumentów. Prezes Urzędu wziął przy tym pod uwagę, iż kwestionowana praktyka wywołuje negatywne skutki w odniesieniu do ekonomicznych, interesów konsumentów. Praktyka, o której mowa w pkt I sentencji decyzji odnosi się do naruszenia ustawowego obowiązku nieprzekraczania limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu, jakie konsument zobowiązany jest uiszczać w związku z udzieleniem mu pożyczki refinansującej. Ekonomiczne interesy konsumentów zostały naruszone przez Szybką Gotówkę poprzez naliczenie zbyt wysokich kosztów pożyczek refinansujących. Wskazać również należy, że z wyjaśnień Szybkiej Gotówki wynika, że zawarła ona z konsumentami wyłącznie w okresie od stycznia 2019 r. do kwietnia 2020 r. znaczną liczbę pożyczek refinansujących, których dokładna liczba została ujęta w tabeli przygotowanej przez Szybką Gotówkę w toku Postępowania¹¹. Spółka, pomimo wskazania w toku Postępowania Właściwego, że w dalszym ciągu zawiera umowy, w których kwota pożyczki jest przekazywana bezpośrednio na rachunek bankowy pożyczkodawców współpracujących z Pośrednikiem, nie podała liczby udzielonych pożyczek refinansujących w kolejnych miesiącach. W ocenie Prezesa Urzędu, stopień naruszenia zarzucanego Przedsiębiorcy jest znaczny. Zgodnie z art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. W przedmiotowej sprawie

¹¹ Tabela z informacją o liczbie umów pożyczkowych zawartych przez Szybką Gotówkę w okresie od 2 stycznia 2019 r. do 1 czerwca 2020 r., karta: 69;

Szybka Gotówka działa przy tym jako instytucja pożyczkowa, a stosowana przez nią praktyka uderza w konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej, w tym osób, które długotrwale nie spłacają istniejących zobowiązań pieniężnych.

(144) Wagę praktyki należy określić jako znaczną, ze względu na poważne skutki, które wywołuje w sferze ekonomicznych interesów konsumentów. Prezes Urzędu w szczególności wziął pod uwagę, że praktyka stosowana przez Szybką Gotówkę godzi w zbiorowe interesy konsumentów na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu. Konsumenci są bowiem obciążani kosztami kredytu ponad to, co dopuścił ustawodawca, jak również przymuszani do refinansowania pożyczki w ramach mechanizmu działania platform pożyczkowych Pośrednika. Niniejsze nie odbywa się jednak w sposób dowolny, prawnie dozwolony, ale obligatoryjnie, w związku z przyjętym przez Spółki mechanizmem działania platform pożyczkowych. Od konsumenta wymaga się bowiem zaznaczania wskazanego checkboxa co zdaniem Pożyczkodawców i Pośrednika oznacza zgodę na automatyczne refinansowanie pożyczki. Praktyka ujawniała się zatem na etapie zawierania oraz w toku realizacji umowy.

Wyliczenie kwoty bazowej kary

(145) Mając na względzie przedstawione powyżej okoliczności Prezes Urzędu ustalił kwotę bazową kary na (XXX)% obrotu osiągniętego przez Szybką Gotówkę w 2022 r., a zatem kwota bazowa kary wynosi w zaokrągleniu (XXX).

Okoliczności łagodzące i obciążające

(146) Zgodnie z przepisem art. 111 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. a-d u.o.k.k., okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

(147) W przedmiotowej sprawie Prezes Urzędu nie zidentyfikował okoliczności łagodzących mogących mieć wpływ na wysokość kary pieniężnej określonej w pkt IV.1) sentencji niniejszej decyzji.

(148) Zdaniem Prezesa UOKiK również skutki rynkowe omawianego naruszenia mają szeroki zakres, bowiem kwestionowana praktyka miała zastosowanie do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z Szybką Gotówką umowę pożyczki refinansującej. Nie bez znaczenia pozostaje również szeroki zasięg terytorialny stosowania praktyki, obejmujący obszar całego kraju. W ocenie Prezesa Urzędu powyższa okoliczność uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

(149) W ocenie Prezesa Urzędu przedsiębiorca uzyskał również znaczne korzyści w związku z dokonanym naruszeniem. Jak wskazano powyżej, pożyczki refinansujące stanowiły znaczną część udzielonych przez Szybką Gotówkę łącznej liczby pożyczek. W każdym przypadku przedsiębiorca określał wysokość należnej prowizji bez uwzględnienia maksymalnych limitów pożyczkowych, o których mowa w art. 36a w zw. z art. 36c u.k.k., co znacząco podwyższało wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy. W niniejszej sprawie korzyścią uzyskaną przez Spółkę są nienależnie wyliczone i pobrane koszty pozaodsetkowe uzyskane w związku z refinansowaniem pożyczek udzielonych przez pozostałych Pożyczkodawców. Tym samym, zdaniem Prezesa Urzędu, powyższa okoliczność również uzasadnia podwyższenie kwoty bazowej o (XXX)%.

(150) Prezes Urzędu stwierdził, że praktyka opisana w pkt I sentencji niniejszej decyzji miała charakter umyślny. W ocenie Prezesa Urzędu, sposób funkcjonowania platform pożyczkowych zarządzanych przez Pośrednika współpracującego z Pożyczkodawcami zmierzał do dokonywania refinansowania w obrębie powiązanych podmiotów, zaś ponadnormatywne obciążanie konsumentów kosztami kredytu wynikało z dążenia do uzyskania dodatkowych korzyści, które przewyższały dopuszczone prawnie limity. Zdaniem Prezesa Urzędu, Szybka Gotówka jako profesjonalista zdawał sobie sprawę, iż obciążanie konsumentów kosztami przekraczającymi ustawowy limit, wiąże się z naruszeniem powszechnie obowiązującego prawa. W ocenie Prezesa Urzędu, Szybka Gotówka jako profesjonalista oraz podmiot doświadczony w prowadzonej działalności gospodarczej, ma obowiązek działania w sposób rzetelny, w tym ponosić odpowiedzialność za działania Pośrednika związane z udzielaniem pożyczek. Za uznaniem praktyki za umyślną przemawia również fakt zredukowania do marginalnego poziomu działalności operacyjnej w roku 2022, czyli po wszczęciu Postępowania Właściwego, co ma wpływ na osiągnięty przez przedsiębiorcę obrót. Zgodnie z danymi przedstawionymi w akapicie (58) wynika, że obecnie działalność operacyjną przejęły inne spółki, w których beneficjentami rzeczywistymi są osoby w przeszłości powiązane z Pożyczkodawcami. Tym samym argumenty Pożyczkodawców, że dzięki działalności Pośrednika odpowiadającego za funkcjonowanie platform pożyczkowych mogą skupić się wyłącznie na działalności operacyjnej, czyli udzieleniu kilku - kilkunastu pożyczek miesięcznie, wydają się nielogiczne i nieuzasadnione ekonomicznie. Dodatkowo wpływ na ocenę niniejszej przesłanki mają również udzielone w toku Postępowania Właściwego odpowiedzi Szybkiej Gotówki, z których wynika, że Spółka nie wie jak funkcjonują platformy pożyczkowe za pośrednictwem których udziela pożyczek, nie ma wiedzy o sposobie procedowania wniosków pożyczkowych, a tak właściwie nie udziela pożyczek refinansujących, lecz wyłącznie pożyczki na dowolny cel. Powyższe przesądza zdaniem Prezesa Urzędu umyślnym charakterze praktyki z pkt I sentencji decyzji, co uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

Obliczenie kary

(151) Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do nałożenia na Szybką Gotówkę kary w wysokości 86.043,00 zł (słownie: osiemdziesiąt sześć tysięcy czterdzieści trzy złote), co stanowi (XXX)% obrotu osiągniętego przez Szybką Gotówkę w 2022 r.

(152) W ocenie Prezesa Urzędu, nałożona na Szybką Gotówkę kara pieniężna jest adekwatna do okoliczności stwierdzonych naruszeń. Jej wysokość jest na tyle dolegliwa, że stanowi dla strony postępowania odpowiedni środek represji, a jednocześnie powinno skutecznie zapobiec ponownym naruszeniom przez Szybką Gotówkę przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nałożona kara spełnia równocześnie funkcję edukacyjną i prewencji ogólnej, zniechęcając do naruszania prawa również innych przedsiębiorców.

(153) Zgodnie z art. 112 ust. 3 u.o.k.k. karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: NBP O/O Warszawa 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000

(154) Przy dokonywaniu wpłaty należy dopisać numer decyzji Prezesa Urzędu stanowiącej podstawę jej dokonania.

(155) Mając na uwadze powyższe Prezes Urzędu orzekł jak w punkcie IV.1) sentencji decyzji.

Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(156) Z informacji przedstawionych przez Gwarant24 wynika, że jej obrót w 2022 r., wyniósł: (XXX) zł (słownie: (XXX XXX]), na co składały się:

(157) W ocenie Prezesa Urzędu, zgromadzony materiał dowodowy w sposób jednoznaczny wskazuje na stosowanie przez Gwarant24 praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, a okoliczności sprawy takie jak: charakter stosowanych praktyk, ich szkodliwość i negatywne skutki w sferze ekonomicznych interesów konsumentów, jakie one wywołują, przemawiają za zasadnością nałożenia w tym przypadku kary pieniężnej. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że stosowanie zakwestionowanej praktyki miało miejsce w stosunku do licznych konsumentów - klientów Gwarant24. Kwestionowane działania stosowane były wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej. Również szeroki zasięg terytorialny działania Gwarant24 obejmujący obszar całego kraju oraz długi okres stosowania praktyki uzasadniają nałożenie kary. Tym samym Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego uznał nałożenie na Gwarant24 kary pieniężnej za celowe.

(158) W ocenie Prezesa UOKiK, zasadnym jest w niniejszej sprawie wymierzenie kary pieniężnej z uwagi na cele prewencji indywidualnej i ogólnej, jak również cel represyjny. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie zatem jako środek odstraszający Gwarant24 od stosowania podobnych praktyk w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze ma również być sygnałem dla innych profesjonalnych uczestników rynku usług finansowych, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna). Kara pieniężna spełni również funkcję represyjną, to znaczy stanowić będzie dolegliwość dla strony niniejszego postępowania uzasadnioną stwierdzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

(159) Zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wysokość nakładanej kary pieniężnej ustalana jest z uwzględnieniem w szczególności okoliczności naruszenia przepisów tej ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień i skutki rynkowe naruszenia przepisów u.o.k.k., przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia, biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes Urzędu bierze również pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Zgodnie z art. 111 ust. 3 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

Okoliczności naruszenia przepisów ustawy

(160) Okoliczności naruszenia zostały już szczegółowo opisane w poprzedniej części uzasadnienia niniejszej decyzji. Zakwestionowane przez Prezesa Urzędu działanie Gwarant24 polegało na stosowaniu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na udzielaniu naprzemiennie przez Pożyczkodawców za pośrednictwem Tamgacom konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki, w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Kwestionowana praktyka Gwarant24 ujawniała się na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu.

Uprzednie naruszenie

(161) Należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 111 ust. 1 u.o.k.k., Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia m.in. jakiekolwiek uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Prezes Urzędu ustalił, że Gwarant24 dopuściła się naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po raz pierwszy

Okres stosowania

(162) Prezes UOKiK rozstrzygając wagę naruszeń uwzględnił również długi okres stosowania zakwestionowanej praktyki. Gwarant24 udziela pożyczek refinansujących naprzemiennie z pozostałymi stronami postępowania co najmniej od 2016 r., kiedy dodane art. 36c oraz 36a u.k.k. weszły w życie. Zważywszy, że praktyka stosowana jest przez ponad rok, Prezes Urzędu ocenił okres jej stosowania jako długotrwały.

Stopień i skutki rynkowe naruszenia (z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury naruszenia oraz działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia)

(163) W zakresie czynników obrazujących stopień i skutki rynkowe naruszenia, Prezes Urzędu uwzględnił, że stosowana przez Gwarant24 praktyka narusza interesy konsumentów w stopniu znacznym. Kwestionowane działania Gwarant24 uznane zostały za sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Naruszenia objęte przedmiotem postępowania dokonywane były na etapie zawierania oraz wykonania kontraktu. Praktyki zarzucane Gwarant24 wywoływały skutki przede wszystkim w zakresie interesów ekonomicznych konsumentów.

(164) W zakresie stosowania przez Gwarant24 praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I sentencji decyzji, Prezes Urzędu przy nakładaniu kary uwzględnił okoliczność, że kwestionowana praktyka jest stosowana przez Gwarant24 jako profesjonalistę wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu. W ocenie Prezesa Urzędu, nie ma wątpliwości, że zastosowanie wskazanej praktyki jest przejawem nierównorzędnego traktowania konsumentów. Prezes Urzędu wziął przy tym pod uwagę, iż kwestionowana praktyka wywołuje negatywne skutki w odniesieniu do ekonomicznych interesów konsumentów. Praktyka, o której mowa w pkt I sentencji decyzji odnosi się do naruszenia ustawowego obowiązku nieprzekraczania limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu, jakie konsument zobowiązany jest uiszczać w związku z udzieleniem mu pożyczki refinansującej. Ekonomiczne interesy konsumentów zostały naruszone przez Gwarant24 poprzez naliczenie zbyt wysokich kosztów pożyczek refinansujących. Wskazać również należy, że z wyjaśnień Gwarant24 wynika, że zawarła ona z konsumentami wyłącznie w okresie od stycznia 2019 r. do kwietnia 2020 r. znaczną liczbę pożyczek refinansujących, których dokładna liczba została ujęta w tabeli przygotowanej przez Gwarant24 w toku Postępowania 10 . Spółka, pomimo wskazania w toku Postępowania Właściwego, że w dalszym ciągu zawiera umowy, w których kwota pożyczki jest przekazywana bezpośrednio na rachunek bankowy pożyczkodawców współpracujących z Pośrednikiem, nie podała liczby udzielonych pożyczek refinansujących w kolejnych miesiącach. W ocenie Prezesa Urzędu, stopień naruszenia zarzucanego Przedsiębiorcy jest znaczny. Zgodnie z art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. W przedmiotowej sprawie Gwarant24 działa przy tym jako instytucja pożyczkowa, a stosowane przez nią praktyki uderzają w konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej, w tym osób, które długotrwale nie spłacają istniejących zobowiązań pieniężnych.

(165) Wagę praktyki należy określić jako znaczną, ze względu na poważne skutki, które wywołuje w sferze interesów konsumentów. Prezes Urzędu w szczególności wziął pod uwagę, że praktyka stosowana przez Gwarant24 godzi w zbiorowe interesy konsumentów na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu. Konsumenci są bowiem obciążani kosztami kredytu ponad to, co dopuścił ustawodawca, jak również przymuszani do refinansowania pożyczki w ramach mechanizmu działania platform pożyczkowych Pośrednika. Niniejsze nie odbywa się jednak w sposób dowolny, prawnie dozwolony, ale obligatoryjnie, w związku z przyjętym przez Spółki mechanizmem działania platform pożyczkowych. Od konsumenta wymaga się bowiem zaznaczania wskazanego checkboxa co zdaniem Pożyczkodawców i Pośrednika oznacza zgodę na automatyczne refinansowanie pożyczki. Praktyka ujawniała się zatem na etapie zawierania oraz w toku realizacji umowy.

Wyliczenie kwoty bazowej kary

(166) Mając na względzie przedstawione powyżej okoliczności Prezes Urzędu ustalił kwotę bazową kary na (XXX)% obrotu osiągniętego przez Gwarant24 w 2022 r., a zatem kwota bazowa kary wynosi w zaokrągleniu (XXX).

Okoliczności łagodzące i obciążające

(167) Zgodnie z przepisem art. 111 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. a-d u.o.k.k., okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

(168) W przedmiotowej sprawie Prezes Urzędu nie zidentyfikował okoliczności łagodzących mogących mieć wpływ na wysokość kary pieniężnej określonej w pkt IV.2) sentencji niniejszej decyzji.

(169) Zdaniem Prezesa UOKiK również skutki rynkowe omawianego naruszenia mają szeroki zakres,

bowiem kwestionowana praktyka miała zastosowanie do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z Gwarant24 umowę pożyczki refinansującej. Nie bez znaczenia pozostaje również szeroki zasięg terytorialny stosowania praktyki, obejmujący obszar całego kraju. W ocenie Prezesa Urzędu powyższa okoliczność uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

(170) W ocenie Prezesa Urzędu przedsiębiorca uzyskał również znaczne korzyści w związku z dokonanym naruszeniem. Jak wskazano powyżej, pożyczki refinansujące stanowiły znaczną część udzielonych przez Gwarant24 łącznej liczby pożyczek. W każdym przypadku przedsiębiorca określał wysokość należnej prowizji bez uwzględnienia maksymalnych limitów pożyczkowych, o których mowa w art. 36a w zw. z art. 36c u.k.k., co znacząco podwyższało wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy. W niniejszej sprawie korzyścią uzyskaną przez Spółkę są nienależnie wyliczone i pobrane koszty pozaodsetkowe uzyskane w związku z refinansowaniem pożyczek udzielonych przez pozostałych Pożyczkodawców. Tym samym, zdaniem Prezesa Urzędu, powyższa również uzasadnia podwyższenie kwoty bazowej o (XXX)%.

(171) Prezes Urzędu stwierdził, że praktyka opisana w pkt I sentencji niniejszej decyzji miała charakter umyślny. W ocenie Prezesa Urzędu, sposób funkcjonowania platform pożyczkowych zarządzanych przez Pośrednika współpracującego z Pożyczkodawcami zmierzał do dokonywania refinansowania w obrębie powiązanych podmiotów, zaś ponadnormatywne obciążanie konsumentów kosztami kredytu wynikało z dążenia do uzyskania dodatkowych korzyści, które przewyższały dopuszczone prawnie limity. Zdaniem Prezesa Urzędu, Gwarant24 jako profesjonalista zdawał sobie sprawę, iż obciążanie konsumentów kosztami przekraczającymi ustawowy limit, wiąże się z naruszeniem powszechnie obowiązującego prawa. W ocenie Prezesa Urzędu, Gwarant24 jako profesjonalista oraz podmiot doświadczony w prowadzonej działalności gospodarczej, ma obowiązek działania w sposób rzetelny, w tym ponosić odpowiedzialność za działania Pośrednika związane z udzielaniem pożyczek. Za uznaniem praktyki za umyślną przemawia również fakt zredukowania do marginalnego poziomu działalności operacyjnej w roku 2022, czyli po wszczęciu Postępowania Właściwego, co ma wpływ na osiągnięty przez przedsiębiorcę obrót. Zgodnie z danymi przedstawionymi w akapicie (58) wynika, że obecnie działalność operacyjną przejęły inne spółki, w których beneficjentami rzeczywistymi są osoby w przeszłości powiązane z Pożyczkodawcami. Tym samym argumenty Pożyczkodawców, że dzięki działalności Pośrednika odpowiadającego za funkcjonowanie platform pożyczkowych mogą skupić się wyłącznie na działalności operacyjnej, czyli udzieleniu kilku - kilkunastu pożyczek miesięcznie, wydają się nielogiczne i nieuzasadnione ekonomicznie. Dodatkowo wpływ na ocenę niniejszej przesłanki mają również udzielone w toku Postępowania Właściwego odpowiedzi Gwarant24, z których wynika, że Spółka nie wie jak funkcjonują platformy pożyczkowe za pośrednictwem których udziela pożyczek, nie ma wiedzy o sposobie procedowania wniosków pożyczkowych, a tak właściwie nie udziela pożyczek refinansujących, lecz wyłącznie pożyczki na dowolny cel konsumpcyjny. Powyższe przesądza zdaniem Prezesa Urzędu umyślnym charakterze praktyki z pkt I sentencji decyzji, co uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

Obliczenie kary

(172) Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do nałożenia na Gwarant24 kary w wysokości 1.359.986,00 zł (słownie: jeden milion trzysta pięćdziesiąt dziewięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt sześć złotych), co stanowi (XXX)% obrotu osiągniętego przez Gwarant24 w 2022 r.

(173) W ocenie Prezesa Urzędu, nałożona na Gwarant24 kara pieniężna jest adekwatna do okoliczności stwierdzonych naruszeń. Jej wysokość jest na tyle dolegliwa, że stanowi dla strony postępowania odpowiedni środek represji, a jednocześnie powinno skutecznie zapobiec ponownym naruszeniom przez Gwarant24 przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Nałożona kara spełnia równocześnie funkcję edukacyjną i prewencji ogólnej, zniechęcając do naruszania prawa również innych przedsiębiorców.

(174) Zgodnie z art. 112 ust. 3 u.o.k.k. karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: NBP O/O Warszawa 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000

(175) Przy dokonywaniu wpłaty należy dopisać numer decyzji Prezesa Urzędu stanowiącej podstawę jej dokonania.

(176) Mając na uwadze powyższe Prezes Urzędu orzekł jak w punkcie IV.2) sentencji decyzji.

Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie

(177) Z informacji przedstawionych przez CRK wynika, że jej obrót w 2022 r., wyniósł: (XXX) zł (słownie: (XXX]), na co składał się:

(178) W ocenie Prezesa Urzędu, zgromadzony materiał dowodowy w sposób jednoznaczny wskazuje na stosowanie przez CRK praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, a okoliczności sprawy takie jak: charakter stosowanych praktyk, ich szkodliwość i negatywne skutki w sferze ekonomicznych interesów konsumentów, jakie one wywołują, przemawiają za zasadnością nałożenia w tym przypadku kary pieniężnej. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że stosowanie zakwestionowanej praktyki miało miejsce w stosunku do licznych konsumentów - klientów CRK. Kwestionowane działania stosowane były wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej. Również szeroki zasięg terytorialny działania CRK obejmujący obszar całego kraju oraz długi okres stosowania praktyki uzasadniają nałożenie kary. Tym samym Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego uznał nałożenie na CRK kary pieniężnej za celowe.

(179) W ocenie Prezesa UOKiK, zasadnym jest w niniejszej sprawie wymierzenie kary pieniężnej z uwagi na cele prewencji indywidualnej i ogólnej, jak również cel represyjny. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie zatem jako środek odstraszający CRK od stosowania podobnych praktyk w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze ma również być sygnałem dla innych profesjonalnych uczestników rynku usług finansowych, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna). Kara pieniężna spełni również funkcję represyjną, to znaczy stanowić będzie dolegliwość dla strony niniejszego postępowania uzasadnioną stwierdzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

(180) Zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, wysokość nakładanej kary pieniężnej ustalana jest z uwzględnieniem w szczególności okoliczności naruszenia przepisów tej ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień i skutki rynkowe naruszenia przepisów u.o.k.k., przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia, biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes Urzędu bierze również pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Zgodnie z art. 111 ust. 3 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

Okoliczności naruszenia przepisów ustawy

(181) Okoliczności naruszenia zostały już szczegółowo opisane w poprzedniej części uzasadnienia niniejszej decyzji. Zakwestionowane przez Prezesa Urzędu działanie CRK polegało na stosowaniu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na udzielaniu naprzemiennie przez Pożyczkodawców za pośrednictwem Tamgacom konsumentom, którzy nie dokonali pełnej spłaty pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych na spłatę poprzedniej pożyczki, w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej z pożyczek oraz pobieraniu z tego tytułu przez ww. przedsiębiorców od konsumentów prowizji bez uwzględnienia ograniczeń wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Kwestionowana praktyka CRK ujawniała się na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu.

Uprzednie naruszenie

(182) Należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 111 ust. 1 u.o.k.k., Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia m.in. jakiekolwiek uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Prezes Urzędu ustalił, że CRK dopuściła się naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po raz pierwszy

Okres stosowania

(183) Prezes UOKiK rozstrzygając wagę naruszeń uwzględnił również długi okres stosowania zakwestionowanej praktyki. CRK udziela pożyczek refinansujących naprzemiennie z pozostałymi stronami postępowania co najmniej od 2016 r., kiedy dodane art. 36c oraz 36a u.k.k. weszły w życie. Zważywszy, że praktyka stosowana jest przez ponad rok, Prezes Urzędu ocenił okres jej stosowania jako długotrwały.

Stopień i skutki rynkowe naruszenia (z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury naruszenia oraz działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia)

(184) W zakresie czynników obrazujących stopień i skutki rynkowe naruszenia, Prezes Urzędu uwzględnił, że stosowana przez CRK praktyka narusza interesy konsumentów w stopniu znacznym. Kwestionowane działania CRK uznane zostały za sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Naruszenia objęte przedmiotem postępowania dokonywane były na etapie zawierania oraz wykonania kontraktu. Praktyki zarzucane CRK wywoływały skutki przede wszystkim w zakresie interesów ekonomicznych konsumentów.

(185) W zakresie stosowania przez CRK praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I sentencji decyzji, Prezes Urzędu przy nakładaniu kary uwzględnił okoliczność, że kwestionowana praktyka jest stosowana przez CRK jako profesjonalistę wobec konsumentów jako słabszych uczestników obrotu. W ocenie Prezesa Urzędu, nie ma wątpliwości, że zastosowanie wskazanej praktyki jest przejawem nierównorzędnego traktowania konsumentów. Prezes Urzędu wziął przy tym pod uwagę, iż kwestionowana praktyka wywołuje negatywne skutki w odniesieniu do ekonomicznych interesów konsumentów. Praktyka, o której mowa w pkt I sentencji decyzji odnosi się do naruszenia ustawowego obowiązku nieprzekraczania limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu, jakie konsument zobowiązany jest uiszczać w związku z udzieleniem mu pożyczki refinansującej. Ekonomiczne interesy konsumentów zostały naruszone przez CRK poprzez naliczenie zbyt wysokich kosztów pożyczek refinansujących. Wskazać również należy, że z wyjaśnień CRK wynika, że zawarła ona z konsumentami wyłącznie w okresie od stycznia 2019 r. do kwietnia 2020 r. znaczną liczbę pożyczek refinansujących, których dokładna liczba została ujęta w tabeli przygotowanej przez CRK w toku Postępowania. 11 Spółka, pomimo wskazania w toku Postępowania Właściwego, że w dalszym ciągu zawiera umowy, w których kwota pożyczki jest przekazywana bezpośrednio na rachunek bankowy pożyczkodawców współpracujących z Pośrednikiem, nie podała liczby udzielonych pożyczek refinansujących w kolejnych miesiącach. W ocenie Prezesa Urzędu, stopień naruszenia zarzucanego Przedsiębiorcy jest znaczny. Zgodnie z art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. W przedmiotowej sprawie CRK działa przy tym jako instytucja pożyczkowa, a stosowane przez nią praktyki uderzają w konsumentów jako słabszych uczestników obrotu, znajdujących się nierzadko w trudnej sytuacji finansowej, w tym osób, które długotrwale nie spłacają istniejących zobowiązań pieniężnych.

(186) Wagę praktyki należy określić jako znaczną, ze względu na poważne skutki, które wywołuje w sferze interesów konsumentów. Prezes Urzędu w szczególności wziął pod uwagę, że praktyka stosowana przez CRK godzi w zbiorowe interesy konsumentów na etapie zawierania oraz wykonywania kontraktu. Konsumenci są bowiem obciążani kosztami kredytu ponad to, co dopuścił ustawodawca, jak również przymuszani do refinansowania pożyczki w ramach mechanizmu działania platform pożyczkowych Pośrednika. Niniejsze nie odbywa się jednak w sposób dowolny, prawnie dozwolony, ale obligatoryjnie, w związku z przyjętym przez Spółki mechanizmem działania platform pożyczkowych. Od konsumenta wymaga się bowiem zaznaczania wskazanego checkboxa co zdaniem Pożyczkodawców i Pośrednika oznacza zgodę na automatyczne refinansowanie pożyczki. Praktyka ujawniała się zatem na etapie zawierania oraz w toku realizacji umowy.

Wyliczenie kwoty bazowej kary

(187) Mając na względzie przedstawione powyżej okoliczności Prezes Urzędu ustalił kwotę bazową kary na (XXX)% obrotu osiągniętego przez CRK w 2022 r., a zatem kwota bazowa kary wynosi w zaokrągleniu (XXX).

Okoliczności łagodzące i obciążające

(188) Zgodnie z przepisem art. 111 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. a-d u.o.k.k., okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

(189) W przedmiotowej sprawie Prezes Urzędu nie zidentyfikował okoliczności łagodzących mogących mieć wpływ na wysokość kary pieniężnej określonej w pkt IV.3) sentencji niniejszej decyzji

(190) Zdaniem Prezesa UOKiK również skutki rynkowe omawianego naruszenia mają szeroki zakres, bowiem kwestionowana praktyka miała zastosowanie do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z CRK umowę pożyczki refinansującej. Nie bez znaczenia pozostaje również szeroki zasięg terytorialny stosowania praktyki, obejmujący obszar całego kraju. W ocenie Prezesa Urzędu powyższa okoliczność uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

(191) W ocenie Prezesa Urzędu przedsiębiorca uzyskał również znaczne korzyści w związku z dokonanym naruszeniem. Jak wskazano powyżej, pożyczki refinansujące stanowiły znaczną część udzielonych przez CRK łącznej liczby pożyczek. W każdym przypadku przedsiębiorca określał wysokość należnej prowizji bez uwzględnienia maksymalnych limitów pożyczkowych, o których mowa w art. 36a w zw. z art. 36c u.k.k., co znacząco podwyższało wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy. W niniejszej sprawie korzyścią uzyskaną przez Spółkę są nienależnie wyliczone i pobrane koszty pozaodsetkowe uzyskane w związku z refinansowaniem pożyczek udzielonych przez pozostałych Pożyczkodawców. Tym samym, zdaniem Prezesa Urzędu, powyższa również uzasadnia podwyższenie kwoty bazowej o (XXX)%.

(192) Prezes Urzędu stwierdził, że praktyka opisana w pkt I sentencji niniejszej decyzji miała charakter umyślny. W ocenie Prezesa Urzędu, sposób funkcjonowania platform pożyczkowych zarządzanych przez Pośrednika współpracującego z Pożyczkodawcami zmierzał do dokonywania refinansowania w obrębie powiązanych podmiotów, zaś ponadnormatywne obciążanie konsumentów kosztami kredytu wynikało z dążenia do uzyskania dodatkowych korzyści, które przewyższały dopuszczone prawnie limity. Zdaniem Prezesa Urzędu, CRK jako profesjonalista zdawał sobie sprawę, iż obciążanie konsumentów kosztami przekraczającymi ustawowy limit, wiąże się z naruszeniem powszechnie obowiązującego prawa. W ocenie Prezesa Urzędu, CRK jako profesjonalista oraz podmiot doświadczony w prowadzonej działalności gospodarczej, ma obowiązek działania w sposób rzetelny, w tym ponosić odpowiedzialność za działania Pośrednika związane z udzielaniem pożyczek. Za uznaniem praktyki za umyślną przemawia również fakt zredukowania do marginalnego poziomu działalności operacyjnej w roku 2022, czyli po wszczęciu Postępowania Właściwego, co ma wpływ na osiągnięty przez przedsiębiorcę obrót. Zgodnie z danymi przedstawionymi w akapicie (58) wynika, że obecnie działalność operacyjną przejęły inne spółki, w których beneficjentami rzeczywistymi są osoby w przeszłości powiązane z Pożyczkodawcami. Tym samym argumenty Pożyczkodawców, że dzięki działalności Pośrednika odpowiadającego za funkcjonowanie platform pożyczkowych mogą skupić się wyłącznie na działalności operacyjnej, czyli udzieleniu kilku - kilkunastu pożyczek miesięcznie, wydają się nielogiczne i nieuzasadnione ekonomicznie. Dodatkowo wpływ na ocenę niniejszej przesłanki mają również udzielone w toku Postępowania Właściwego odpowiedzi CRK, z których wynika, że Spółka nie wie jak funkcjonują platformy pożyczkowe za pośrednictwem których udziela pożyczek, nie ma wiedzy o sposobie procedowania wniosków pożyczkowych, a tak właściwie nie udziela pożyczek refinansujących, lecz wyłącznie pożyczki na dowolny cel konsumpcyjny. Powyższe przesądza zdaniem Prezesa Urzędu umyślnym charakterze praktyki z pkt I sentencji decyzji, co uzasadnia podwyższeniem kwoty bazowej o (XXX)%.

Obliczenie kary

(193) Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do nałożenia na CRK kary w wysokości: 993.822,00 zł (słownie: dziewięćset dziewięćdziesiąt trzy tysiące osiemset dwadzieścia dwa złote), co stanowi (XXX)% obrotu osiągniętego przez CRK w 2022 r.

(194) W ocenie Prezesa Urzędu, nałożona na CRK kara pieniężna jest adekwatna do okoliczności stwierdzonych naruszeń. Jej wysokość jest na tyle dolegliwa, że stanowi dla strony postępowania odpowiedni środek represji, a jednocześnie powinno skutecznie zapobiec ponownym naruszeniom przez CRK przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nałożona kara spełnia równocześnie funkcję edukacyjną i prewencji ogólnej, zniechęcając do naruszania prawa również innych przedsiębiorców.

(195) Zgodnie z art. 112 ust. 3 u.o.k.k. karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: NBP O/O Warszawa 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000

(196) Przy dokonywaniu wpłaty należy dopisać numer decyzji Prezesa Urzędu stanowiącej podstawę jej dokonania.

(197) Mając na uwadze powyższe Prezes Urzędu orzekł jak w punkcie IV.3) sentencji decyzji.

Koszty postępowania (pkt V rozstrzygnięcia decyzji)

(198) Zgodnie z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu rozstrzyga o kosztach w drodze postanowienia, które może być zamieszczone w decyzji kończącej postępowanie. Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jeżeli w wyniku postępowania Prezes Urzędu stwierdził naruszenie przepisów ustawy, przedsiębiorca, który dopuścił się tego naruszenia, jest obowiązany ponieść koszty postępowania.

(199) Zgodnie z art. 263 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych. Zgodnie z art. 264 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia.

(200) W wyniku przeprowadzonego postępowania w sprawie stosowania przez przedsiębiorcę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu w pkt I rozstrzygnięcia niniejszej decyzji stwierdził naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Kosztami niniejszego postępowania są wydatki związane z korespondencją prowadzoną przez Prezesa Urzędu ze stronami postępowania. W związku z powyższym, postanowiono obciążyć Spółki wskazanymi kosztami w sposób jak niżej:

1) Szybką Gotówkę Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 63,00 zł (słownie: sześćdziesiąt trzy złote),

2) Gwarant24 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 69,50 zł (słownie: sześćdziesiąt dziewięć złotych 50/100),

3) Centrum Rozwiązań Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - w wysokości 63,00 zł (słownie: sześćdziesiąt trzy złote).

(201) Koszty niniejszego postępowania każdy z Przedsiębiorców obowiązany jest wpłacić na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie w NBP o/o Warszawa Nr 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000 w terminie 14 dni od uprawomocnienia się decyzji.

(202) Wobec powyższego, orzeczono jak w pkt V sentencji decyzji.

Pouczenia

Zgodnie z art. 112 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: NBP o/o Warszawa Nr 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000.

Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w związku z art. 479²⁸ § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm., dalej także: "k.p.c.") od niniejszej decyzji przysługuje stronie odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Gdańsku.

W przypadku kwestionowania wyłącznie postanowienia o kosztach zawartego w punkcie V niniejszej decyzji, stosownie do art. 264 § 2 k.p.a. w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 81 ust. 5 tej ustawy i w związku z art. 479³² § 1 i § 2 k.p.c., należy wnieść zażalenie do Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Gdańsku w terminie tygodnia od dnia doręczenia niniejszej decyzji.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 9 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1144 z późn. zm. - dalej także: "uksc"), odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podlega opłacie stałej w kwocie 1.000 zł.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 9 w związku z art. 32 ust. 2 uksc zażalenie na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podlega opłacie stałej w kwocie 500 zł.

W myśl art. 103 ust. 1 i 2 uksc sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Spółka handlowa powinna wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.

Zgodnie z art. 105 ust. 1 uksc, wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.

Stosownie do treści art. 117 § 1 k.p.c. strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Natomiast zgodnie z art. 117 § 3 k.p.c. osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Zgodnie zaś z art. 117 § 4 zd. 1 Kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.