Pismo z dnia 21 grudnia 2007 r. Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.) podstawy wymiaru składek nie stanowią świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, określonego w art. 5 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.).
Podstawowe uregulowania prawne dotyczące zasad tworzenia, w tym również dotyczące możliwości odstąpienia od tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zawiera powołana ustawa z 4 marca 1994 r. W myśl powołanej wyżej ustawy zakładowy fundusz świadczeń socjalnych są zobowiązani tworzyć pracodawcy, którzy:
zatrudniają według stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (przy czym układ zbiorowy u tych pracodawców może postanawiać, że fundusz nie będzie tworzony),
prowadzą działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 20, 21 i 24 - 27 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU nr 249, poz. 2104) bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.
Natomiast pracodawcy, którzy zatrudniają według stanu na 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nie są zobowiązani, ale mogą tworzyć fundusz lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe.
Powołany wyżej § 2 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. ma zatem zastosowanie do wszystkich pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, tj. tych, którzy nie muszą, i tych, którzy mogą nie tworzyć funduszu. Natomiast wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będą podlegały te świadczenia, które wypłacane są z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy.
Jednocześnie departament zwraca uwagę, że w § 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. zawarte jest odrębne uregulowanie dotyczące wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne świadczenia urlopowego wypłacanego na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Dodatkowo departament informuje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest właściwy do rozstrzygania prawidłowości przypadków nietworzenia przez pracodawcę zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Właściwa jest Państwowa Inspekcja Pracy.