PO 7/D-825-135/95 - Opłata skarbowa od umowy spółki.

W odpowiedzi na pismo z dnia 9 lutego 1995 r. znak PO 2-825-M-3/95 w sprawie opłaty skarbowej od umowy spółki Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

Zarówno przepisy ustawy o opłacie skarbowej, jak i przepisy rozporządzenia wykonawczego nie różnicują obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej w zależności od formy prawnej spółki (spółka osobowa czy kapitałowa). W związku z tym niejednokrotnie, zwłaszcza w przypadku spółek osobowych (cywilnych, jawnych i komandytowych), istnieje konieczność indywidualnego klasyfikowania określonych działań wspólników na użytek przepisów o opłacie skarbowej.

Szczególne trudności rodzi dokonanie oceny zmian zachodzących w składzie osobowym spółki cywilnej.

1. Umowa spółki cywilnej musi być zawarta przez co najmniej dwa podmioty, które zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Oznacza to, że w przypadku wystąpienia jednego ze wspólników spółki dwuosobowej spółka cywilna przestaje istnieć. Jeżeli więc w aneksie do umowy spółki utworzonej przez dwie osoby zawarto postanowienie, że jeden ze wspólników występuje ze spółki, a w jego miejsce przystępuje osoba trzecia, to spółka cywilna przestaje istnieć. Takie przystąpienie osoby trzeciej należy traktować jako powstanie nowej spółki cywilnej, nowego podmiotu gospodarczego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności gospodarczej. Natomiast w przypadku wieloosobowego składu spółki cywilnej wystąpienie z niej jednego ze wspólników nie powoduje jej rozwiązania - potwierdza to treść wyroku NSA z dnia 9 kwietnia 1991 r. sygn. akt SA/Wr 48/91.

2. Jeśli chodzi o możliwość przystąpienia osoby trzeciej do istniejącej spółki cywilnej, to zarówno przepisy kodeksu cywilnego nie rozstrzygają tej kwestii jednoznacznie, jak i w doktrynie głosy są podzielone. Wydaje się, że względy logiczne i praktyczne nakazują przyjąć, iż przystąpienie kolejnej osoby do spółki nie jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki dotychczasowej i zawiązaniem nowej. Za takim rozwiązaniem przemawia m.in. treść art. 872 k.c., który reguluje kwestię wejścia spadkobierców wspólnika do spółki na jego miejsce, czyli dopuszcza jednoznacznie możliwość trwania spółki w zmienionym składzie osobowym. Również nie bez znaczenia jest okoliczność, iż w razie przystąpienia osoby trzeciej do spółki nie musi ona uzyskiwać nowego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, a jedynie ma obowiązek zgłosić dane dotyczące osoby nowego wspólnika. Oznacza to, że z punktu widzenia przepisów o działalności gospodarczej przyjmuje się ciągłość istnienia spółki cywilnej jako podmiotu gospodarczego, mimo zachodzących w niej zmian osobowych.

3. Uregulowane w art. 871 k.c. rozliczenie wspólnika występującego ze spółki cywilnej nie stanowi zniesienia współwłasności, a tym samym nie można mówić o powstaniu obowiązku dopłat, chyba że z ustąpieniem wspólnika wiąże się rozwiązanie spółki. Wynika to z tego, iż dopóki spółka istnieje jej majątek jest niepodzielny, stanowiąc współwłasność łączną wszystkich wspólników. Dopiero z chwilą rozwiązania spółki współwłasność ta przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych i zostaje zniesiona umową wspólników lub przez sąd. Oznacza to, że samo ustąpienie wspólnika ze spółki nie jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki i nie rodzi obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej. Warto zaznaczyć, iż w konkretnym przypadku ustępujący wspólnik może uzyskać w ramach rozliczenia przedmioty, których wartość przekracza wartość wniesionego wkładu, gdyż jak wskazuje przepis art. 871 § 2 k.c., oprócz zwrotu wartości wkładu wspólnikowi wypłaca się w pieniądzu taką część wartości wspólnego pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.