PO 4/BA-722-539/96 - Odszkodowania.

Odpowiadając na pismo z dnia (...) oraz (...) Ministerstwo Finansów wyjaśnia.

Z powyższych pism wynika, iż spółka na podstawie orzeczenia odwoławczego (...) wydanego w postępowaniu arbitrażowym (...) otrzymała - z tytułu nienależytego wykonania przez firmę (...) umowy sprzedaży - odszkodowanie w wysokości 2.750.000,00 USD. W umowie sprzedaży strony zastrzegły, iż wszelkie spory wynikłe z tej umowy będą rozstrzygane w drodze arbitrażu zgodnie z Regulaminem Arbitrażu nr 135 Grain and Feed Trade Association. Wątpliwości spółki budzi kwestia, czy kwota odszkodowania będzie podlegała zwolnieniu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 z późn. zm.).

W dziedzinie prawa zobowiązań jednym z przypadków, w którym przedmiotem świadczenia jest odszkodowanie, jest sytuacja, gdy szkoda zostaje wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Odszkodowanie zastępuje wówczas główne świadczenie lub je uzupełnia, tzn. świadczenie główne przemienia się w obowiązek naprawienia szkody. Przepisy dotyczące tych przypadków unormowane są w ogólny sposób w zespole przepisów księgi III, tytułu VII, działu II Kodeksu cywilnego (art. 471 i nast. K.c.).

W handlu zagranicznym przyjęła się powszechnie zasada rozstrzygania sporów wynikłych z umów związanych z międzynarodową wymianą dóbr i usług przez sądy arbitrażowe, tzn. sądy mające władzę rozpatrywania spraw spornych na podstawie woli stron. Wola ta wyrażana jest bądź w klauzuli arbitrażowej stanowiącej część kontraktu, bądź w odrębnym porozumieniu.

W związku z powszechnym stosowaniem w sprawach spornych z zakresu prawa międzynarodowego arbitrażu zawarto szereg umów międzynarodowych. Takim porozumieniem, którego stroną jest również Polska, jest Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzona w Nowym Jorku 10 czerwca 1958 r. (Dz. U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41). Konwencja zapewnia ważność umów o poddanie się sądowi polubownemu oraz określa zasady uznawania i wykonywania orzeczeń arbitrażowych wydanych w innych państwach konwencji. W myśl art. III konwencji każde z umawiających się państw - zgodnie z warunkami ustalonymi w artykułach następnych - uzna orzeczenie arbitrażowe za wiążące i wykona je zgodnie z regułami procedury obowiązującej na obszarze, na którym dochodzi się praw z orzeczenia. Duże znaczenie ma również Konwencja Europejska o Międzynarodowym Arbitrażu Handlowym sporządzona w Genewie 21 kwietnia 1961 r. (Dz. U. z 1964 r. Nr 40, poz. 270), regulująca wydawanie orzeczeń arbitrażowych i ich uchylanie oraz stosowanie prawa materialnego w postępowaniu arbitrażowym. Oznacza to, iż Polska uznaje arbitraż międzynarodowy jako formę rozstrzygania sporów wynikłych na tle umów związanych z międzynarodowym obrotem różnego rodzaju dobrami.

Zgodnie zaś z ww. art. 17 ust. 1 pkt 12 wolne od podatku są odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw.

W rozważanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, gdy zagraniczny kontrahent nie wykonał zgodnie z porozumieniem umowy i z tego tytułu na podstawie wyroku sądu arbitrażowego został zobowiązany do wypłacenia odszkodowania. Jak już zostało powyżej powiedziane, odpowiedzialność ex contractu uregulowana jest w Kodeksie cywilnym i wynika bezpośrednio z przepisów prawa cywilnego, natomiast fakt dochodzenia odszkodowania na drodze postępowania arbitrażowego nie stoi na przeszkodzie zakwalifikowaniu kwoty otrzymanego odszkodowania do dochodów wolnych od podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.