ITPP2/443-1116/13/AW

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko #61485; przedstawione we wniosku z dnia 11 października 2013 r. (data wpływu 14 października 2013 r.) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania wynagrodzenia zasądzanego w wyroku sądowym z tytułu zastępstwa prawnego w postępowaniach sądowych #61485; jest nieprawidłowe.

W dniu 14 października 2013 r. został złożony ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania wynagrodzenia zasądzanego w wyroku sądowym z tytułu zastępstwa prawnego w postępowaniach sądowych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Spółka w ramach prowadzonej działalności prawniczej, świadczy usługę stałej obsługi prawnej jednostki organizacyjnej sektora finansów publicznych. Na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej, otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne określone w zryczałtowanej wysokości. Oprócz tego wynagrodzenia, strony umowy określiły, że Spółce będzie należne, w przypadku prowadzeniu procesów sądowych, dodatkowe wynagrodzenie w postaci zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości zasądzonej w orzeczeniu sądu, po uprawomocnieniu się tego orzeczenia, nieprecyzując czy wynagrodzenie to jest kwotą netto, czy brutto.

W okresie trwania umowy Spółka wystawiała fakturę VAT, przyjmując kwotę wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego, zasądzanego w każdym przypadku jedynie w wysokości wynikającej z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z późn. zm.), jako kwotę netto, doliczając do niej podatek VAT w wysokości wynikającej z aktualnie obowiązujących przepisów. Obecnie druga strona umowy zanegowała prawidłowość postępowania Spółki, przyjmując, że wynagrodzenie zasądzane przez sąd jest kwotą brutto, w której mieści się również podatek od towarów i usług.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy dotychczasowe działanie, tj. traktowanie kwoty wynagrodzenia zasądzanego w wyroku sądowym, w wysokości wynikającej z ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, jako kwoty netto, nie zawierającej w sobie podatku VAT, a tym samym stanowiącej podstawę opodatkowania tym podatkiem, jest prawidłowe.

Zdaniem Wnioskodawcy, zasądzane przez Sąd opłaty z tytułu zastępstwa prawnego w postępowaniach sądowych są opłatami netto, do których radcowie prawni mają obowiązek doliczyć należny podatek VAT.

Spółka wskazała, że zastępstwo procesowe jest świadczeniem usług w rozumieniu ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, a radca prawny prowadzący działalność gospodarczą jest "płatnikiem" podatku VAT w rozumieniu tej ustawy.

Stwierdziła, że zgodnie z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, podstawę zasądzenia opłaty za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-4 rozporządzenia. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. W sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach. Jednocześnie zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia, jedynie w przypadkach szczególnie uzasadnionych, gdy przemawia za tym sytuacja materialna lub rodzinna klienta albo rodzaj sprawy, radca prawny może ustalić stawkę opłaty niższą niż stawka minimalna albo zrezygnować z opłaty w całości.

Spółka stwierdziła, że z zapisów rozporządzenia wynika, że opłata za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego zasądzana przez sąd jest opłatą netto, skoro w przypadku ustanowienia radcy prawnego do działania z urzędu przez sąd, jest on zobowiązany do tak ustalonej opłaty doliczyć (podwyższyć) podatek VAT. Dzieje się tak, gdyż w przypadku ustanowienia pełnomocnika przez stronę procesu, do opłaty za czynności radcy prawnego należy doliczyć VAT na podstawie ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Innymi słowy, za każdym razem do opłaty za czynności radcy prawnego (wynagrodzenia) wynikającej z ww. rozporządzenia należy doliczyć podatek VAT, przy czym w przypadku ustanowienia go w sprawie z urzędu przez sąd, czyni to sąd na podstawie tego rozporządzenia, a w przypadku działania z wyboru przez stronę procesu, czyni to radca prawny w fakturze wystawionej stronie na podstawie ustawy o VAT.

Spółka podniosła, że biorąc pod uwagę fakt, że wynagrodzenie zasądzane przez sąd jest wynagrodzeniem minimalnym, a w przedmiotowym stanie faktycznym nie zachodzą przesłanki prawne do umownego obniżenia tego wynagrodzenia, to w jej ocenie, traktowanie zasądzonej kwoty jako kwoty brutto, oznaczałoby de facto ustalenie wynagrodzenia radcy w kwocie niższej niż wynikająca z rozporządzenia, co w konsekwencji prowadziłoby do bezpodstawnego obniżenia podstawy opodatkowania i zaniżenia wysokości naliczonego klientowi podatku VAT. W ocenie Spółki, strony umowy są ograniczone w stosowaniu zasady swobody umów i zapis umowny, że wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego zasądzane w wysokości stawek minimalnych mieści w sobie podatek od towarów i usług, byłby sprzeczny z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

Wskazała, że Sąd orzekając o wynagrodzeniu za zastępstwo prawne do opłaty tej nie dolicza podatku, gdyż nie jest on wydatkiem związanym z reprezentowaniem przez radcę prawnego strony w postępowaniu sądowym. Przyjęcie odmiennej wykładni równałoby się przyjęciu, że podatnikiem podatku od towarów i usług jest strona korzystająca z pomocy adwokata, a nie adwokat. Ten byłby wówczas jedynie płatnikiem. Takie założenie pozostawałoby w sprzeczności z przepisami regulującymi obowiązki podatkowe, w tym również z art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług.

Dodała, że nie ma też podstaw do zaliczenia podatku VAT do wydatków adwokata ponoszonych przez niego w związku z reprezentowaniem strony w procesie cywilnym. Za wydatki w pojęciu użytym w art. 98 § 3 k.p.c, a także w § 6 i 7 cyt. rozporządzenia, można uznać jedynie opłaty za takie świadczenia adwokata, które mają charakter cywilnoprawny. Nie można natomiast traktować jako wydatku związanego z reprezentowaniem przez adwokata strony w postępowaniu sądowym, kwot płaconych przez adwokata tytułem podatku, a więc tytułem świadczenia mającego charakter typowo publicznoprawny.

Spółka nadmieniła, że "Powyższe zagadnienie rozstrzygał Sąd Najwyższy w orzeczeniach: z dnia 1995 lutego 1910 r. uchwała SN III CZP 4/95 (OSNC 1995/5/79) z tezą: "Do wynagrodzenia i wydatków jednego adwokata, zaliczanych do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata (art. 98 § 3 k.p.c), nie dolicza się podatku VAT, płaconego od usług adwokackich na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym" i z dnia 1995.02.10 uchwała SN III CZP 4/95 OSNC 1995/5/79 z tezą: "Do wynagrodzenia i wydatków jednego adwokata, zaliczanych do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata (art. 98 § 3 k.p.c), nie dolicza się podatku VAT, płaconego od usług adwokackich na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług". Tożsame stanowisko Sąd Najwyższy wyraził również w uchwale z dnia 25 stycznia 2007 r. (III CZP 95/06), stwierdzając expressis verbis, iż "podatek od towarów i usług nie wchodzi w skład niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata z wyboru" (art. 98 § 3 k.p.c.), zatem nie mieści się on w kwocie zasądzanej w orzeczeniu sądu."

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Z uwagi na fakt, że stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej dotyczy stanu faktycznego przedstawionego we wniosku złożonym w 2013 r., oceny prawnej tego stanowiska dokonuje się w oparciu o przepisy obowiązujące w tym okresie.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 7 ust. 1 cyt. ustawy wynika, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

W myśl postanowień art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (...).

W świetle zapisów art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (ust. 2 powołanego artykułu).

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Artykuł 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 385) stanowi, że za cenę uważa się wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z późn. zm.).

W § 2 ust. 3 ww. rozporządzenia określono, że w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

Wskazane powyżej uregulowanie cyt. rozporządzenia przewiduje szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Należy zwrócić uwagę, że ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Podkreślenia wymaga fakt, że w sytuacji, gdy pomoc prawną z urzędu świadczy radca prawny (adwokat) wykonujący zawód w spółce osobowej, wynagrodzenie z tytułu wykonanej usługi jest należnością tej spółki, która w świetle przepisów o podatku od towarów i usług wystąpi w charakterze podatnika zobowiązanego do wystawienia faktury.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Spółka w ramach prowadzonej działalności prawniczej, świadczy usługę stałej obsługi prawnej jednostki organizacyjnej sektora finansów publicznych. Na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej, otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne określone w zryczałtowanej wysokości. Oprócz tego wynagrodzenia, strony umowy określiły, że Spółce będzie należne, w przypadku prowadzeniu procesów sądowych, dodatkowe wynagrodzenie w postaci zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości zasądzonej w orzeczeniu sądu, po uprawomocnieniu się tego orzeczenia, nieprecyzując czy wynagrodzenie to jest kwotą netto, czy brutto.

Analiza przedstawionego stanu faktycznego oraz treści powołanych przepisów prawa prowadzi do stwierdzenia, że w sytuacji, gdy w umowie cywilnoprawnej zostało jedynie określone, że Spółce przysługuje zwrot zasądzonych kosztów sądowych z tytułu zastępstwa procesowego i o ile stanowi on jedyne wynagrodzenie od nabywcy usług, to - zgodnie z brzmieniem art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - kwota ta, pomniejszona o kwotę należnego podatku, stanowi podstawę opodatkowania. Wobec tego, stanowisko Spółki należało uznać za nieprawidłowe.

Odnosząc się do powołanych przez Spółkę wyroków Sądu Najwyższego wskazać należy, że nie mogą one wpłynąć na odmienne rozstrzygnięcie sprawy. Uchwała z dnia 10 lutego 1995 r. SN III CZP została bowiem podjęta przed wejściem w życie cyt. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Z kolei w uchwale z dnia 25 stycznia 2007 r. Sąd odniósł się do wynagrodzenia z tytułu pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów, które określone zostało w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, z późn. zm.).

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.