NB/BPN/I/12/00 - Rachunek bankowy.

GINB informuje, że w obecnym stanie prawnym bank nie ma obowiązku informowania nadzoru bankowego o podwyżce opłat za prowadzenie rachunku bankowego. Dla kwestii obowiązku informowania klienta o przyjęciu takiego rozwiązania zasadnicze znaczenie ma art. 111 ustawy z dn. 29.08.1997 r. - Prawo bankowe. Zgodnie z tym przepisem bank jest obowiązany ogłaszać w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny, stosowane stawki oprocentowania środków na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek, a także stawki prowizji i wysokość opłat, terminy kapitalizacji odsetek oraz stosowane kursy walutowe.

Bank może skorzystać z upoważnienia do wydania regulaminu (ogólnych warunków umów) wynikającego z treści art. 109 ust. 1 Prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem bank w zakresie swojej działalności może wydawać ogólne warunki umów lub regulaminy określające:

* warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych,

* rodzaje udzielanych kredytów oraz warunki umów kredytu i umów pożyczki,

* warunki udostępniania skrytek sejfowych,

* warunki wykonywania innych czynności usługowych banku.

Jak wynika z zacytowanego przepisu, możliwość wyboru w kwestii wydania regulaminu (ogólnych warunków umów) należy wyłącznie do zainteresowanego banku.

Przesłanki, których spełnienie jest konieczne dla związania drugiej strony zawieranej umowy postanowieniami regulaminu (ogólnych warunków umów) wydanego w czasie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym, a więc również umowy rachunku bankowego, ulegają zaostrzeniu. Wynika to wprost z treści art. 385 § 3 k.c., który uzależnia owo związanie od spełnienia określonych tam warunków. Zgodnie z tym przepisem ogólne warunki, wzory umów czy regulaminy wydane w czasie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym wiążą drugą stronę, jeżeli zostały zachowane przepisy § 1 i § 2, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.

Należy podkreślić, że wskazany przepis to regulacja odnosząca się do szczególnego przypadku. Obejmuje on bowiem zarówno sytuacje, w których wydawany jest całkiem nowy regulamin (ogólne warunki umów) dotyczący umowy zawartej wcześniej bez zastosowania wzorca, o którym mowa w art. 385 k.c., jak i sytuacje, w których dokonywana jest zmiana obowiązującego regulaminu (ogólnych warunków umów), tzn. dotychczasowy, zgodnie z którym zawarto umowę, zostaje zastąpiony nowym. Niezależnie od tego, z którą z tych sytuacji mamy do czynienia, należy stwierdzić, że ten sposób sformułowania uprawnienia do wydania przez profesjonalistę regulaminu (ogólnych warunków umów) w konsekwencji mógłby prowadzić do jednostronnej zmiany treści wcześniej zawartych umów. Skutek w postaci zmiany treści takich umów uzależniony jest jednak od spełnienia określonych przez ustawodawcę w art. 385 § 3 k.c. warunków.

Przede wszystkim niezbędne jest prawidłowe doręczenie klientowi treści wydanego regulaminu (ogólnych warunków umów). Na czym owo doręczenie w przypadku umów o charakterze ciągłym ma polegać precyzuje orzecznictwo, które w sposób wyraźny wskazuje na konieczność faktycznego doręczenia, nie zaś tylko stworzenia klientowi takich warunków, w których z łatwością będzie mógł się dowiedzieć o treści wydanego przez profesjonalistę regulaminu (ogólnych warunków umów). Z powyższego wynika, że wywieszenie przez bank w jego siedzibie regulaminów (ogólnych warunków umów) o nowej, zmienionej treści należy uznać za nieprawidłowe. Związanie ich treścią drugiej strony umowy może bowiem nastąpić jedynie przez faktyczne doręczenie.

Samo - dokonane we wskazanej powyżej formie - zawiadomienie o zmianie treści regulaminu (ogólnych warunków umów) o nowej, zmienionej treści należy uznać za nieprawidłowe. Związanie ich treścią drugiej strony umowy może bowiem nastąpić jedynie przez faktyczne doręczenie.

Zawiadomienie o zmianie treści regulaminu (ogólnych warunków umów) nie przesądza o związaniu drugiej strony umowy jego postanowieniami. Jak wynika bowiem z treści art. 385 § 3 k.c., klientowi przysługuje dodatkowe uprawnienie do wypowiedzenia umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia, który zazwyczaj określany jest przez strony umowy już w chwili jej zawarcia. Jeśli klient z tego uprawnienia nie skorzysta, przyjmuje się, że w ten milczący sposób wyraził on zgodę na dalsze trwanie łączącego go z bankiem stosunku prawnego o treści wyznaczonej przez nowy regulamin (ogólne warunki umów).

Potwierdza to uzasadnienie w uchwale z dn. 22.05.1991 r., w której Sąd Najwyższy stwierdził, że: "umieszczenie w regulaminie bankowym, dotyczącym warunków prowadzenia rachunku bankowego, postanowień uprawniających bank do jednostronnej zmiany treści tego regulaminu, a tym samym warunków umów rachunku bankowego - nie jest prawnie skuteczne. Zmiana treści umowy rachunku bankowego wymaga wypowiedzenia".

Odnosząc się do ostatniego z przedstawionych pytań GINB pragnie podkreślić, że zgodnie z art. 110 Prawa bankowego, bank może pobierać prowizje z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności. Takie uprawnienie bankom przyznaje sam ustawodawca i w związku z tym nie wydaje się zasadne wyrażanie w tej kwestii opinii przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.