Projekt zmian dotyczących kosztów uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców i artystów z praw autorskich

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 2580 w sprawie projektu zmian dotyczących kosztów uzyskania przychodu z tytułu korzystania przez twórców i artystów z praw autorskich.

W związku z przesłaną przy piśmie z dnia 10 maja 2006 r. interpelacją Posła Pana Czesława Hoca w sprawie proponowanej likwidacji 50% kosztów uzyskania przychodów dla twórców i artystów i artystów wykonawców, uprzejmie informuję:

Zaproponowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw nadanie nowego brzmienia ust. 9 oraz skreślenie ust. 10 w art. 22 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) podyktowane są w głównej mierze koniecznością ograniczenia szeroko rozumianych preferencji podatkowych, a za takie należy uznać stosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów przez twórców korzystających z praw autorskich i artystów wykonawców korzystających z praw pokrewnych.

Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Rozwinięciem tej konstytucyjnej normy są postanowienia art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który formułuje zasadę powszechności opodatkowania. Przepis ten stanowi, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z kolei, stosownie do postanowień art. 9 ust. 2 ww. ustawy dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

W obecnym stanie prawnym obowiązuje ogólna reguła stanowiąca, iż kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Przepis ten, co do zasady, ma zastosowanie do podatników uzyskujących przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Do pozostałych źródeł przychodów ustawa przewiduje przepisy szczególne określające wysokość kosztów uzyskania przychodu.

W przypadku przychodów z niektórych rodzajów działalności wykonywanej osobiście (np. z tytułu umów zlecenia, przychodów z osobiście wykonywanej działalności oświatowej) koszty te wynoszą 20% (art. 22 ust. 9 pkt 4 ww. ustawy).

W odniesieniu do przychodów: ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, otrzymywanych przez osoby wchodzące w skład organów stanowiących osób prawnych, uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje określone kwotowo koszty uzyskania przychodów (art. 22 ust. 2 i ust. 9 pkt 5 ww. ustawy podatkowej). Zatem bez względu na wysokość osiągniętego przychodu podatnik lub płatnik w celu obliczenia dochodu do opodatkowania może uwzględnić jedynie koszty wynoszące 102,25 zł miesięcznie (rocznie 1.227 zł). Powołane powyżej kwoty w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego (np. jeżeli podatnik dojeżdża do pracy z innej miejscowości lub jeżeli pracuje na kilku etatach) mogą być wyższe, ale maksymalna ich wysokość w skali roku podatkowego w przypadku przychodów ze stosunku pracy nie może przekroczyć kwoty 2.300,94 zł.

W konsekwencji w porównaniu z omówionymi rozwiązaniami 50-procentowe koszty uzyskania przychodów stanowią dwojakiego rodzaju przywilej. Należy zauważyć, iż koszty te zawsze rosną wraz ze wzrostem przychodu. Ponadto jedynie przychody z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych podlegają opodatkowaniu tylko w połowie.

Należy pamiętać o tym, iż nie tylko twórcy, w tym pracownicy nauki, szkolnictwa wyższego i placówek naukowych, ale i przedstawiciele innych grup zawodowych zobowiązani są do ciągłego zdobywania wiedzy. Należą do nich lekarze, nauczyciele i prawnicy. Ponadto obecne uwarunkowania społeczno-gospodarcze wymagają od wszystkich osób pragnących zdobyć czy utrzymać pracę ustawicznego doskonalenia zawodowego i zdobywania nowych umiejętności, co związane jest z ponoszeniem znacznych wydatków.

Na proponowaną zmianę w zakresie likwidacji 50% kosztów uzyskania przychodów należy spojrzeć nie tylko przez pryzmat powszechności opodatkowania, ale także w odniesieniu do konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości. Zasady te w prawie podatkowym były w przeszłości wielokrotnie przedmiotem kontroli konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny uznaje, iż zasada równości jest przestrzegana wtedy, gdy każdy obywatel może stać się adresatem każdej z norm przyznających określone prawo obywatelskie. Nie można więc różnicować obywateli ze względu na kryteria powodujące powstanie zamkniętych kategorii o zróżnicowanym statusie prawnym (K 10/93). Sprawiedliwość podatkowa jest pewnym uszczegółowieniem ogólnej zasady sprawiedliwości społecznej i dotyczy tylko sprawiedliwości obciążeń. Wyrazem sprawiedliwości podatkowej jest zwłaszcza powszechność i równość opodatkowania. Do zasady tej Trybunał Konstytucyjny odwołał się m. in. w orzeczeniu z dnia 29 maja 1996 r. (K 22/95), w którym przypomniał, iż w prawie podatkowym zasada sprawiedliwości, wyrażająca się m.in. powszechnością i równością opodatkowania, łączy się ze swobodą ustawodawcy w kształtowaniu ulg i zwolnień podatkowych, a także ich znoszeniu lub ograniczaniu. Wszelkiego rodzaju preferencje podatkowe nie stanowią standardu prawnego, lecz są wyjątkiem od powszechności i równości obowiązków podatkowych.

Mając powyższe na uwadze, należy zauważyć, iż obowiązujące obecnie zasady przyznające znaczny przywilej w postaci 50% kosztów uzyskanych przychodów jedynie określonym grupom zawodowym (twórcom i artystom wykonawcom) mogą w ocenie pozostałych podatników znajdujących się w podobnej sytuacji i korzystających wyłącznie ze stałych, kwotowo określonych kosztów wskazywać na naruszenie konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości. Z tych też względów, zakres proponowanych zmian w ustawie podatkowej wydaje się ze wszech miar uzasadniony.

Jednocześnie, mając na uwadze szereg postulatów zgłoszonych w ramach uzgodnień zewnętrznych oraz konsultacji społecznych projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, dotyczących utrzymania obecnie funkcjonujących rozwiązań w zakresie 50% kosztów uzyskania przychodów, proponuje się, aby przepis art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r., miał zastosowanie w latach 2007-2008 do przychodów uzyskanych przez osoby, o których mowa w art. 8 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późn. zm.8).