Relacje postanowień umownych zawartych w regulaminach i umowach o świadczenie usług telekomunikacyjnych.

Ustawodawca wyróżnił w dwóch odrębnych artykułach, tj. art. 56 i art. 60 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm., zwanej dalej P.t.), minimalne wymagania treści umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych i regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych, które kształtują łącznie stosunek prawny wiążący strony tj. dostawcę publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych i użytkownika tych usług.

Przepisy te powodują wiele problemów w stosowaniu i dlatego w projektowanej nowelizacji P.t. podjęto próbę ich uporządkowania. Ustawodawca zdecyduje, czy podtrzyma swoje stanowisko w sprawie uregulowania niektórych elementów stosunku łączącego strony zarówno w regulaminie, jak i w umowie.

Zgodnie z przepisami Prawa telekomunikacyjnego (P.t.):

Artykuł 56.

Artykuł 60.

Regulamin świadczenia usług dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych powinien określać w szczególności:

Artykuł 56 ust. 2 P.t. stanowi o formie pisemnej umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Przepis art. 56 ust. 3 P.t. statuuje natomiast, że "umowa, o której mowa w ust. 2, powinna określać w szczególności (...)".

W art. 59 ust. 1 oraz art. 60 P.t. wskazane są niezbędne elementy regulaminów świadczenia usług telekomunikacyjnych, którymi dostawcy publicznie dostępnych usług muszą się posługiwać, a które są dostarczane abonentom wraz z umową o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

Wymagania ustawodawcy odnośnie treści umowy i regulaminu nie pokrywają się ze sobą. Wynika z tego, że intencją ustawodawcy nie było określenie minimalnych wymagań treści łączącego strony stosunku prawnego, ale odrębnie kształtujących go elementów: umowy i regulaminu.

Stanowisko, iż art. 56 ust. 3 P.t. określa niezbędne elementy umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, jako odrębnego od regulaminu dokumentu, podziela S. Piątek. W swoim komentarzu do P.t. wskazuje on, iż "przepisy o zawartości umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych (art. 56 ust. 3 P.t.) oraz regulaminu, który dostawca jest zobowiązany ustanowić na podstawie art. 59 P.t., określają wymagania dotyczące treści stosunku prawnego, który łączy dostawcę usług z użytkownikiem końcowym. Przepisy te nie zostały skoordynowane w taki sposób, aby jednoznacznie rozgraniczyć postanowienia zawarte w regulaminie i umowie. Niektóre postanowienia (np. tryb postępowania reklamacyjnego) są przewidziane w obydwu dokumentach". Wskazuje on także m.in., że "art. 56 ust. 3 pkt 6 nakazuje określenie wysokości kar umownych w umowie, natomiast zasad wypłacania tych kar - w regulaminie". Odnosząc się natomiast do zakresu niezbędnych elementów umowy stwierdza, iż "w ust. 3 wymienione zostały sprawy, które powinny być rozstrzygnięte w umowie. Brak rozstrzygnięć w kwestiach wymienionych w ust. 3 stanowi naruszenie ustawy".

Przepisy P.t., jako źródło powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej, dotyczące niezbędnych elementów umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych i regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych, nie są normami ius dispositivum, a normami bezwzględnie powszechnie obowiązującymi, tj. normami ius cogens. Ich stosowanie nie jest także zależne od faktu, czy przewidują bądź wprowadzają rozwiązania korzystne albo niekorzystne dla stron. Strony umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych nie mogą zatem w ogóle decydować swobodnie o ich stosowaniu. Niedopuszczalne jest zatem z punktu widzenia porządku prawnego decydowanie przez strony umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych o kwestiach regulowanych w podpisywanej umowie, skoro ustawodawca wskazał już te kwestie w sposób imperatywny.

Regulamin świadczenia usług telekomunikacyjnych, jako ustalony przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego wzorzec umowny w rozumieniu art. 384 k.c., wiąże drugą stronę umowy jeżeli został jej doręczony wraz z umową, bądź gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści, w sytuacji, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte (nie dotyczy to umów zawieranych z udziałem konsumentów). Zgodnie z zasadą swobody umów, wyrażoną w art. 353¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Różnica między umową a regulaminem przejawia się również w tym, iż treść umowy może być przez strony negocjowana, (niezależnie od tego, że w praktyce są to umowy adhezyjne, formularzowe) natomiast treść regulaminu jest narzucona przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i w żadnym wypadku nie podlega negocjacjom. Z tego też względu bardzo ważne dla abonenta postanowienia umowne (jak wysokość kar umownych czy warunki przedłużenia i rozwiązania umowy) muszą być zawarte w umowie o świadczenie usług telekomunikacyjnych, a nie w regulaminie.

Na gruncie obowiązującego prawa zawarcie w treści dokumentu, obejmującego umowę, jedynie adnotacji odsyłającej do regulaminu, w zakresie postanowień umownych, których zamieszczenie w umowie jest wymagane przez art. 56 ust. 3 P.t., stanowi naruszenie ustawy i jednocześnie naruszenie przez Operatorów obowiązku informacyjnego w stosunku do użytkowników końcowych.