PB5/MC-033-99-2253/04 - Prawo do zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza granicami obecnego państwa polskiego na poczet ceny sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości.

Odpowiadając na pismo z dnia 19 listopada 2004 r. dotyczące uprawnienia przysługującego osobom fizycznym z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami państwa polskiego (tzw. mienie zabużańskie), Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje:

W aktualnym stanie prawnym, na mocy ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zaliczeniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego (Dz.U. z 2004 r. Nr 6, poz. 39), właścicielom nieruchomości pozostawionych poza obecną wschodnią granicą Polski w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r., przyznano - na zasadach określonych w tej ustawie - prawo do zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza granicami obecnego państwa polskiego na poczet ceny sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa.

Z kolei, w przypadku śmierci właściciela pozostawionej nieruchomości, prawo do zaliczenia wartości nieruchomości przyznano łącznie wszystkim jego spadkobiercom, jeżeli posiadają oni obywatelstwo polskie i zamieszkują na stałe w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 30 stycznia 2004 r. albo jednemu z nich wskazanemu przez pozostałych spadkobierców. Wskazanie osoby uprawnionej następuje przez złożenie oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym; art. 2 ust. 2 ustawy o zaliczeniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat (...).

Jednocześnie, jak stanowi art. 3 ust. 2 ustawy o zaliczeniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat (...), zaliczenie wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego, na poczet ceny sprzedaży nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego takich nieruchomości oraz ceny sprzedaży położonych na nich budynków, innych urządzeń albo lokali, dokonuje się w wysokości 15% wartości tych nieruchomości, przy czym wysokość zaliczonej kwoty nie może przewyższać 50.000 zł.

Wyżej przytoczony stan prawny poprzedzony był w latach ubiegłych następującymi regulacjami:

1) art. 81 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.),

2) art. 212 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.).

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości na pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste lub ceny sprzedaży działki budowlanej oraz ceny sprzedaży położonych na niej domów, budynków lub lokali, a także ceny sprzedaży nieruchomości rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa osobom, które w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. pozostawiły majątek nieruchomy na terenach niewchodzących w skład obecnego obszaru państwa, a które na mocy umów międzynarodowych zawartych przez państwo mają otrzymać ekwiwalent za mienie pozostawione za granicą, zalicza się wartość mienia nieruchomego pozostawionego za granicą.

Z kolei, jak stanowił, obowiązujący do 30 stycznia 2004 r., przepis art. 212 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, na pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste lub ceny sprzedaży działki budowlanej oraz ceny sprzedaży położonych na niej budynków lub lokali stanowiących własność Skarbu Państwa osobom, które w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. pozostawiły nieruchomość na terenach niewchodzących w skład obecnego obszaru państwa, a które na mocy umów międzynarodowych zawartych przez państwo miały otrzymać ekwiwalent za mienie pozostawione za granicą, zalicza się wartość pozostawionych nieruchomości.

W piśmie z dnia 8 kwietnia 2004 r. Nr LK-173/LM/MB/04 Ministerstwo Finansów zajęło stanowisko, iż przysługujące spadkobiercom uprawnienie, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o zaliczeniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat (...), nie wchodzi do masy spadkowej i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Powyższa opinia rodzi określone konsekwencje na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). O ile bowiem wartość otrzymanego prawa (świadczenia) nie została wyłączona spod regulacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych na mocy jej art. 2 ust. 1 pkt 2, tym samym mają do niej zastosowanie przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu tym podatkiem podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Stosownie zaś do postanowień art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, z wyjątkiem wymienionych w lit. a-g tego przepisu.

W ocenie Ministerstwa Finansów wartość uprawnienia przyznanego osobom, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o zaliczeniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat (...), odpowiednio art. 81 ust. 4 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 212 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami, stanowi rodzaj upustu w cenie sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa, który ma zrekompensować szkodę wyrządzoną właścicielowi utraconej nieruchomości lub jego spadkobiercom.

Kompensacyjny charakter naprawienia uszczerbku majątkowego, jakiego doznał właściciel utraconej nieruchomości, wskazuje, iż w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z wynagrodzeniem szkody, a co za tym idzie, ze świadczeniem odszkodowawczym. W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych tego rodzaju świadczenie należy kwalifikować do przychodów z art. 20 ust. 1, do których ma zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.