PB4/AK-8214-6905-192/02 - Zaliczenie do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek zaciągniętych na nabycie papierów wartościowych.

W celu zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, na podstawie art. 14 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) przedstawiam stanowisko Ministra Finansów dotyczące zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek zaciągniętych na nabycie papierów wartościowych:

I. Podatek dochodowy od osób prawnych

Przepis art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) stanowi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 16 ust. 1 tejże ustawy. Jednocześnie zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie: papierów wartościowych, w szczególności akcji i udziałów, a także wydatków na nabycie: jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych, certyfikatów inwestycyjnych i jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.

Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu odpowiednio z:

a) odpłatnego zbycia:

- papierów wartościowych (w tym wykupu przez emitenta),

- certyfikatów inwestycyjnych i jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (w tym także z ich umorzenia),

b) umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych.

Do wydatków na nabycie bądź objęcie udziałów (akcji) zaliczyć należy wydatki bezpośrednio związane z takim objęciem, a więc wydatki, bez których nie byłoby możliwe nabycie lub objęcie udziałów (akcji). Takimi wydatkami są w szczególności:

- cena za udziały (akcje),

- wpłaty na kapitał zakładowy spółki.

Zdaniem Ministra Finansów należy rozdzielić pojęcie wydatków na nabycie (objęcie) udziałów (akcji) od źródeł finansowania tego rodzaju wydatków. Dotyczy to w szczególności pożyczek i kredytów zaciągniętych na nabycie udziałów. Odsetki od takich pożyczek i kredytów nie stanowią wydatków na nabycie (objęcie) udziałów (akcji), niewątpliwie jednak pozostają w związku z przychodami podatnika. Dlatego też odsetki od tego rodzaju pożyczek i kredytów, zgodnie z przepisem art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, są kosztem w momencie zapłaty lub kapitalizacji.

2. Podatek dochodowy od osób fizycznych

W przypadku podatników będących podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych, mimo podziału na osoby prowadzące działalność gospodarczą i osoby takiej działalności nieprowadzące, konsekwencje podatkowe dotyczące traktowania odsetek od pożyczek zaciągniętych na zakup papierów wartościowych są analogiczne. Należy przy tym zwrócić uwagę na okoliczność, że możliwość różnej kwalifikacji działań podatnika została dostrzeżona także przez orzecznictwo NSA. Zdaniem NSA, w przypadku gdy podatnik prowadzi działalność gospodarczą, to dochody z niej należy traktować jako dochody z działalności gospodarczej, a nie z wyodrębnionego źródła przychodu, mimo iż określone źródło przychodów jest wyodrębnione na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (w odniesieniu do najmu, np. wyrok NSA z 6 czerwca 2000 r. sygn. akt I SA/Gd 1876/99, publikowany w Przeglądzie Orzecznictwa Podatkowego nr 5/01).

Pojęcie kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, do których odwołuje się przepis art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest definiowane odpowiednio w art. 17 ust. 1 oraz w art. 18 ustawy. Aczkolwiek nie wszystkie rodzaje dochodów z kapitałów pieniężnych w rozumieniu ustawy mogą stanowić przedmiot działalności gospodarczej, nie mniej jednak, przedmiotem takiej działalności może być nabywanie i zbywanie udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych (art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy). Naturalnie, aby działalność ta mogła być traktowana jako działalność gospodarcza musi spełniać przesłanki wskazane w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. z 1999 r. Nr 101, poz. 1178 ze zm.). Oznacza to, że musi mieć charakter zorganizowany, zarobkowy i ciągły. Niezależnie już od tych warunków, w przypadku gdyby działalność miała obejmować handel papierami wartościowymi w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447), wówczas respektowane muszą być wymogi stawiane także i przez tę ustawę. Nie zmienia to jednak faktu, iż niezależnie od prawnych ograniczeń, w przypadku prowadzenia działalności, której przedmiotem jest nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, dochód z niej należy traktować jako dochód, którego źródłem jest pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Tym samym w odniesieniu do kosztów znajduje zastosowanie przepis art. 22 ust. 1 ustawy, mający analogiczne brzmienie jak art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym, od osób prawnych. W konsekwencji znajdują tu więc zastosowanie uwagi dotyczące odsetek, sformułowane powyżej w odniesieniu do podatku dochodowego od osób prawnych. Oznacza to, że w przypadku gdy kupno i sprzedaż papierów wartościowych jest przedmiotem działalności gospodarczej, to dochody ze sprzedaży papierów wartościowych będą dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy), a odsetki będą kosztem w momencie ich spłaty bądź kapitalizacji (art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy).

W sytuacji rozliczania odsetek od pożyczki, gdy zbycie papierów wartościowych nie jest przedmiotem działalności gospodarczej, odsetki - zgodnie z tym, co już wyżej stwierdzono, powinny być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w momencie ich spłaty. Jeśli podatnik uzyskuje ze źródła przychodów, jakim są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, przychody inne niż ze zbycia papierów wartościowych, na których nabycie zaciągnął pożyczkę, to odsetki od takiej pożyczki mogą być rozliczone z tymi przychodami. Gdyby natomiast takich przychodów podatnik nie uzyskiwał, wówczas koszt spłaty odsetek w istocie stanowiłby stratę podatkową, która zgodnie z zasadami określonymi w art. 9 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, rozliczona może być w ciągu pięciu kolejnych lat podatkowych z dochodem uzyskanym z danego źródła przychodów.