LK-832/AP/05/746 - Przewłaszczenie na zabezpieczenie a obowiązek podatkowy w podatku rolnym.

Odpowiadając na pismo z dnia 8 listopada 2005 r., znak: (...) w sprawie interpretacji przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) - Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

Zgodnie z art. 3 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku rolnym, podatnikami tego podatku są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami, posiadaczami samoistnymi, użytkownikami wieczystymi gruntów, posiadaczami gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego lub jest bez tytułu prawnego, z wyjątkiem gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych.

Jeżeli grunty znajdują się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy w zakresie podatku rolnego ciąży na posiadaczu samoistnym.

Zgodnie z art. 336 kodeksu cywilnego, posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Treść prawa własności określa art. 140 k.c. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

W wyroku SN z 19 grudnia 2000 r. (sygn. akt V CKN 164/00) stwierdzono, że "Posiadacz samoistny to taki tylko, którego zakres faktycznego władania rzeczą jest taki sam, jak właściciela i który znajduje się w położeniu pozwalającym na korzystanie z rzeczy w taki sposób, jak może to czynić właściciel".

Wyrazem tego jest, między innymi, niezależność w podejmowaniu decyzji co do przedmiotu posiadania; gdy decyzje te są uzależnione od zezwolenia, zgody innej osoby - o której posiadacz wie, że jest właścicielem - niweczy to możliwość uznania, że posiadacz działa w takim zakresie, jak właściciel.

Zgodnie z art. 101 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), zabezpieczenie wierzytelności banku może być dokonane w drodze przeniesienia na bank przez dłużnika lub osobę trzecią, do czasu spłaty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizją, prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych. W przypadku gdy przeniesiona została własność rzeczy określonej co do gatunku lub zbioru rzeczy, dłużnik lub osoba trzecia obowiązani są wyodrębnić i oznaczyć rzecz lub zbiór rzeczy oraz - jeżeli umowa nie stanowi inaczej - prowadzić ewidencję zmian w zakresie przedmiotu przewłaszczenia.

Istotą przewłaszczenia na zabezpieczenie jest pozostawanie rzeczy w posiadaniu zależnym przewłaszczającego, na podstawie stosunku prawnego, który strony ustalają najpóźniej w chwili przeniesienia własności (komentarz do art. 101 ustawy Prawo bankowe - I. Karasek, Zakamycze 2005).

W praktyce instytucja przewłaszczenia na zabezpieczenie stosowana jest odpowiednio w odniesieniu do nieruchomości.

Z art. 157 kodeksu cywilnego wynika, że własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

Oznacza to, że przeniesienie własności nieruchomości na rzecz banku w celu zabezpieczenia kredytu powoduje, że właścicielem nieruchomości staje się bank, a kredytobiorca posiadaczem zależnym tej nieruchomości.

Zgodnie z art. 3 ustawy o podatku rolnym, podatnikiem podatku rolnego w takim przypadku jest bank.

Należy również podkreślić, że podmioty zobowiązane do zapłaty podatku rolnego są określone w ustawie o podatku rolnym, co wynika z art. 217 Konstytucji RP.

Strony umowy cywilnoprawnej nie mogą skutecznie przenieść tego obowiązku na inny podmiot. Stanowisko takie zostało potwierdzone w orzecznictwie NSA (zob. wyroki: z dnia 30 grudnia 1991 r. sygn. akt SA/P 1562/91 oraz z dnia 21 października 1992 r. sygn. akt SA/Ka 930/92).