L.dz. DPC-V-055-242/99/5485 - Niedopuszczalność prawna zawierania umów użyczenia samochodów zarejestrowanych za granicą.

Główny Urząd Ceł - Departament Przeznaczeń Celnych w piśmie z dnia 21.07.1999 r. L.dz. DPC-V-055-242/99/5484 zwrócił uwagę na naruszenie przepisów celnych przy zawieraniu umów użyczenia samochodów zarejestrowanych za granicą w wypadku niedopełnienia warunków odprawy celnej ostatecznej:

"Problem dotyczy umów użyczenia samochodów zarejestrowanych za granica, zawieranych pomiędzy osobami, które korzystają z uprawnień do czasowego przywozu takiego pojazdu, a osobami krajowymi.

Zgodnie z obowiązującym prawem celnym czasowego przywozu na polski obszar celny samochodu zarejestrowanego za granicą może dokonać osoba zagraniczna, bądź osoba krajowa, spełniająca ściśle określone warunki. Warunki te zostały określone w ustawie z dnia 9.01.1997 r. - Kodeks celny (Dz.U. Nr 23, poz. 117 z późniejszymi zmianami) oraz w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 1.12.1997 r. w sprawie gospodarczych procedur celnych i procedur uproszczonych (Dz. U. Nr 147, poz. 989 z późniejszymi zmianami). Pojazd taki może być przywieziony w procedurze odprawy czasowej z całkowitym zwolnieniem od cła pod warunkiem, że korzystać z niego będzie wyłącznie osoba, która jest do tego uprawniona, a więc osoba, która przywiozła pojazd (§ 134 pkt 1 i 2 w związku z § 135 i § 136 ust. 1 ww. rozporządzenia). Ww. pojazdy samochodowe mogą zostać zgłoszone do procedury w formie zgłoszenia ustnego (§ 24 ust. 1 pkt 1 zarządzenia Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 23.09.1997 r. w sprawie deklaracji skróconych i zgłoszeń celnych - M.P. Nr 72, poz. 690 z późniejszymi zmianami) i nie są ujęte w żadnej ewidencji, a ujawnienie takiej umowy następuje zazwyczaj podczas rutynowej kontroli policyjnej, po której następuje zatrzymanie samochodu, przekazanie sprawy do urzędu celnego i wszczęcie postępowania.

Każde użyczenie, przekazanie, wypożyczenie i inne przeniesienie posiadania na osobę nieuprawnioną, tj. taką, która nie spełnia warunków uprawniających do korzystania z procedury odprawy czasowej, powoduje, że zostają naruszone warunki tej procedury, a osoba, która te warunki naruszyła, a więc osoba, która przekazała, a także w zależności od okoliczności również osoba, która przyjęła pojazd, stają się - zgodnie z art. 211 lub 212 kodeksu celnego dłużnikami zobowiązanymi do uiszczenia długu celnego, podatków, opłaty manipulacyjnej dodatkowej. Ponadto konsekwencją zawarcia takiej umowy jest zajęcie przez organ celny pojazdu oraz możliwość wszczęcia postępowania karnego skarbowego wobec ww. osób, które może zakończyć się m.in. orzeczeniem przepadku samochodu na rzecz Skarbu Państwa. Również w przypadku samochodów objętych zakazem przywozu (ponad 10-letnie osobowe i ponad 6-letnie ciężarowe) postępowanie celne może zakończyć się zniszczeniem pojazdu lub orzeczeniem przepadku na rzecz Skarbu Państwa (art. 58 kodeksu celnego).

Strony niejednokrotnie przedstawiają w postępowaniu celnym jako dowód umowę zawartą przed notariuszem bądź przez niego poświadczoną w przekonaniu, iż dokonana czynność jest zgodna z prawem. Jednak przepisy celne wyraźnie wskazują, że przeniesienie posiadania podczas gdy towar przebywa pod procedurą odprawy czasowej skutkuje powstaniem długu celnego, gdyż stanowi naruszenie warunków lub terminów procedury albo usunięcie spod dozoru celnego. Zgodnie bowiem z § 136 ust. 3 powołanego rozporządzenia w sprawie gospodarczych procedur celnych i procedur uproszczonych, termin powrotnego wywozu pojazdu wprowadzonego na czas określony na podstawie § 134 pkt 2 upływa z dniem wyjazdu osoby, która go wprowadziła. Sporządzenie umowy użyczenia, a następnie wyjazd osoby uprawnionej powoduje sytuację, w której zostaje naruszony warunek nieodstępowania oraz termin powrotnego wywozu pojazdu.

Tak więc przeświadczenie stron o prawidłowości takiego postępowania, wywodzone z faktu, iż ww. czynności zostały dokonane przed notariuszem jest błędne, a przedstawiony dokument jest dowodem świadczącym na niekorzyść strony.

W związku z licznymi tego typu sytuacjami, zwracamy się z uprzejmą prośbą o przeanalizowanie, czy sporządzanie bądź poświadczanie opisanych wyżej dokumentów nie stanowi naruszenia art. 80 § 2 ustawy o notariacie, zgodnie z którym przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw, słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne.

Prosimy również o przeanalizowanie zasadności zastosowania w takich sytuacjach art. 81 ustawy o notariacie, zgodnie z którym notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem ".