Praca w godzinach nadliczbowych.

Pracą w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia przeciętnej, tygodniowej normy czasu pracy jest praca ponad obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym ustalonym zgodnie z taką normą na podstawie art. 130 kodeksu pracy, chyba że przekroczenie tej normy ma charakter przekroczenia dobowej normy czasu pracy lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy.

Przyjęcie, że do przekroczenia przeciętnej, tygodniowej normy czasu pracy dochodzi jedynie po przekroczeniu normy z art. 129 Kp, a nie wymiaru ustalonego zgodnie z taką normą jest niezasadne. Powoduje to bowiem, że w okresach rozliczeniowych, w których norma z art. 129 Kp nie jest tożsama z wymiarem (a tak zdarzać się będzie w sytuacji święta przypadającego w innym dniu niż niedziela), przekroczenie normy przeciętnej tygodniowej nastąpi tylko w razie pracy w większej liczbie godzin pracy w dni wolne ustalone zgodnie z rozkładem czasu pracy, niż liczbie godzin, o którą obniża się wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym z tytułu takiego święta.

Taka interpretacja powoduje, że czas pracy ujmowany jest w trzech stanach normatywnych tj. pracy zgodnej z wymiarem, następnie pracy ponad wymiar (w sytuacji, gdy wymiar jest niższy od normy) i dopiero potem - pracy w godzinach nadliczbowych. Obowiązujące przepisy kodeksu pracy nie dają podstaw do takiej interpretacji, ponadto w nieuzasadniony sposób pogarszają sytuację prawną pracownika. Prowadzą również do sprzeczności wewnątrzsystemowej przepisów o czasie pracy, jednocześnie ustalając okoliczności obniżające wymiar czasu pracy (art. 130 § 2 Kp), a następnie przyjmując w drodze interpretacji, że praca w godzinach nadliczbowych występuje po przekroczeniu normy z pominięciem przewidzianych przez prawo okoliczności ją obniżających.

Taka interpretacja nie jest również zgodna z orzecznictwem Sądu Najwyższego, w tym również z kluczową w tym zakresie Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2001 roku (sygn. akt III ZP 20/01), gdzie Sąd Najwyższy opisując mechanizm obniżania wymiaru czasu pracy o święto przypadające w innym dniu niż niedziela, posługuje się w uzasadnieniu pojęciem obniżonej normy tygodniowej, a zatem przyjmuje, że w takiej sytuacji wymiar czasu pracy, czyli liczby godzin do przepracowania ma charakter obniżonej normy czasu pracy, co oznacza, że praca w godzinach nadliczbowych występuje po przepracowaniu normy obniżonej zgodnie z innymi przepisami prawa pracy (art. 130 § 2 Kp).

Za koniecznością takiego rozstrzygnięcia przemawia również aspekt prewencyjny. Odmienna interpretacja uznająca za pracę w godzinach nadliczbowych pracę po przekroczeniu normy czasu pracy, nie natomiast wymiaru czasu pracy zgodnego z taką normą może w praktyce powodować, że przekraczanie wymiaru, ale nie normy stanie się powszechną praktyką, zważywszy na brak regulacji limitujących taką pracę, co nie pozostaje w zgodzie z bezwzględnie obowiązującym charakterem norm ochronnych o czasie pracy i może prowadzić do ich omijania. Przepisy o takim charakterze prawnym w ścisły sposób różnicują bowiem pracę w granicach norm, oraz taką, która poza nie wykracza, nie wprowadzając stanów pośrednich w postaci godzin ponadwymiarowych, ale jeszcze nie nadliczbowych.