NB-BPN-I-073-16/02 - Stosowanie się banków do obowiązku informowania, na swój koszt, o każdej zmianie stanu rachunku bankowego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego z prośbą o interwencję w sprawie nieprzesyłania przez banki posiadaczom rachunków bankowych wyciągów z tych rachunków z ustaleniem salda przy każdej jego zmianie, tj. naruszenia przez banki przepisu art. 728 k.c. oraz pobierania opłat za wyciągi bankowe.

Rzecznik zwrócił uwagę, że przepis art. 728 § 1 k.c. - zgodnie z którym bank obowiązany jest przy każdej zmianie stanu rachunku bankowego przesyłać jego posiadaczowi wyciąg z rachunku z ustaleniem salda - jest przepisem bezwzględnie obowiązującym. Ponadto, zdaniem Rzecznika, obowiązek ten ma być wykonywany nieodpłatnie. Wynika to z ogólnej zasady, iż obowiązek nałożony przez ustawę na jedną ze stron jest przez tę stronę spełniany na jej koszt. Niedopuszczalne jest więc pobieranie przez banki opłat za dopełnienie obowiązku ustawowego. Przepis art. 110 ustawy - Prawo bankowe o możliwości pobierania opłat i prowizji niczego w tym punkcie nie zmienia. Daje on jedynie ogólne upoważnienie do pobierania opłat, ale nie określa sytuacji, w której opłata może być pobierana. Poza tym zawiadamianie nie jest usługą zleconą przez posiadacza rachunku bankowego, ale wykonaniem obowiązku ustawowego, przewidzianego w przepisie, który nie został znowelizowany przez ustawę - Prawo bankowe.

Termin spełnienia przez bank obowiązku zawiadamiania określony jest w art. 728 § 1 k.c. jedynie ogólnie, poprzez sformułowanie "przy każdej zmianie ". W komentarzach do kodeksu cywilnego podkreśla się, że dopuszczalne jest objęcie jednym zawiadomieniem wszystkich zmian dokonanych w tym samym dniu, jeżeli będą one w zawiadomieniu wyspecyfikowane. Nie wspomina się tu wcale o możliwości zawiadamiania okresowego. W doktrynie rozważano jedynie zawiadamianie w terminie jedno- lub dwutygodniowym, ale tylko w razie spełnienia dodatkowych warunków, polegających na stworzeniu posiadaczowi rachunku możliwości bieżącego nieodpłatnego i niekłopotliwego uzyskania informacji o stanie rachunku.

Przestrzeganie terminu zawiadamiania wynikającego z art. 728 § 1 k.c. jest uzasadnione następującymi argumentami:

* informacja o aktualnym stanie rachunku jest koniecznym warunkiem dysponowania przez posiadacza rachunku jego środkami pieniężnymi, a brak informacji o stanie rachunku może narazić klienta (w razie spowodowania debetu) na konieczność zapłaty bankowi odsetek wyższych od oprocentowania rachunku;

* odsuwanie przez bank terminu zawiadomienia wyłącza możliwość dysponowania przez posiadacza rachunku środkami, o których wpływie na rachunek jeszcze nie wie, a jednocześnie daje bankowi możliwość dysponowania tymi środkami, a tym samym - na co zwraca się uwagę w doktrynie - zapewnia bankowi nieuzasadnione korzyści.

Rzecznik podnosi również, że obowiązująca od dnia 1 stycznia 1998 r. ustawa - Prawo bankowe nie wprowadziła zmian w tej materii, a zatem przepis art. 728 § 1 k.c. jest przepisem, który należy stosować.

Jednocześnie chciałbym przypomnieć Pani Prezes/Panu Prezesowi, że problem obciążania przez banki posiadaczy rachunków bankowych kosztami przekazywania wyciągu przy zmianach salda rachunku bankowego był już analizowany przez nadzór bankowy w 2000 r. Wówczas nadzór zaobserwował nieprawidłowe postępowanie banków w zakresie umowy rachunku bankowego, w tym praktykę niewywiązywania się przez banki z obowiązku nałożonego na banki przez przepisy kodeksu cywilnego odnośnie do nieodpłatnego informowania posiadacza rachunku o stanie jego salda.

Z uwagi na powyższe w dniu 16.05.2000 r. Przewodniczący KNB skierował do prezesów banków pismo, w którym zwrócił uwagę na niezgodną z przepisami praktykę banków i zarekomentował podjęcie określonych działań, mających na celu postępowanie banków zgodnie z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa.

Jak wynika z informacji posiadanych przez nadzór taka forma oddziaływania na banki nie odniosła pozytywnych skutków. Banki nadal nie przestrzegają przepisów prawa w tym zakresie.

Mając na uwadze utrzymujący się nadal stan faktyczny chciałbym poinformować Panią Prezes/Pana Prezesa, że działania nadzoru bankowego zmierzać będą do wyeliminowania przypadków naruszeń przepisów w przedmiotowym zakresie we wszystkich bankach.

Wobec banków, w których nadzór bankowy zidentyfikuje naruszenie prawa takie zdarzenie, m.in. w ramach przeprowadzanych w bankach inspekcji, zostaną zastosowane odpowiednie środki nadzoru, określone przepisami ustawy - Prawo bankowe.