PO 6/K-861-282-1814/96 - Odpowiedzialność nabywcy zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego za jego zobowiązania podatkowe.

W związku z listem w sprawie odpowiedzialności nabywcy zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego za jego zobowiązania podatkowe pragnę zauważyć co następuje:

Do zobowiązań podatkowych nie mają bezpośredniego zastosowania przepisy kodeksu cywilnego. Podatnik nie może więc skutecznie zwolnić się z długu, przenosząc swoje zobowiązanie podatkowe, w drodze umowy cywilnoprawnej, na osobę trzecią. Na zawarcie takiej umowy organ podatkowy nie może wyrazić zgody.

W razie zawarcia jednak przedmiotowej umowy, nabywcy przedsiębiorstwa zlikwidowanego dobrowolnie, uiszczając należne zobowiązania podatkowe w ramach umowy zawartej ze sprzedawcą przedsiębiorstwa, nie mogą twierdzić, iż świadczenia te były nienależne w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy z dn. 19.12.1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (DzU z 1993 r., nr 108, poz. 486 z późn. zm.). Nie mogą oni więc dochodzić zwrotu zapłaconych podatków.

Jednocześnie pragnę zauważyć, że podzielam pogląd NSA wyrażony w wyroku z dn. 9.11.1994 r., sygn. akt III SA 246/94, iż sprzedaż zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego, dokonana na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy z dn. 13.07. 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, nie rodzi - po stronie nabywcy - odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe tego przedsiębiorstwa. Nie oznacza to jednak, że rozliczenie się nabywcy przedsiębiorstwa ze Skarbem Państwa, z tytułu zobowiązań przejętych w drodze umowy, jest problematyczne. Sąd twierdząc wprawdzie, że niedopuszczalne jest wydanie na podstawie art. 40 ustawy o zobowiązaniach podatkowych decyzji orzekającej odpowiedzialność nabywcy za zaległości podatkowe nie istniejącego już podatnika, uznał jednocześnie, iż w przypadku zobowiązania się nabywcy do zapłaty zaległości podatkowych zlikwidowanego przedsiębiorstwa możliwe jest dochodzenie przez sprzedawcę ewentualnych roszczeń z tytułu niewykonania tego zobowiązania w postępowaniu przed sądem powszechnym. Zobowiązanie to należałoby wówczas traktować jako element ceny nabycia przedsiębiorstwa.

Jeżeli więc nabywca przedsiębiorstwa nie reguluje ceny nabycia, na sprzedawcy jako organie odpowiedzialnym wobec Skarbu Państwa za wykonanie umowy ciążyć będzie obowiązek żądania wszczęcia sądowego postępowania egzekucyjnego, w celu przymusowego dochodzenia należności z tego tytułu, w tym w części odpowiadającej zobowiązaniom podatkowym, do zapłaty których nabywca się zobowiązał.

Przymusowe zaspokojenie zobowiązań podatkowych zlikwidowanego przedsiębiorstwa możliwe będzie również poprzez realizację ewentualnych hipotek przymusowych, ustanowionych na nieruchomościach przedsiębiorstwa. Organ podatkowy jako wierzyciel hipoteczny będzie mógł w takiej sytuacji domagać się zaspokojenia częściowego lub całkowitego z nieruchomości, w trybie przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, we własnym zakresie.

Ochrona interesów Skarbu Państwa wymaga więc ścisłej i stałej współpracy organu sprzedającego przedsiębiorstwo z właściwymi organami podatkowymi.

Należy przy tym zauważyć, iż z punktu widzenia układu wykonawczego budżetu państwa, sumy uzyskane przez komornika sądowego, w części odpowiadającej zobowiązaniom podatkowym, będą dochodami tego budżetu, pochodzącymi z realizacji zobowiązań podatkowych, nie zaś z tytułu prywatyzacji. Sumy te podlegać więc będą odprowadzeniu na rachunki właściwych urzędów skarbowych.

Ponadto pragnę zauważyć, że nabywca zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego, nie ponosząc w świetle przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, nie wstępuje również w jego prawa. Nabywca przedsiębiorstwa nie może więc skutecznie domagać się od organu podatkowego zwrotu nadpłaconego przez przedsiębiorstwo podatku. Jeżeli nadpłata uwzględniona została odpowiednio w cenie nabycia przedsiębiorstwa, zwrot zapłaconej ceny z tego tytułu może nastąpić wyłącznie poprzez renegocjację umowy sprzedaży.