ITPB2/415-631/09/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Pani, przedstawione we wniosku z dnia 17 lipca 2009 r. (data wpływu - 22 lipca 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia - jest nieprawidłowe.

W dniu 22 lipca 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 15 lutego 2008 r. nabyła Pani w drodze spadku po zmarłym mężu nieruchomość (budynek mieszkalny wraz z pracownią cukierniczą), którą następnie w dniu 11 sierpnia 2008 r. zbyła na rzecz swojego syna w drodze umowy dożywocia.

Wobec powyższego zadano następujące pytanie.

Czy w związku ze zbyciem w dniu 11 sierpnia 2008 r. w drodze umowy dożywocia części nieruchomości, stanowiącej pracownię cukierniczą, należny jest 19% podatek dochodowy od wartości nieruchomości pomniejszonej o koszty odpłatnego zbycia na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pani zdaniem, w związku z tym, że wartość nieruchomości określona w umowie dożywocia nie jest tożsama z ceną sprzedaży stanowiącą na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychód z jej odpłatnego zbycia, to brak jest określenia ustawowego podstawy wymiaru podatku dochodowego przy umowie dożywocia, wobec czego umowa taka nie rodzi skutków podatkowych w zakresie podatku dochodowego. W Pani opinii, pomimo tego, że przepis art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy określa jako źródło przychodu każde odpłatne zbycie nieruchomości, to art. 19 określa wyłącznie sposób ustalenia przychodu z tytułu zbycia nieruchomości w drodze umowy sprzedaży (cena) i umowy zamiany (wartość nieruchomości). Stoi Pani również na stanowisku, iż podatek może być wymierzony i pobrany wyłącznie w przypadku, gdy ustawa określa źródło przychodu, podstawę wymiaru podatku i stawkę podatkową, bowiem brak któregokolwiek ze wskazanych kryteriów uniemożliwia jego pobór.

Ponadto, skoro żaden przepis ustawy nie określa, że wyrażenie "cena" jest synonimem "wartości nieruchomości", albo w słowniku ustawowym nie ujęto znaczenia tego wyrazu, stwierdza Pani, że odnosi się on wyłącznie do regulowanej przepisami Kodeksu cywilnego umowy sprzedaży (art. 535 i nast.). Gdyby - Pani zdaniem - ustawodawca miał zamiar opodatkować każde odpłatne zbycie nieruchomości, to określiłby w art. 19 ust. 2 ustawy, że jej wartość jest przychodem w przypadku każdego odpłatnego zbycia, a nie wyłącznie w odniesieniu do umowy zamiany. Stąd też w przypadku umowy dożywocia nie jest możliwe ustalenie wysokości przychodu z tytułu zbycia nieruchomości.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Pani w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Dożywocie jest instytucją prawną uregulowaną przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zgodnie z art. 908 § 1 Kodeksu, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Umowa dożywocia ma więc charakter umowy zobowiązującej, odpłatnej i wzajemnej.

Przedmiotem świadczenia ze strony zbywcy (dożywotnika) jest przeniesienie własności nieruchomości. Ustawa nie ogranicza przy tym możliwości przeniesienia własności nieruchomości w zamian za ustanowienie praw dożywocia tylko do nieruchomości gruntowych. Możliwe zatem jest ustanowienie dożywocia na nieruchomości budynkowej lub lokalowej.

Jednocześnie należy zauważyć, że umowa dożywocia nie określa kwotowo ceny, za jaką nieruchomość jest zbywana. Nabywca zobowiązuje się jedynie do świadczeń określonych w art. 908 Kodeksu cywilnego, przy czym ich wartość i okres, w którym mają być spełnione, w momencie zawierania umowy nie są znane.

Na gruncie przepisów podatkowych w myśl art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zgodnie z dyspozycją art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy, źródłem przychodów jest odpłatne zbycie:

Z opisanego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż w dniu 15 lutego 2008 r. nabyła Pani w drodze spadku po zmarłym mężu nieruchomość (budynek mieszkalny wraz z pracownią cukierniczą), którą następnie w dniu 11 sierpnia 2008 r. zbyła na rzecz swojego syna w drodze umowy dożywocia.

Zatem bieg pięcioletniego terminu (liczonego od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie), określonego w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy, rozpoczął się z dniem 31 grudnia 2008 r., natomiast zbycie ww. nieruchomości w drodze umowy o dożywocie zostało dokonane w dniu 11 sierpnia 2008 r. (tj. przed upływem wspomnianego terminu, który nastąpiłby w dniu 31 grudnia 2013 r.), wobec czego omawiana transakcja stanowi źródło przychodu z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio. W oparciu o ust. 3 tego artykułu wartość rynkową, o której mowa w ust. 1, rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Z kolei w myśl art. 19 ust. 4 ustawy, jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie odpłatnego zbycia znacznie odbiega od wartości rynkowej nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.

Odnosząc się do ujętej we wniosku o wydanie interpretacji argumentacji, należy wspomnieć, iż ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 1104 z późn. zm.) dokonano uściślenia używanych do dnia 31 grudnia 2000 r. w art. 10 ust. 1 pkt 8 i art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęć: "sprzedaż" i "zamiana" poprzez zastąpienie ich pojęciem "odpłatne zbycie". Wobec tego art. 19 ustawy został poszerzony również o inne niż sprzedaż czy zamiana sposoby odpłatnego zbycia, a jak już powyżej ustalono umowa o dożywocie ma charakter odpłatny.

Zatem, dla celów podatkowych przychód uzyskany z tytułu zawarcia umowy o dożywocie (która nie określa kwotowo ceny) ustala się na podstawie art. 19 ust. 1, 3 i 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w oparciu o wartość rynkową zbywanej nieruchomości.

Natomiast co do zasad opodatkowania ustalonego w powyższy sposób przychodu, przepis art. 30e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. - stanowi, iż podatek od dochodu ze sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Podatek ten płatny jest w terminie złożenia zeznania, o którym mowa w art. 45, za rok podatkowy, w którym nastąpiło odpłatne zbycie. Dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) - c) nie łączy się z przychodami (dochodami) z innych źródeł.

Podstawą obliczenia podatku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw.

Stosownie do przepisu art. 22 ust. 6c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c), z zastrzeżeniem ust. 6d, stanowią udokumentowane koszty nabycia lub udokumentowane koszty wytworzenia, powiększone o udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania. Natomiast kosztami uzyskania przychodu w przypadku nieruchomości i praw, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób są, w myśl art. 22 ust. 6d ustawy, udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwota zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Reasumując, w zaistniałym stanie faktycznym przychód dla celów podatkowych - stosownie do treści art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - stanowi wartość rynkowa nieruchomości zbytej w drodze umowy o dożywocie, określona na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.