ITPB2/4511-395/16/TJ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 20 kwietnia 2016 r. (data wpływu 22 kwietnia 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanych świadczeń - jest nieprawidłowe.

W dniu 22 kwietnia 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanych świadczeń.

We wniosku tym przedstawiono następujący zdarzenie przeszłe.

W 2007 r., Wnioskodawca wraz z małżonką rozpoczął budowę domu. Środki na to przedsięwzięcie Wnioskodawca otrzymał w drodze darowizny od rodziców, którzy na poczet darowizny zaciągnęli kredyt w banku. Darowizny dokonane przez rodziców na rzecz Wnioskodawcy, zostały w 2007 r. i 2008 r. zgłoszone w Urzędzie Skarbowym. Dom nie wszedł jednak nigdy do wspólnoty majątkowej z tego względu, że grunt na którym dom został wybudowany był własnością teściowej Wnioskodawcy, która następnie przepisała aktem notarialnym grunt na Jego małżonkę, która z kolei nie włączyła go do wspólnego majątku.

W 2011 r. Wnioskodawca wniósł sprawę do sądu o zwrot kosztów poniesionych na budowę domu.

W grudniu 2015 wydany został wyrok, na podstawie którego Wnioskodawcy przyznana została część kwoty wydatkowanej na budowę domu. W wyroku sąd powołał się na art. 405, 407 oraz 410 Kodeksu cywilnego, dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia oraz konieczności przywrócenia zachwianej równowagi majątkowej.

W grudniu 2015 r. Wnioskodawca otrzymał przelew na zasądzoną kwotę, tj. 100 000 zł.

W lutym 2016 r. Wnioskodawca wniósł do sądu apelacyjnego odwołanie od wyroku sądu okręgowego, ponieważ zasądzona kwota jest dla Niego krzywdząca i nie odzwierciedla poniesionych kosztów finansowych oraz pracy włożonej przez Wnioskodawcę w budowę domu. Sąd nie uwzględnił ponadto zawartego w pozwie wniosku o wypłatę odsetek ustawowych za okres, w jakim sprawa rozpatrywana była w sądzie tj. lata 2011 - 2015.

Na dzień złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej sąd apelacyjny nie wydał wyroku w sprawie Wnioskodawcy.

Zasądzone pieniądze Wnioskodawca zamierza przeznaczyć na zakup mieszkania.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w opisanej sytuacji, skoro Wnioskodawca zamierza przeznaczyć pieniądze na zakup mieszkania, należy odprowadzić podatek.

Zdaniem Wnioskodawcy, odprowadzenie podatku w opisanej sytuacji jest niezasadne. Wnioskodawca twierdzi, iż wypłacona przez byłą małżonkę kwota 100 000 zł jest kwotą darowizn otrzymanych od rodziców i nie stanowi tym samym Jego dochodu, a jedynie przywrócenie równowagi majątkowej i to tylko w części.

Wnioskodawca twierdzi, iż otrzymana kwota nie jest faktycznym odzwierciedleniem wydatkowanych na budowę domu pieniędzy i wniesionego nakładu pracy własnej. Uważa, że jeżeli sąd zdecyduje się przyznać Mu odsetki za czas trwania sprawy, nie ma podstaw do tego, aby był zobowiązany do ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z opieszałością sądu. Wskazuje, że przez ponad 4 lata trwania procesu (a 7 lat od zakończenia budowy domu) Jego pieniądze zostały "zamrożone w domu" i aby je odzyskać musiał wystąpić na drogę sądową. Ewentualne odsetki byłyby zatem formą wynagrodzenia za opieszałość sądu, a nie Jego dochodem.

Ponadto Wnioskodawca wskazuje, że Jego była żona, przez 7 lat dysponowania nieruchomością, w której posiadanie weszła bezpodstawnie - co zostało potwierdzone przez sąd. Mogła w tym czasie czerpać z tego tytułu dochody. Uważa, że będzie to kompletnie irracjonalne i niesprawiedliwe, jeżeli będzie musiał od odzyskanych pieniędzy odprowadzić jakikolwiek podatek. Wnioskodawca nadmienia również, że otrzymaną kwotę zamierza przeznaczyć na zakup mieszkania.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przeszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Z ust. 2 tego przepisu wynika natomiast, że dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Stosownie do art. 11 ust. 1, w brzmieniu obowiązującym w 2015 r., przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W 2007 r., Wnioskodawca wraz z małżonką rozpoczął budowę domu. Środki na to przedsięwzięcie Wnioskodawca otrzymał w drodze darowizny od rodziców, którzy na poczet darowizny zaciągnęli kredyt w banku. Darowizny dokonane przez rodziców na rzecz Wnioskodawcy, zostały w 2007 r. i 2008 r. zgłoszone w Urzędzie Skarbowym. Dom nie wszedł jednak nigdy do wspólności majątkowej z tego względu, że grunt na którym dom został wybudowany był własnością teściowej Wnioskodawcy, która następnie przepisała aktem notarialnym grunt na Jego małżonkę, która z kolei nie włączyła go do wspólnego majątku.

W 2011 r. Wnioskodawca wniósł sprawę do sądu o zwrot kosztów poniesionych na budowę domu.

W grudniu 2015 wydany został wyrok, na podstawie którego Wnioskodawcy przyznana została część kwoty wydatkowanej na budowę domu. W wyroku sąd powołał się na art. 405, 407 oraz 410 Kodeksu cywilnego, dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia oraz konieczności przywrócenia zachwianej równowagi majątkowej.

W grudniu 2015 r. Wnioskodawca otrzymał przelew na zasądzoną kwotę, tj. 100 000 zł.

W lutym 2016 r. Wnioskodawca wniósł do sądu apelacyjnego odwołanie od wyroku sądu okręgowego, ponieważ zasądzona kwota jest dla Niego krzywdząca i nie odzwierciedla poniesionych kosztów finansowych oraz pracy włożonej przez Wnioskodawcę w budowę domu. Sąd nie uwzględnił ponadto zawartego w pozwie wniosku o wypłatę odsetek ustawowych za okres, w jakim sprawa rozpatrywana była w sądzie tj. lata 2011 - 2015.

Wobec tak opisanego zdarzenia wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Z zacytowanego przepisu wynikają trzy podstawowe przesłanki powstania roszczenia o zwrot wzbogacenia, a mianowicie wymaga się, aby: 1) doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, 2) wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, iż wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały wspólne źródło oraz 3) aby wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.

W literaturze przyjmuje się, że brak podstawy prawnej oznacza uzyskanie korzyści kosztem zubożonego, nieusprawiedliwione przez czynność prawną, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzję administracyjną. W tym kontekście za dokonane bez podstawy prawnej uznać należy świadczenie, rozumiane jako nakazane działanie lub zaniechanie dłużnika, będące przedmiotem stosunku obligacyjnego. Świadczenie takie pojawia się więc zawsze jako element istniejącego zobowiązania. Świadczenie jest przedmiotem prawa wierzyciela, sprowadza się do zachowania zgodnego z treścią zobowiązania i polega na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela, odpowiadającemu korzyści, jaką ma on odnieść.

Z art. 410 § 1 ww. Kodeksu wynika natomiast, że przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Definicja świadczenia nienależnego zawarta została w § 2 tego przepisu, zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Mając na uwadze zacytowane przepisy oraz powyższe wyjaśnienia oraz treść przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego uznać należy, że otrzymanie przez Wnioskodawcę, na podstawie wyroku sądu, zwrotu poniesionych przez siebie wydatków na budowę domu na działce należącej do teściowej Wnioskodawcy, a następnie do Jego żony, która to działka nie została włączona do majątku wspólnego małżonków, nie spowodowało powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Nie można bowiem uznać, że otrzymując zwrot nienależnie poniesionych wydatków - nakładów na cudzej nieruchomości - Wnioskodawca uzyskał trwałe przysporzenie w swoim majątku, mieszczące się w kategorii przychodu, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z tego też względu bez znaczenia dla oceny skutków podatkowych otrzymanego zwrotu pozostaje zamiar ich przeznaczenia przez Wnioskodawcę na nabycie lokalu mieszkalnego.

Odmiennie należy natomiast potraktować otrzymanie przez Wnioskodawcę odsetek ustawowych, o zasądzenie których wystąpił. Wskazać bowiem należy, że instytucję prawną odsetek reguluje art. 359 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z § 1 odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Z § 2 tego przepisy wynika, że jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

Analizując treść powyższych przepisów należy zauważyć, że nie można utożsamiać odsetek ze świadczeniem głównym.

Potwierdza to orzecznictwo sądów powszechnych, zgodnie z którym "Roszczenie odsetkowe nie jest częścią składową roszczenia głównego, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialnoprawnej (por. uchwała SN z dnia 31 stycznia 1994 r. III CZP 184/93, publ. OSNC 1994/7-8/155).

W ujęciu kodeksowym odsetki stanowią bowiem świadczenie pieniężne, do którego może być zobowiązany dłużnik - najogólniej mówiąc - korzystający z cudzych pieniędzy. Chodzi tu zarówno o sytuację, gdy korzystanie z pieniędzy wierzyciela jest przedmiotem umowy (np. pożyczka oprocentowana, kredyt), jak i gdy nie jest ono objęte zgodą wierzyciela, w szczególności wynika z opóźnienia w zapłacie sumy pieniężnej przez dłużnika (zob. art. 481 i 741 k.c.), a także wówczas, gdy korzystanie z pieniędzy polega na poniesieniu przez wierzyciela wydatków w interesie dłużnika (zob. art. 742, 753 § 2, art. 842 k.c.).

Zasadniczo odsetki pełnią funkcję wynagrodzenia należnego wierzycielowi od dłużnika za korzystanie z pieniędzy, mogą jednak też mieć znaczenie waloryzacyjne oraz (w przypadku odsetek za opóźnienie) kompensacyjne i represyjne czy motywacyjne.

Oczywistym jest więc, że odsetki stanowią trwałe przysporzenie w majątku podatnika, które mieści się w kategorii przychodu, który co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Powyższa tezę potwierdza analiza przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z której wynika, że odsetki stanowią odrębną od należności głównej kategorię przychodu, która tylko w wyjątkowych przypadkach korzysta ze zwolnienia z opodatkowania. Mowa tutaj o odsetkach wymienionych w art. 21 ust. 1:

* pkt 52 - odsetki i kwoty rekompensat otrzymanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o zasadach realizacji przedpłat na samochody osobowe (Dz. U. Nr 156, poz. 776);

* pkt 95 - odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1;

* pkt 119 - odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta;

* pkt 130 - odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a;

* pkt 130a i 130b - odsetki m.in. od listów zastawnych i obligacji.

W konsekwencji uznać należy, że w przypadku otrzymania przez Wnioskodawcę odsetek ustawowych stanowić one będą - odmiennie od otrzymanego zwrotu poniesionych wydatków - przychód Wnioskodawcy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Bez znaczenia przy tym dla powyższego rozstrzygnięcia pozostaje zamiar przeznaczenia przez Wnioskodawcę otrzymanych odsetek na nabycie lokalu mieszkalnego. Okoliczność ta miałaby bowiem znaczenie wyłącznie w przypadku wydatkowania na taki właśnie cel przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z czym w analizowanym przypadku nie mamy do czynienia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, ul. E. Plater 1, 10-562 Olsztyn, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.