ITPB2/4511-137/16/MU - Podatek dochodowego od osób fizycznych w zakresie zadośćuczynienia.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 29 stycznia 2016 r. (data wpływu 2 lutego 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadośćuczynienia - jest prawidłowe

W dniu 2 lutego 2016 r. wpłynął wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zadośćuczynienia.

We wniosku tym przedstawiono następujący stan faktyczny.

W wyniku zabiegu doszło do trwałego i nieodwracalnego uszkodzenia ciała Wnioskodawczyni spowodowanego błędem lekarza. Wnioskodawczyni utraciła nieodwracalnie prawy jajowód, choć nie oznacza to całkowitej utraty płodności, to jednak szanse na posiadanie dziecka znacząco zmalały. Skutki błędnego leczenia są trwałe i nieodwracalne, a cierpieniom fizycznym towarzyszył (i towarzyszy nadal) ból psychiczny po tym zdarzeniu.

Sprawa była przedmiotem postępowania przed Rzecznikiem Praw Pacjenta. Rzecznik po zasięgnięciu opinii krajowego konsultanta w dziedzinie ginekologii i położnictwa stwierdził w dniu 24 czerwca 2015 r. naruszenie praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 8 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta przez szpital. Zaznaczył, że nie dokonano prawidłowego rozpoznania ciąży pozamacicznej, choć było to możliwe oraz że w sposób niebudzący wątpliwości lekarz szpitala działał niezgodnie z wiedzą medyczną i nie dochował należytej staranności, nie zlecając badania oznaczenia hormonu beta HCG we krwi.

Wobec powyższego Wnioskodawczyni zwróciła się do ubezpieczyciela o wypłatę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z uszkodzeniem ciała i rozstrojem zdrowia (art. 445 Kodeksu cywilnego) oraz naruszeniem praw pacjenta (art. 4 ust. 1 ww. ustaw o prawach pacjenta w związku z art. 448 Kodeksu cywilnego). Po przeprowadzeniu wewnętrznego postępowania wyjaśniającego ubezpieczyciel zdecydował się wypłacić Wnioskodawczyni w grudniu 2015 r. kwotę 55 000 zł tytułem zadośćuczynienia w ramach ugody (przed skierowaniem sprawy do sądu). Na takie rozwiązanie sporu Wnioskodawczyni zdecydowała się ze względu na konieczność pozyskania środków na leczenie zdiagnozowanej wtórnej niepłodności oraz jak najszybszego zakończenia sporu, który powodował ogromny stres związany z tym traumatycznym przeżyciem.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy kwota zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia oraz naruszenie praw pacjenta wypłacona na rzecz Wnioskodawczyni przez ubezpieczyciela szpitala, który dopuścił się nieprawidłowości, na podstawie ugody pozasądowej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, i czy kwota ta winna być wykazana w zeznaniu rocznym za 2015 r.

Zdaniem Wnioskodawczyni otrzymana od ubezpieczyciela szpitala kwota wypłacona tytułem zadośćuczynienia jest przychodem zwolnionym od opodatkowania podatkiem dochodowym i nie powinna być wykazywana w rozliczeniu rocznym za 2015 r.

Otrzymane zadośćuczynienie było w pełni uzasadnione i tylko w pewnym stopniu pokrywa ogromną krzywdę doznaną z uszczerbkiem na zdrowiu.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych m.in. w art. 21 oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl natomiast art. 21 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

Ubezpieczyciel z którym szpital zawarł umowę ubezpieczeniową dokonał wypłaty zadośćuczynienia na rzecz Wnioskodawczyni za doznane krzywy. Przedmiotowe zadośćuczynienie związane jest z niedochowaniem należytej staranności przez lekarza zatrudnionego w ww. szpitalu, świadczeniem usług niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1206 z późn. zm.) zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie lub świadczenie na podstawie uznania roszczenia uprawnionego z umowy ubezpieczenia w wyniku ustaleń dokonanych w postępowaniu, o którym mowa w art. 16, zawartej z nim ugody lub prawomocnego orzeczenia sądu.

Z treści art. 805 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego wynika, że przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:

Zgodnie z art. 822 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego, o którym mowa w art. 822 Kodeksu cywilnego. Świadczenie należne od ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ma wyrównać uszczerbek powstały już w wyniku wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę osobie trzeciej.

Wnioskodawczyni uważa, że otrzymane przez Nią świadczenie wypłacone przez ubezpieczyciela w ramach umowy ubezpieczeniowej OC zawartej przez szpital (sprawcę szkody), w postaci zapłaty zadośćuczynienia, korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy. Tym samym nie ma obowiązku wykazywania ww. świadczenia w zeznaniu rocznym za 2015 r.

Na potwierdzenie swojego stanowiska Wnioskodawczyni przytoczyła interpretacje podatkowe:

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 23 października 2015 r., Nr IPTPB3/5411-144/15-3/PM,

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2015 r., Nr IPPB4/4511-757/15-2/AK,

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 5 grudnia 2014 r., Nr IPPB4/415-640/14-4/MS,

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 18 czerwca 2014 r., Nr ITPB2/415-318/14/k.k.,

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 29 maja 2015 r., Nr IBPBII/1/4511-162/15/BJ,

* Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 21 kwietnia 2015 r., Nr IBPBII/1/4511-67/15/MCZ.

Wnioskodawczyni uważa, że otrzymane zadośćuczynienie podlegałoby także zwolnieniu w oparciu o art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż wyłączenie zwolnienia zawarte w podpunkcie g) dotyczy tylko odszkodowań (a nie zadośćuczynień) wynikających z zawartych ugód pozasądowych.

Wnioskodawczyni na potwierdzenie swego stanowiska skorzystała z infolinii telefonicznej w ramach infolinii Ministerstwa Finansów (tel. 22 33 00 330) w dniu 30 grudnia 2015 r., gdzie otrzymała informację o braku obowiązku uiszczenia podatku w opisywanej sytuacji i została poinformowana o możliwości uzyskania pisemnej indywidualnej interpretacji podatkowej w drodze złożenia wniosku, jako potwierdzenie swego stanowiska.

Wnioskodawczyni na potwierdzenie swego stanowiska powołuje się także na stanowisko sądów w postępowaniu cywilnym, które przy zwolnieniu od kosztów sądowych w sprawach o wypłatę zadośćuczynień (ponad wypłacone już przez ubezpieczyciela), w zasadzie nie obciążają stron obowiązkiem pokrycia kosztów sądowych, które strona mogłaby pokrywać z kwot już wypłaconych, mając na względzie cel i funkcje zadośćuczynienia. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 stycznia 2013 r. I ACZ 2047/12, LEX nr 12673313).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z wyjątkiem:

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w wyniku zabiegu doszło do trwałego i nieodwracalnego uszkodzenia ciała Wnioskodawczyni spowodowanego błędem lekarza. Wnioskodawczyni utraciła nieodwracalnie prawy jajowód, choć nie oznacza to całkowitej utraty płodności, to jednak szanse na posiadanie dziecka znacząco zmalały. Skutki błędnego leczenia są trwałe i nieodwracalne, a cierpieniom fizycznym towarzyszył (i towarzyszy nadal) ból psychiczny po tym zdarzeniu.

Sprawa była przedmiotem postępowania przed Rzecznikiem Praw Pacjenta. Rzecznik po zasięgnięciu opinii krajowego konsultanta w dziedzinie ginekologii i położnictwa stwierdził w dniu 24 czerwca 2015 r. naruszenie praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 8 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta przez szpital. Zaznaczył, że nie dokonano prawidłowego rozpoznania ciąży pozamacicznej, choć było to możliwe oraz że w sposób niebudzący wątpliwości lekarz szpitala działał niezgodnie z wiedzą medyczną i nie dochował należytej staranności, nie zlecając badania oznaczenia hormonu beta HCG we krwi.

Wobec powyższego Wnioskodawczyni zwróciła się do ubezpieczyciela o wypłatę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z uszkodzeniem ciała i rozstrojem zdrowia (art. 445 Kodeksu cywilnego) oraz naruszeniem praw pacjenta (art. 4 ust. 1 ww. ustaw o prawach pacjenta w związku z art. 448 Kodeksu cywilnego). Po przeprowadzeniu wewnętrznego postępowania wyjaśniającego ubezpieczyciel zdecydował się wypłacić Wnioskodawczyni w grudniu 2015 r. kwotę 55 000 zł tytułem zadośćuczynienia w ramach ugody (przed skierowaniem sprawy do sądu). Na takie rozwiązanie sporu Wnioskodawczyni zdecydowała się ze względu na konieczność pozyskania środków na leczenie zdiagnozowanej wtórnej niepłodności oraz jak najszybszego zakończenia sporu, który powodował ogromny stres związany z tym traumatycznym przeżyciem.

Jak stanowi art. 445 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Stosownie do art. 448 Kodeksu cywilnego w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Z treści art. 805 § 1 i § 2 ustawy - Kodeks cywilny wynika, że przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:

Zgodnie z art. 822 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest rodzajem ubezpieczenia majątkowego, o którym mowa w art. 822 ustawy - Kodeks cywilny. Świadczenie należne od ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia OC ma wyrównywać uszczerbek majątkowy powstały już w wyniku wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę osobie trzeciej.

Podkreślenia wymaga, że odszkodowanie jak i zadośćuczynienie są szczególnym rodzajem świadczeń polegających na naprawieniu szkody. Mają bowiem służyć naprawieniu uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych (zarówno materialnych jak i niematerialnych).

Biorąc pod uwagę powyższe uregulowania prawne stwierdzić należy, że otrzymana przez Wnioskodawczynię kwota zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia oraz naruszenie praw pacjenta wypłacona na Jej rzecz, na podstawie ugody pozasądowej, przez ubezpieczyciela szpitala, który dopuścił się nieprawidłowości korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym kwoty tej nie należy wykazywać w zeznaniu rocznym za 2015 r.

Niemniej jednak nie można zgodzić się z Wnioskodawczynią, że ewentualnie otrzymane zadośćuczynienie podlegałoby także zwolnieniu w oparciu o art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż wyłączenie ze zwolnienia zawarte w literze g) dotyczy tylko odszkodowań (a nie zadośćuczynień) wynikających z zawartych ugód pozasądowych. Należy zauważyć, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, objęte są tylko odszkodowania i zadośćuczynienia i to tylko te, których wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, bądź z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w lit. a-g) tego artykułu.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, ul. Kraszewskiego 4a, 35-016 Rzeszów, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.