ITPP1/443-889/13/DM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 28 sierpnia 2013 r. (data wpływu 3 września 2013 r.), uzupełnionym w dniu 13 listopada 2013 r., o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości - jest prawidłowe.

W dniu 3 września 2013 r. został złożony ww. wniosek, uzupełniony w dniu 13 listopada 2013 r., o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca został pozwany przez R o zapłatę odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.

Powód wywodził, że Wnioskodawca po zakończeniu umowy dzierżawy, pomimo wezwania do wydania nieruchomości, nadal używał tej nieruchomości, za co powodowi należne było odszkodowanie w wysokości czynszu dzierżawy podobnych nieruchomości, powiększonego o podatek VAT.

Pomimo, że Wnioskodawca wskazywał, że powód nie wzywał Wnioskodawcy o wydanie nieruchomości Sądy w swoich wyrokach, uznały w całości za uzasadnione roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powoda na podstawie przepisów art. 224 i art. 225 k.c. i prawomocnym wyrokiem Sąd Apelacyjny, sygn. akt, zasądził zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powiększonego o 23%. Kasacja od powyższego wyroku nie została przyjęta do rozpoznania przez Sąd Najwyższy.

Wnioskodawca wykorzystał wszystkie środki odwoławcze jakie mu przysługiwały.

Na podstawie prawomocnego wyroku Wnioskodawca zapłacił zasądzoną kwotę odszkodowania brutto, tj. wraz z podatkiem VAT, którego zapłatę również orzekł Sąd w wyroku.

Wnioskodawca w spornym okresie po wygaśnięciu umowy, "używał nieruchomości powoda w związku z prowadzoną działalnością opodatkowanej podatkiem VAT".

W uzupełnieniu wniosku wskazano, że Wnioskodawca przekazał powodowi komisyjnie (protokolarnie) w dniu 1 października 2001 r. omawianą nieruchomość (całość terenu). Na terenie powoda pozostały jedynie zbiorniki zajmujące niewielki obszar ok. 600 m². Zezwolenie na budowę tych zbiorników posiadał powód. Powód rozważał odkupienie zbiorników od Wnioskodawcy.

W dniu 24 września 2004 r. powód uznał, że zmieniły się plany w stosunku do tamtych terenów i zbiorniki należy rozebrać. Za załatwienie formalności związanych z rozbiórką zbiorników odpowiedzialny był powód. W dniu 15 lutego 2005 r. powód upoważnił Wnioskodawcę do załatwienia formalności związanych z rozbiórką tych zbiorników i ich rozebraniem. Prace rozbiórkowe zakończone zostały 10 grudnia 2007 r.

Pomimo takiego rozwoju wydarzeń powód w dniu 1 sierpnia 2008 r. wniósł pozew o zasądzenie od Wnioskodawcy kwoty 723.283,04 zł wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, wyliczając tą kwotę w oparciu o stawki czynszu, jakie były pobierane w latach poprzednich. Kwotę tę powód naliczył od 2001 r.

Wnioskodawca od 1 października 2001 r. nie używał omawianych zbiorników, jak również powód na żadnym etapie nie żądał od Wnioskodawcy zapłaty z tytułu pozostawionych zbiorników. Wnioskodawca wskazał "do poprzedniego wniosku wkradła się pomyłka, zabrakło stwierdzenia "NIE".

W oparciu o wydany wyrok z dnia 21 czerwca 2011 r., Wnioskodawca dnia 20 sierpnia 2013 r. wystąpił do powoda o fakturę.

Wnioskodawca wskazał, że wyrok "pominął (pomimo interwencji Wnioskodawcy) sprawę VAT-u, pomimo, że było wiadomym, że kwoty wyliczane były w oparciu o stawki czynszu za dzierżawę, powiększone o należny VAT". Żądania powoda zmieniały się w trakcie przewodu sądowego, z kwoty 723.283,04 zł na 511.900,00 zł i ostatecznie na kwotę 498.012,96 zł. Powyższe zmiany nie były niczym uzasadnione. W końcowej fazie procesu "sfabrykowano notatkę, która zawierała wyliczenia wraz z należnym VAT-em".

Powód odmówił wystawienia faktury VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy zapłacony przez Wnioskodawcę na podstawie prawomocnego wyroku "Sądu powszechnego, podatek VAT od tego odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega odliczeniu u Wnioskodawcy od jego podatku VAT należnego".

Zdaniem Wnioskodawcy, podatek VAT zasądzony przez Sąd powszechny i zapłacony przez Wnioskodawcę podlega odliczeniu na podstawie przepisów art. 5 ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Pomimo, że Wnioskodawca argumentował przed sądem, że odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, po zakończeniu umowy dzierżawy nie podlegają ustawie o podatku od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, sądy nakazały pozwanemu zapłacić poza odszkodowaniem dodatkowo jeszcze 23% podatku VAT.

Wnioskodawca zagrożony egzekucją zmuszony został do zapłaty tych kwot oraz podatku VAT.

Mając na uwadze powyższe rozstrzygnięcie dokonane przez Sąd powszechny, w ocenie Wnioskodawcy, przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od tego odszkodowania.

Wnioskodawca wskazał, że "przeciwne wnioskowanie byłoby krzywdzące dla Wnioskodawcy i naruszałoby zasadę praworządności. Skoro podatnika zmuszono wyrokiem Sądu do zapłaty podatku VAT, to znaczy, że organ państwa - Sąd - prawomocnie potwierdził prawidłowość jego naliczenia, co powoduje, że Wnioskodawca ma prawo do jego odliczenia od swojego podatku VAT należnego".

W uzupełnieniu do wniosku Wnioskodawca wskazał, że odliczenia podatku naliczonego zamierza dokonać na podstawie faktury wystawionej przez powoda, "ponieważ nieodprowadzenie VAT od przyjętej przez powoda całej kwoty prowadzi do niesłusznego jego wzbogacenia".

Wnioskodawca wskazał ponadto, że musi wykonać wyrok sądowy, niemniej "złamane zostało prawo podatkowe".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ww. ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług - z uwzględnieniem rabatów określonych w art. 29 ust. 4.

Na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 2 tego artykułu, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Przedstawione uregulowania prawne wskazują, że ustawodawca umożliwił podatnikom skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego na określonych zasadach, pod warunkiem spełnienia przez nich zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, to jest m.in. tego, że zakupy będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 cyt. ustawy.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca został pozwany o zapłatę odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, które to odszkodowanie "powiększone o 23%", zostało zasądzone prawomocnym wyrokiem. Nieruchomość została przekazana na rzecz powoda w dniu 1 października 2001 r. Na terenie pozostały jednak zbiorniki, których odkupienie rozważał powód. W dniu 24 września 2004 r. kontrahent uznał, że zbiorniki należy rozebrać. Za załatwienie formalności związanych z rozbiórką zbiorników odpowiedzialny był powód, następnie w dniu 15 lutego 2005 r. upoważnił on Wnioskodawcę do załatwienia formalności związanych z ich rozbiórką. Prace zakończono dnia 10 grudnia 2007 r. W dniu 1 sierpnia 2008 r. kontrahent wniósł pozew o zasądzenie od Wnioskodawcy kwoty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Wnioskodawca od 1 października 2001 r. nie używał omawianych zbiorników, jak również powód na żadnym etapie nie żądał od Wnioskodawcy zapłaty z tytułu pozostawionych zbiorników. W dniu 20 sierpnia 2013 r. Wnioskodawca wystąpił do powoda o wystawienie faktury, jednakże ten odmówił jej wystawienia. Niemniej jednak Wnioskodawca wskazał, że zamierza dokonać odliczenia podatku na podstawie faktury VAT wystawionej przez powoda.

W rozpatrywanej sprawie, kwestią niezbędną dla dokonania oceny uprawnienia Wnioskodawcy do odliczenia kwoty podatku naliczonego - w sytuacji otrzymania faktury od kontrahenta - w pierwszej kolejności jest ustalenie, czy opisane zdarzenie wyczerpuje znamiona czynności, która podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Wskazane czynności, jak wynika z ust. 2 tego artykułu, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 tej ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Analiza powyższych unormowań wskazuje, że pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby, niebędące dostawą towarów, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Usługą będzie jednak tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia, odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Dana czynność podlega bowiem opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności, musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia "bezumowne korzystanie". Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z ww. przepisów Kodeksu cywilnego, w przypadku bezumownego korzystania z rzeczy (nieruchomości) korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Przepisy podatkowe nie definiują także pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na podstawie powyższej analizy przepisów stwierdzić należy, że przy rozstrzygnięciu wątpliwości czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W przypadku, gdy korzystający z nieruchomości nie opuszcza jej, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy korzystający użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W niniejszej sprawie, zauważyć należy, że jak wynika z wniosku, w październiku 2001 r. Wnioskodawca "przekazał" kontrahentowi nieruchomość, jednakże nadal pozostawił na niej zbiorniki, których odkupienie rozważał powód. Ostatecznie jednak Wnioskodawca "rozebrał" zbiorniki. Niemniej jednak kontrahent wniósł pozew o zasądzenie od Wnioskodawcy kwoty stanowiącej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Ponadto, jak wskazano we wniosku, prawomocnym wyrokiem zostało zasądzone odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości "powiększone o 23% VAT".

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny oraz treść powołanych przepisów prawa uznać należy, że zapłata odszkodowania związana jest ze zobowiązaniem się otrzymującego do tolerowania czynności lub sytuacji, jaką było pozostawienie i przechowywanie zbiorników na jego nieruchomości. Właściciel nieruchomości po "zakończeniu umowy dzierżawy" tolerował sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, Wnioskodawca korzystał z należącej do niego nieruchomości. Uznać zatem należy, że podjęte działania w postaci wystąpienia z pozwem o wypłatę "odszkodowania" miały na celu zmobilizowanie Wnioskodawcy do spłaty zadłużenia. W tym konkretnym przypadku używanie nieruchomości po zakończeniu umowy dzierżawy za domniemaną, dorozumianą zgodą kontrahenta na dalsze korzystanie z przedmiotu dzierżawy, traktować należy jako świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. A zatem, w sytuacji, gdy podejmowane sądownie działania zmierzały w istocie jedynie do odzyskania należnych kontrahentowi kwot, przyjąć należy, że między stronami istniał dorozumiany stosunek prawny.

Jak wskazano wyżej podatnik ma prawo do odliczenia podatku zawartego w fakturach na zasadach przewidzianych w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w zakresie w jakim te wydatki służą czynnościom opodatkowanym, przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z art. 88 tej ustawy.

W świetle powyższego, z uwagi na fakt, że odszkodowanie wypłacane jest w zamian za czynności podlegające opodatkowaniu, Wnioskodawcy, w przypadku otrzymania od kontrahenta faktury dokumentującej świadczone czynności, będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim wskazane usługi będą wykorzystywane do czynności opodatkowanych, stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z art. 86 ust. 13 ustawy.

Końcowo zauważyć należy, że mając na uwadze, że Spółka jest stroną wniosku o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług zaznacza się, że interpretacja nie wywołuje skutków prawnych dla kontrahenta - powoda, który chcąc uzyskać interpretację indywidualną powinien wystąpić z odrębnym wnioskiem o jej udzielenie. W konsekwencji regulacje zawarte w art. 14k-14n ustawy - Ordynacja podatkowa nie będą miały zastosowania dla tego podmiotu.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.