PO 4-M-8051-0174/90 - Podatek od darowizny i spadku.

Przekazanie gospodarstwa rolnego, jak również nieruchomości rolnych o powierzchni do 1 ha użytków rolnych, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy o podatku rolnym (Dz. U. Nr 10, poz. 53), w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, stanowi szczególny tytuł do przeniesienia własności. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin jest bowiem aktem normatywnym o charakterze lex specialis w stosunku do regulacji majątkowych objętych kodeksem cywilnym oraz kodeksem rodzinnym i opiekuńczym. Samodzielnie normuje instytucję przekazywania gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę lub rentę inwalidzką; inne działy prawa w stosunku do unormowań w nim zawartych spełniają jedynie rolę uzupełniającą i mają zastosowanie w ograniczonym zakresie.

Stanowisko to znajduje swoje konsekwentne odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w swoich uchwałach stwierdził m. in., że przepisy o odwołaniu darowizny (art. 898 - 900 k.c.) nie mają zastosowania do przekazania gospodarstwa rolnego następcy w trybie powołanej ustawy (uchwała z dnia 19 stycznia 1990 r. III CZP 109/89), a także, że w czasie trwania małżeństwa niedopuszczalne jest przekazanie za emeryturę lub rentę udziału w gospodarstwie rolnym, powstałego wskutek zniesienia małżeńskiej wspólności ustawowej (uchwała III CZP 7/88).

Odrębność omawianej instytucji przejawia się również w unormowaniach dotyczących możliwości zbycia gospodarstwa rolnego (zarówno pod tytułem darmowym, jak i odpłatnym) na rzecz osób trzecich. Z uregulowań tych w jednoznaczny sposób wynika, że w wypadku przekazania gospodarstwa rolnego swoboda zawierania umów doznaje daleko idących ograniczeń, zaś samo przeniesienie własności stanowi jedynie środek wiodący do celu jakim jest uzyskanie przez zbywcę, emerytury lub renty, a nie - jak to ma miejsce przy przeniesieniu własności na zasadach ogólnych - jako cel sam w sobie (a należy zauważyć, że w wyniku ostatniej nowelizacji kodeksu cywilnego, obrót gospodarstwami i nieruchomościami jest, praktycznie rzecz biorąc, nieograniczony).

Wymienione przesłanki przemawiają więc za tym, aby przeniesienie własności gospodarstwa rolnego oraz nieruchomości rolnych o powierzchni do 1 ha użytków rolnych, o których mowa w art. 2 ust. 1 w/wym. ustawy, uznać za jeden z elementów samoistnego, odrębnego stosunku prawnego jakim jest przekazanie gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę lub rentę, a co za tym idzie przyjąć, że przeniesienie własności w trybie powołanej ustawy nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn oraz w opłacie skarbowej. W przypadku podzielenia przedstawionej argumentacji przez Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Finansów prosi o przekazanie niniejszego pisma do wiadomości wszystkim biurom notarialnym.