Odsetki wypłacane wspólnikom spółek.

Zgodnie z art. 190 i art. 346 Kodeksu spółek handlowych wspólnikom i akcjonariuszom nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów, jak również od przysługujących im udziałów lub akcji. Ugruntowany pogląd doktryny, który został wypracowany już na gruncie Kodeksu handlowego i potwierdzony w komentarzach do Kodeksu spółek handlowych (np. Komentarz do Kodeksu spółek handlowych pod red. prof. dr hab. S. Sołtysińskiego, prof. dr hab. A. Szajkowskiego i prof. dr hab. A. Szumańskiego) wskazuje, iż przepisy te stanowią zakaz nie tylko pobierania, ale również naliczania odsetek od wniesionych wkładów i przysługujących wspólnikom udziałów lub akcji. Zakaz ten ma stanowić zabezpieczenie przed pomniejszeniem w trakcie trwania spółki kapitałowej jej kapitału zakładowego oraz stopniowym wycofywaniem przez wspólników wartości wniesionych wkładów. Postanowienia umowy spółki przewidujące wypłatę odsetek są bezwzględnie nieważne. Dokonanie zaś wypłaty odsetek na rzecz wspólników stanowi nienależne świadczenie w rozumieniu art. 410 § 2 K.c. i wypłata taka powinna być zwrócona spółce stosownie do art. 198 albo art. 350 K.s.h. Wspólnicy, którzy otrzymali taką wypłatę, odpowiadają solidarnie z członkami zarządu spółki za jej zwrot. Zasada ta obowiązuje w okresie od zawiązania spółki do upływu sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwania wierzycieli spółki z o.o.; w przypadku spółki akcyjnej - do upływu jednego roku od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Od tego bowiem momentu dozwolony jest podział majątku spółki pomiędzy wspólników (art. 286 i art. 474 K.s.h.). Ewentualna wypłata odsetek jest jednak w tym wypadku formą podziału majątku między wspólników, a kwota wypłaconych w tym momencie odsetek traktowana jest jako wypłata na rzecz wspólników w związku z likwidacją spółki.

Należy podkreślić, że z istoty spółki kapitałowej wynika zasada, iż kapitał zakładowy powinien być wielkością stałą i tylko w szczególnych przypadkach może ulec podwyższeniu lub obniżeniu. Kapitał zakładowy spółki stanowi określoną w umowie spółki kwotę, odpowiadającą sumie wartości nominalnej wszystkich udziałów (akcji) w spółce kapitałowej, umieszczoną w bilansie spółki po stronie pasywów. Fakt zaś umieszczenia go w pasywach oznacza, iż kapitał pełni funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli spółki. Ponadto kapitał zakładowy, poprzez fakt, iż dzieli się na udziały (akcje), pełni także funkcję wyznacznika zakresu uprawnień wspólników, w tym także prawa do udziału w zyskach spółki. I jest to jedyny tytuł prawny do pobierania przez wspólników wypłat ze spółki w trakcie trwania spółki kapitałowej (art. 191 i 347 K.s.h.). Zasady opodatkowania dochodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, do których zalicza się m.in. dywidendę oraz wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją spółki kapitałowej, określone zostały:

* w art. 10 ust. 1 i art. 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (nazywanej dalej updop) oraz

* w art. 17 ust. 1 pkt 4, art. 24 ust. 5 i art. 30 ust. 1 pkt 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (nazywanej dalej updof).

Pobór zaś tego podatku przez płatników, którymi są spółki dokonujące wypłat z tego tytułu, uregulowany jest odpowiednio w art. 26 updop oraz art. 41 ust. 4 i art. 42 ust. 1 updof.

Podsumowując przedstawione wyżej wyjaśnienia, pragnę podnieść, iż zgadzam się z wyrażoną w piśmie Pana Posła tezą, iż osiąganie zysku przez spółki kapitałowe jest ważnym instrumentem ekonomicznym służącym rozwojowi gospodarki. Wypracowany jednak zysk może zostać zatrzymany w spółce w celu przeznaczenia go na inwestycje bądź podzielony stosowanie do przepisów K.s.h. pomiędzy wspólników w formie dywidendy. Nie jest natomiast prawnie dopuszczalne oprocentowanie udziałów lub akcji, a tym samym spółki nie mają obowiązku naliczania odsetek. Powołany zaś przez Pana Posła art. 16 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odnosi się do odsetek, które mogą być przypisane jako wydatek wspólników spółki cywilnej bądź spółki osobowej. Przykładem może być udzielenie spółce jawnej przez jej wspólnika będącego osobą prawną oprocentowanej pożyczki. Odsetki, które spółka jawna zapłaci pożyczkodawcy, będą:

* z jednej strony przychodem dla pożyczkodawcy w związku z udzieleniem pożyczki,

* i jednocześnie - w związku z przyjętym dla celów podatku dochodowego (art. 5 updop) sposobem rozliczania przychodów i kosztów - odsetki te będą traktowane jako koszt podatkowy u wszystkich wspólników w wysokości odpowiadającej ich udziałom w spółce jawnej.

Na mocy jednak art. 16 ust. 1 pkt 13 wspólnik będący osobą prawną, który udzielił spółce jawnej pożyczki, nie może tych odsetek zaliczyć do swoich kosztów uzyskania przychodu, gdyż stanowią one odsetki od własnego kapitału (w tym wypadku jest to pożyczka) włożonego przez niego w źródło przychodu (którym może być np. spółka jawna). Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę Pana Posła, iż jedynie wspólnikom spółki jawnej (art. 53 K.s.h.) przysługuje prawo żądania corocznie odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę. Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, wyrażam nadzieję, iż Pan Poseł uzna je za wyczerpujące.