PO 6-D/1277-8820/96 - Zaniechanie czy umorzenie zobowiązania podatkowego.

Trybunał Konstytucyjny orzeczeniem z dnia 28 października 1996 r. sygn. akt P.1/96 uznał, że zarządzenie Ministra Finansów z dnia 4 marca 1994 r. w sprawie częściowego zaniechania poboru niektórych podatków i innych należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych, oraz warunków tego zaniechania (M.P. Nr 18, poz. 137), jest niezgodne z art. 8 ust. 1 ustawy o zobowiązaniach podatkowych oraz z art. 56 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia było rozróżnienie przez trybunał pojęć "podatek" i "zaległość podatkowa", a w konsekwencji uznanie, iż zaniechanie poboru podatku możliwe jest wyłącznie w odniesieniu do podatków, których termin płatności jeszcze nie upłynął. Natomiast - jak stwierdził Trybunał - treść przepisów zawartych w wymienionym powyżej postanowieniu odnosi się w rzeczywistości do zaległości podatkowych oraz zaległości z tytułu innych należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych.

W związku u powyższym niezbędne było wydanie zarządzenia Ministra Finansów uchylającego zarządzenie z 4 marca 1994 r.

Równocześnie jednak Trybunał zasugerował Ministrowi Finansów podjęcie działań eliminujących niekorzystne dla podatników skutki uchylenia zarządzenia. Zważywszy, że zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Finansów, podstawę wydania decyzji oddłużeniowej w tym trybie stanowił art. 8 ust. 2 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, generalnie były to decyzje wydawane na podstawie tego właśnie przepisu (nawet gdy dodatkowo powołano przepisy zarządzenia) i stały się decyzjami ostatecznymi. Stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznych w tym przypadku mogłoby nastąpić w przypadku rażącego naruszenia prawa. Mając jednak na uwadze, że rażące naruszenie prawa identyfikuje się nie tylko jako formalne naruszenie normy prawnej, ale również takie naruszenie prawa, że decyzja nie może pozostawać w obrocie prawnym, nie wydaje się, aby taka sytuacja występowała w odniesieniu do decyzji oddłużeniowych i w związku z tym nie ma powodów do ich wzruszania z urzędu.

W myśl jednak art. 31 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, prawomocne (ostateczne) decyzje wydane w postępowaniu administracyjnym z zastosowaniem przepisów uznanych przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją lub aktem ustawodawczym - podlegają, na wniosek strony, uchyleniu przez organ, który taką decyzję wydał, jeżeli od uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęło nie więcej niż 3 lata.

W wypadku zatem, gdy strona w tym okresie wystąpi o uchylenie decyzji, należy uwzględnić wniosek, a następnie umorzyć zaległość, której dotyczy uchylona decyzja.