ITPP2/443-595/08/EŁ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 20 czerwca 2008 r. (data wpływu 7 lipca 2008 r.), uzupełnionym pismem z dnia 1 października 2008 r. (data wpływu 3 października 2008 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania zasądzonego przez Sąd odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości - jest nieprawidłowe.

W dniu 7 lipca 2008 r. został złożony wniosek, uzupełniony pismem z dnia 1 października 2008 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania zasądzonego przez Sąd odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W miesiącu październiku 2007 r. Sąd Apelacyjny zasądził od Gminy Miasta na rzecz Pani i męża kwotę X zł wraz z należnymi odsetkami do dnia zapłaty, z tytułu bezumownego korzystania w latach 1995-2005 przez Gminę Miasto z nieruchomości, stanowiącej Pani i męża własność. Bezumowne korzystanie dotyczy nieruchomości, na której znajduje się kolektor sanitarny wraz z pasem gruntu niezbędnym do jego konserwacji. W miesiącu lutym 2008 r. Gmina Miasto przelała na Pani konto kwotę należną wraz z odsetkami. W piśmie stanowiącym uzupełnienie do niniejszego wniosku wskazała Pani, iż na przestrzeni od 1995 do 2005 r. czyniła Pani, co było w Jej mocy, żeby sprawa była uregulowana czego nie można powiedzieć o stronie przeciwnej. W dniu 27 października 1995 r. wnioskiem do Prezydenta Miasta, mąż Pani zwrócił się o przesunięcie kolektora, wskazując na jego uciążliwość i niekorzystne położenie. Proponowana była również sprzedaż pasa gruntu Miastu. Dnia 15 listopada 1995 r. zostało wysłane przedsądowe wezwanie do zapłaty. Na powyższe Prezydent Miasta, pismem z dnia 16 stycznia 1996 r., ustosunkował się w dwóch punktach, z których nie wynikała chęć zapłaty czy zawarcia umowy, lecz został opisany stan istniejący, dotyczący kwestii właściciela oraz wskazania, kiedy został wybudowany kolektor. Na przełomie lat 2004/2005 pełnomocnik Pani, wezwał Urząd Miasta do zapłaty i ewentualnej ugody oraz odbyła się w Sądzie Rejonowym sprawa ugodowa. W obu przypadkach Urząd nie wyraził chęci do zawarcia porozumienia oraz poniesienia kosztów. Finałem, w związku z brakiem porozumienia z Urzędem była sprawa w Sądzie Okręgowym i kontynuacja z powodu wniesionej apelacji w Sądzie Apelacyjnym.

Wskazała Pani, iż powodem do wniesienia skargi dopiero w 2005 r. był brak środków finansowych związanych z procesem sądowym (wpłata wpisu, ustanowienie i opłacenie pełnomocnika). Jako powód braku ww. środków podała Pani remont przedwojennego domu, (odziedziczony po teściu wymagał ciągłych nakładów finansowych), sprawy spadkowe trwające kilka lat (ponoszenie kosztów), utrzymanie córki, której edukacja trwała do czasów zakończenia studiów, tj. do 2006 r. Ponadto niestabilna sytuacja w kraju i różne przełomy ustrojowe nie gwarantowały pozytywnego załatwienia sprawy, gdyż z uzyskanych informacji, pozytywne rozpatrywanie tego typu spraw stało się możliwe dopiero po dwutysięcznym roku.

Na dzień dzisiejszy, sprawa przedmiotowego gruntu nadal nie jest uregulowana. Nie została zawarta umowa najmu lub dzierżawy. W kwietniu 2008 r. pełnomocnik wystąpił o zapłatę za lata 2005-2008 oraz o zajęcie stanowiska w sprawie ustalenia na przyszłość sposobu zapłaty wynagrodzenia za dalsze okresy korzystania z nieruchomości począwszy od lipca 2008 r., lecz wynik jego wniosku był negatywny. Efektem było złożenie w lipcu 2008 r. wniosku do Sądu Rejonowego o zawezwanie do próby ugodowej, na co Urząd Miasta nie wyraził chęci, a Pani otrzymała pismo z informacją, iż Urząd zleci wykonanie ewentualnej wyceny w celu zawarcia ewentualnego porozumienia. Jednak z braku dalszych informacji do dnia dzisiejszego nie została zawarta żadna umowa.

W uzupełnieniu wskazała Pani dodatkowo, iż teść, który zmarł w 1980 r. nabył nieruchomość w latach 50. W drodze spadku otrzymał ją Pani mąż na podstawie wyroku, a na podstawie umowy majątkowej w 1995 r. stała się Pani współwłaścicielem nieruchomości. Dodatkowo wskazała Pani, iż z tego co jest wiadome, teść nie wyrażał zgody na położenie kolektora na swojej nieruchomości. W 1979 r. teść pisał pisma odnośnie negatywnych konsekwencji położenia kolektora, lecz nie otrzymał nigdy odszkodowania oraz zapłaty za zajęcie gruntu i za korzystanie z niego przez osoby trzecie.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy od zasądzonej kwoty należy zapłacić podatek od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy, zasądzona solidarnie kwota nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż nie jest dostawą w rozumieniu art. 6 ustawy o podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe, z uwagi na błędne wskazanie przez Wnioskodawcę przepisu prawa, który Jego zdaniem stanowił podstawę do stwierdzenia, iż zasądzona kwota nie podlega opodatkowaniu.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 cyt. ustawy postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Wskazać, należy, iż bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca (dzierżawca) nie chce opuścić nieruchomości, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym (wydzierżawiającym) i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje lokal za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty. Uwzględnić w takim przypadku należy, że na podstawie art. 674 Kodeksu cywilnego, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony. Taka sytuacja wskazuje na kontynuację dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego, który podlegał i dalej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą. Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku występuje sytuacja, gdy pomiędzy stronami - ani wyraźnie, ani dorozumianie - nie została zawarta jakakolwiek umowa. W przedmiotowej sprawie występuje brak porozumienia wyrażającego wolę zawarcia umowy i w rezultacie brak świadczenia czynności w jej ramach. Z powodu bezumownego korzystania z przedmiotowej nieruchomości Wnioskodawca mógł ponieść określone straty lub nie uzyskać określonych korzyści. Zażądał więc odszkodowania, które nie jest wymienione w art. 5 ustawy o podatku od towarów usług, określającym przedmiot opodatkowania.

Występuje tu bezumowna czynność, co do której pomiędzy jej stronami nie została zawarta żadna umowa (porozumienie) wyrażająca wolę jej świadczenia. Czynność ta nie jest oparta na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia. Powyższe oznacza, iż do danej czynności doszło wbrew woli Wnioskodawcy.

W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenie pieniężne) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie. W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należy zauważyć, iż ze stanu faktycznego opisanego we wniosku wynika, że Wnioskodawca poczynił starania, gdyż jak wykazał, w miesiącu październiku 1995 r. został złożony wniosek do Prezydenta Miasta, w którym zwrócono się o przesunięcie kolektora, wskazując na jego uciążliwość i niekorzystne położenie, zaproponowano również sprzedaż. Ponadto w listopadzie 1995 r. wysłano przedsądowe wezwanie do zapłaty. Prezydent Miasta nie wyraził chęci ani zapłaty, ani zawarcia umowy. Na przełomie lat 2004/2005 Pani pełnomocnik wezwał Urząd Miasta do zapłaty i ewentualnej ugody, natomiast Urząd ponownie nie wyraził chęci do zawarcia porozumienia oraz poniesienia kosztów. Finałem, w związku z brakiem porozumienia była sprawa w Sądzie Okręgowym i kontynuacja z powodu wniesionej apelacji w Sądzie Apelacyjnym. Postępowanie zostało zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego, który zasądził na Pani rzecz wypłatę należnej kwoty wraz z odsetkami. Na dzień dzisiejszy, sprawa przedmiotowego gruntu nadal jest nieuregulowana. Nie została zawarta umowa najmu lub dzierżawy, pomimo wystąpienia w tej sprawie do Urzędu Miasta (pismo z miesiąca kwietnia 2008 r.) przez Pani pełnomocnika. W efekcie złożono w lipcu 2008 r. wniosek do Sądu Rejonowego o zawezwanie do próby ugodowej, na co Urząd Miasta nie wyraził chęci.

Biorąc pod uwagę treść powołanych wyżej przepisów oraz przedstawiony stan faktyczny, wskazać należy, iż w tym stanie rzeczy - w ocenie tut. organu - mamy do czynienia z odszkodowaniem, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należy w tym miejscu wyjaśnić, że zgodnie z art. 14c § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, interpretacja indywidualna zawiera ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny. Z powyższych przepisów wynika zatem, że przedmiotem interpretacji może być jedynie ocena dotycząca stanowiska Wnioskodawcy w związku z przedstawionym we wniosku stanem faktycznym. Jako podstawę prawną swojego stanowiska wskazała Pani art. 6 ustawy o podatku od towarów i usług odnoszący się do wyłączeń stosowania przepisów ustawy. W przedstawionym stanie faktycznym przepis ten nie ma zastosowania - zatem z uwagi na powyższe należało uznać stanowisko za nieprawidłowe.

Końcowo wskazać należy, iż w myśl z art. 14b § 3 ww. ustawy, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Tut. organ wydając interpretację nie jest uprawniony do analizowania i oceny załączonych do wniosku dokumentów, zatem przedłożony przez Panią wyrok nie podlegał merytorycznej ocenie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Złożenie przez Wnioskodawcę fałszywego oświadczenia, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej - powoduje, iż niniejsza interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.