Kwestie, na które biegli rewidenci powinni zwrócić szczególną uwagę sporządzając opinie o badanych skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych i sprawozdaniach finansowych emitentów.
Pismo Komisja Nadzoru Finansowego Kwestie, na które biegli rewidenci powinni zwrócić szczególną uwagę sporządzając opinie o badanych skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych i sprawozdaniach finansowych emitentów.
Kwestie, na które biegli rewidenci powinni zwrócić szczególną uwagę sporządzając opinie o badanych skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych i sprawozdaniach finansowych emitentów.
(Opracowanie na spotkanie z biegłymi rewidentami w dniu 30 maja 2011 r.)
W celu zwiększenia zaufania użytkowników, w tym inwestorów do sprawozdawczości finansowej i ułatwienia oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyników działalności emitentów niezbędne jest aby opinie o badanych sprawozdaniach finansowych były sporządzane zgodnie z wymogami wynikającymi z obowiązujących standardów rewizji finansowej1, a poszczególne elementy opinii zostały przedstawione w sposób zrozumiały i precyzyjny. Poniżej przedstawiamy kwestie, na które, naszym zdaniem, biegli rewidenci powinni zwrócić szczególną uwagę sporządzając opinię o badanych sprawozdaniach finansowych emitentów.
Biegli rewidenci powinni zwracać uwagę podczas procesu badania oraz dać odpowiedni tego wyraz w opiniach o badanych sprawozdaniach finansowych także na brak istotnych ujawnień. Jak wykazała przeprowadzona w roku 2010 analiza zbadanych skonsolidowanych sprawozdań finansowych i sprawozdań finansowych emitentów, sporządzonych zgodnie z MSR, a także analizy przeprowadzane w latach wcześniejszych, brak ujawnień jest znaczącą kwestią, na którą biegli rewidenci zazwyczaj nie wskazują w opiniach. W naszej opinii sprawozdanie finansowe emitenta nie może zostać uznane za kompletne, jeśli brak w nim istotnych ujawnień, wymaganych zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości.
[Wyciąg z Krajowych Standardów Rewizji Finansowej (KSRF)
Par. 69 KSRF 1,. Ogólne zasady badania sprawozdań finansowych ":
"(...) Do istotnych odstępstw zalicza się także przedstawienie niekompletnego sprawozdania finansowego. (...)".]
Niezwykle ważne dla użytkowników sprawozdania finansowego, w tym inwestorów, jest to czy informacja, którą biegły rewident zamieszcza w opinii, ma charakter zastrzeżenia czy uzupełniającego objaśnienia. Czy kwestia przedstawiona przez biegłego rewidenta w opinii oznacza, iż w istotnym aspekcie sprawozdanie to nie zostało sporządzone zgodnie z obowiązującymi emitenta zasadami rachunkowości (zastrzeżenie), czy też biegły rewident zwraca jedynie uwagę na pewne kwestie, co nie oznacza, że sprawozdanie w jakimś obszarze nie zostało sporządzone zgodnie z obowiązującymi emitenta zasadami rachunkowości (uzupełniające objaśnienie).
KSRF określają, kiedy biegły rewident powinien zamieścić w opinii zastrzeżenie, a w jakich przypadkach uzupełniające objaśnienia, które nie mogą stanowić ukrytej formy zastrzeżenia.
[Wyciąg z KSRF
Par. 69 KSRF 1:
"Jeżeli sprawozdanie finansowe zawiera istotne odstępstwa od zasad (polityki) rachunkowości określonych w ustawie o rachunkowości lub MSR - zależnie od tego, które zasady jednostka stosuje - oraz od innych przepisów wiążących jednostką przy sporządzaniu tego sprawozdania, w tym także wywołane różnicą zdań co do sposobu prezentacji w sprawozdaniu finansowym poszczególnych zagadnień, oceny stanów faktycznych bądź interpretacji przepisów, zachodzącą między kierownikiem jednostki a biegłym rewidentem, które nie zostały usunięte, niemniej odstępstwa te dotyczą tylko poszczególnych pozycji i nie powodują zniekształcenia ogólnego obrazu przekazywanego przez sprawozdanie finansowe, wówczas biegły rewident wyraża o sprawozdaniu finansowym opinię z zastrzeżeniem (-ami). (...) "
Par. 70 KSRF 1:
"Zarówno opinia bez zastrzeżeń, jak i z zastrzeżeniem (-ami) może zawierać dodatkowe, uzupełniające objaśnienia, które nie powodują zmiany rodzaju wyrażanej opinii. Nie mogą one stanowić ukrytej formy zastrzeżenia. W szczególności w uzupełniających objaśnieniach biegły rewident stwierdza istnienie znacznej niepewności, przy czym rozstrzygnięcie tej niepewności zależy od przyszłych zdarzeń, wpływających na ogólny obraz przekazywany przez sprawozdanie finansowe. (...) "]
Zastrzeżenia podaje się przed opinią właściwą, przy czym powinno się precyzyjnie określić, że poruszane tematy mają charakter zastrzeżenia poprzez użycie określania "zastrzeżenie", nie należy zastępować go innymi określeniami np. kwestie. Użytkownik sprawozdania finansowego powinien dostać niebudzącą wątpliwości informację, że biegły rewident wyraził o danym sprawozdaniu finansowym opinię z zastrzeżeniem.
W przypadku uzupełniających objaśnień należy zawsze zamieszczać je po opinii właściwej, tak aby użytkownik sprawozdania finansowego miał pewność, że nie stanowią one zastrzeżenia.
[Wyciąg z KSRF
Par. 72 lit. eKSRFl:
"(...) ewentualne zastrzeżenia podaje się przed opinią właściwą, która wtedy rozpoczyna się od słów: "Z wyjątkiem zgłoszonych wyżej zastrzeżeń..."; również przed opinią właściwą podaje się uzasadnienie wyrażenia opinii negatywnej; po opinii właściwej podaje się ewentualne uzupełniające objaśnienia, rozpoczynając je od słów: "Nie zgłaszając (dodatkowych) zastrzeżeń pragniemy zwrócić uwagę, że...", (...)"]
Biegli rewidenci, wydając opinię o badanym sprawozdaniu finansowym z zastrzeżeniami, powinni zamieszczać uzasadnienie oraz wyjaśnić przyczyny takiego stanowiska, w tym wskazywać w możliwie precyzyjny sposób zidentyfikowane przez nich przepisy prawa, które zostały naruszone. Zazwyczaj zgłoszone przez biegłego rewidenta zastrzeżenie wynika z niezastosowania określonych przepisów dotyczących obowiązujących emitenta przepisów (standardów) o rachunkowości. Naszym zdaniem niezwykle przydatne dla użytkowników w procesie analizy sprawozdania finansowego byłoby uzyskanie informacji dotyczącej naruszonych przepisów.
Zastrzeżenia biegłego rewidenta w opinii o badanym sprawozdaniu finansowym oprócz opisu nieprawidłowości powinny zawierać w miarę możliwości liczbowo - wielkość wpływu zakwestionowanego zjawiska na sprawozdanie finansowe. Jest to niezwykle istotna informacja dla użytkownika sprawozdania finansowego, gdyż na jej podstawie może on określić podstawowe wielkości sprawozdania finansowego po wyeliminowaniu nieprawidłowości ujętych w zastrzeżeniu.
[Wyciąg z KSRF:
Par. 66KSRF 1:
"(...) Wyrażone zastrzeżenia, względnie wyrażenie opinii negatywnej lub odmowa wyrażenia opinii, powinny być uzasadnione i zawierać wskazanie przyczyny takiego stanowiska; w każdym przypadku należy wskazać zasięg i określić - w miarę możliwości liczbowo - wielkość wpływu zakwestionowanego zjawiska na sprawozdanie finansowe. (...) "]
Zastosowana metodyka badania powinna być w większym stopniu przybliżona użytkownikom sprawozdań finansowych, w celu ograniczenia rozbieżności oczekiwań i wyjaśnienia roli badania. Użytkownik sprawozdań finansowych powinien mieć świadomość co stanowiło zawodowy osąd biegłego rewidenta oraz na jakie obszary w procesie badania został położony szczególny nacisk.
Sformułowania zawarte w opinii powinny być jasne i precyzyjne. Opinia o badanym sprawozdaniu finansowym powinna być sporządzona starannie, bezbłędnie, z użyciem zrozumiałego i poprawnego języka. W opinii o badanych sprawozdaniach finansowych emitentów należy również zwrócić uwagę na zgodność z przepisami o obrocie papierami wartościowymi.
[Wyciąg z KSRF
Par. 62 KSRF 1:
"(...) Wymóg jasności jest uwzględniony, jeżeli sposób przedstawienia zagadnień jest zrozumiały i jednoznaczny. Stwierdzenia zawarte w opinii i w raporcie powinny być zrozumiałe bez sięgania do dodatkowych materiałów. "
Par. 73 KSRF 1:
"Zaleca się stosowanie ujednoliconej postaci i sposobu formułowania opinii, gdyż pozwala to na jednolite jej rozumienie i uwypuklenie szczególnych okoliczności.
Opinie dotyczące sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych sporządza się z uwzględnieniem wymogów przepisów o obrocie papierami wartościowymi. (...)"]
__________
1 Krajowe Standardy Rewizji Finansowej, ustanowione przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów, zatwierdzone przez Komisję Nadzoru Audytowego w dniu 31 marca 2010 r.