ITPB2/415-466/13/DSZ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 25 kwietnia 2013 r. (data wpływu do tut. organu 2 maja 2013 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zastosowania zwolnienia przedmiotowego - jest nieprawidłowe.

W dniu 2 maja 2013 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zastosowania zwolnienia przedmiotowego.

W przedmiotowym wniosku przedstawiony został następujący stan faktyczny.

W okresie od 7 lipca 2003 r. do 19 listopada 2003 r. Wnioskodawca był tymczasowo aresztowany. Wyrokiem Sądu Okręgowego z 30 kwietnia 2007 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 8 listopada 2007 r. został prawomocnie uniewinniony od zarzucanych mu czynów.

W dniu 18 września 2008 r. Wnioskodawca złożył pozew o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Proces o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie toczył się w I instancji do dnia 19 kwietnia 2012 r. (wydanie wyroku w sprawie).

W związku z przedłużającym się postępowaniem pismem wniesionym w dniu 16 kwietnia 2012 r. pełnomocnik Wnioskodawcy wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie Sądu Okręgowego wraz z wnioskiem o zlecenie sądowi prowadzącemu postępowanie odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie a także zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy od Skarbu Państwa kwoty 20 000 zł.

W dniu 16 maja 2012 r. Sąd Apelacyjny postanowieniem stwierdził na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, iż w postępowaniu sądowym toczącym się przed Sądem Okręgowym nastąpiło naruszenie prawa Wnioskodawcy do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Dodatkowo, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 12 ust. 4 ww. ustawy postanowił zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz Wnioskodawcy kwotę 15 000 zł.

W nawiązaniu do powyższego Sąd Okręgowy w przesłanym Wnioskodawcy dokumencie pt. "Informacja o wypłaconym stypendium, o przychodach z innych źródeł oraz o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych w roku 2012 r." (PIT-8C) wskazał, iż kwota 15 000 zł znajduje się w części D, informującej o wysokości przychodów, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanych jako przychody z innych źródeł, od których nie został odprowadzony podatek.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi podstawę zwolnienia od podatku dochodowego świadczenia otrzymanego na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, uwzględniając skargę sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika sumę pieniężną w wysokości od 2.000 do 20.000 złotych.

W ocenie Wnioskodawcy "suma pieniężna" przyznana na podstawie wyżej wskazanego przepisu stanowi zadośćuczynienie i jako taka podlega zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kategoria "sumy pieniężnej" jest charakterystyczna dla ustawy o skardze na przewlekłość i nie występuje w żadnym innym akcie prawnym. Niemniej, zgodnie z utrwaloną doktryną i orzecznictwem, trudno utworzyć z tej definicji odrębną kategorię, różną od znanego prawu cywilnemu odszkodowania i zadośćuczynienia, skoro charakter wypłaconego świadczenia na mocy przedmiotowej ustawy zbliżony jest właśnie do zadośćuczynienia (tak też: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 grudnia 2011 r. II FSK 1218/10). Wskazując bowiem nawet na art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego - jest w nim mowa właśnie o "przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę".

Wnioskodawca powołuje się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 6 stycznia 2006 r. w sprawie III SPP 154/05, w którym stwierdzono, że "przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony (...) stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania". Zasądzona kwota stanowi więc sankcję dla państwa za jego nieprawidłowe działalnie bądź zaniechanie.

Słusznie więc, zdaniem Wnioskodawcy, stwierdził WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 17 lutego 2010 r., sygn. akt. I SA/Bd 680/09 (potwierdzonym następnie przez NSA w Warszawie) iż: " art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi podstawę zwolnienia od podatku dochodowego świadczenia otrzymanego przez skarżącego. Istotą zwolnienia podatkowego odszkodowań (w tym zadośćuczynienia) jest fakt, że świadczenie takie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę - w tym także w sferze niematerialnej. W konsekwencji uznania, że kwota, o której mowa w interpretacji stanowi zadośćuczynienie dla skarżącego, jej wysokość została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści lucrum cessans oznacza, że spełnione są warunki zwolnienia. Oceny takiej nie zmienia okoliczność, że należność zasądzona jest postanowieniem, a nie wyrokiem sądowym". Podobnie uznał WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 22 sierpnia 2012 r., sygn. akt. I SA/GL 168/12, stwierdzając, iż "istotą zwolnienia podatkowego odszkodowań - w tym zadośćuczynienia - jest fakt, że świadczenie takie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę - w tym także w sferze niematerialnej".

W związku z powyższym Wnioskodawca podziela pogląd wyrażony we wskazanym wyżej wyroku NSA iż przyznana mu suma 15.000 za przewlekłość postępowania jest zadośćuczynieniem, które nie podlega opodatkowaniu i wnosi o takie samo rozstrzygnięcie przy wydaniu interpretacji indywidualnej na podstawie przedmiotowego wniosku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Treść powyższego przepisu wskazuje, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź, od których zaniechano poboru podatku.

Z art. 11 ust. 1 ww. ustawy wynika, iż przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przepis art. 10 ust. 1 ww. ustawy zawiera katalog przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy źródłem przychodów są "inne źródła".

W myśl art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Natomiast jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności", definicja przychodów z innych źródeł ma charakter przykładowy i otwarty, zatem do tej kategorii należy zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy. Z treści powyższego wynika, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia. Tak więc podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe.

Z kolei w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b omawianej ustawy skorzystają zatem inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie za tzw. szkodę rzeczywistą, nie skorzystają natomiast odszkodowania za utracone korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.), Sąd zasądził na rzecz Wnioskodawcy kwotę 15.000 zł.

W myśl art. 1 ust. 1 ww. ustawy, reguluje ona zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze.

Według art. 6 ust. 3 tej ustawy, skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę albo prokuratorowi prowadzącemu lub nadzorującemu postępowanie przygotowawcze zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej, o której mowa w art. 12 ust. 4.

Stosownie do art. 12 ust. 2 ww. ustawy, uwzględniając skargę strony, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

W myśl art. 12 ust. 4 ww. ustawy, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego, przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych.

Przepis art. 12 ust. 5 pkt 1 ww. ustawy stanowi, iż w wypadku przyznania sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania - ze środków własnych tego sądu.

"Suma pieniężna" w rozumieniu przywołanego art. 12 ust. 4, stanowi rekompensatę przyznaną od Skarbu Państwa za naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym (lub egzekucyjnym) bez nieuzasadnionej zwłoki i nie stanowi ani "odszkodowania" ani "zadośćuczynienia" w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Przemawia za tym przede wszystkim brzmienie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., zgodnie z którym strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania (ust. 2 tego artykułu). Natomiast strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy (art. 16 tej ustawy). Z treści wskazanych przepisów wynika jednoznacznie, iż ustawodawca dokonuje wyraźnego rozróżnienia omawianych świadczeń, zaś przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 nie wyklucza możliwości dochodzenia osobnego odszkodowania lub zadośćuczynienia w procesie cywilnym.

Zauważyć należy również, że co do zasady przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. stanowią na gruncie polskiego porządku prawnego samodzielną materialną podstawę prawną do występowania z trzema żądaniami, tj.: z żądaniem podstawowym zmierzającym do stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy oraz z dwoma żądaniami dodatkowymi, czyli z żądaniem podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności przez organ dopuszczający się przewlekłości postępowania i z żądaniem zasądzenia na rzecz skarżącego sumy pieniężnej w razie stwierdzenia takiej przewlekłości. Stąd też, żądania oparte na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. nie mają materialnoprawnego waloru cywilnoprawnego, gdyż nie znajdują podstawy w normach prawa cywilnego, ale w przepisach ustawy o charakterze publicznoprawnym, do której normy prawa cywilnego (prywatnego) stosuje się w zakresie, w jakim ustawa do nich odsyła. Innymi słowy, to przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., a nie normy prawa cywilnego, stanowią podstawę prawną dochodzenia żądań ze skargi na przewlekłość postępowania. W konsekwencji, regulacje zawarte w ustawie stanowią samodzielne materialnoprawne oparcie do formułowania żądań zmierzających do przeciwdziałania przewlekłości postępowania sądowego bądź egzekucyjnego.

W świetle przedstawionych uregulowań prawnych nie sposób uznać sumy pieniężnej zasądzonej przez sąd na podstawie art. 12 ust. 4 za odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Za przyjęciem takiego poglądu przemawia również fakt, że gdyby wolą ustawodawcy było aby przedmiotowe świadczenie miało taki charakter, to konstruując analizowaną ustawę odpowiednio użyłby tych pojęć.

Skoro zatem, otrzymana na podstawie orzeczenia sądowego na mocy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. kwota, nie ma charakteru odszkodowania ani zadośćuczynienia, to tym samym nie może korzystać ze zwolnienia od podatku dotyczącego odszkodowań (zadośćuczynień) określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wobec powyższego przyznana Wnioskodawcy kwota podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 omawianej ustawy należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym nastąpiła jej wypłata.

Odnosząc się natomiast do powołanych przez Wnioskodawcę wyroków sądów wskazać należy, iż dotyczą one tylko konkretnych, indywidualnych spraw podatników w określonym stanie faktycznym czy zdarzeniu przyszłym i w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące. Natomiast organy podatkowe, mimo że w ocenie indywidualnych spraw podatników posiłkują się wydanymi rozstrzygnięciami innych organów i sądów, to nie mają możliwości zastosowania ich wprost, z tego powodu, iż nie stanowią materialnego prawa podatkowego.

Nadto, podkreślić należy, iż orzecznictwo sądów administracyjnych w zakresie objętym niniejszym wnioskiem o udzielenie interpretacji indywidualnej nie jest jednolite. Dla przykładu, stanowisko tut. organu znajduje potwierdzenie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 4 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 768/09 (prawomocny), który za Sądem Najwyższym stwierdza, iż "odpowiednia suma pieniężna" z omawianego art. 12 ust. 4 nie jest, ani odszkodowaniem, ani też zadośćuczynieniem. Nie jest to bowiem odszkodowanie za poniesione straty i utracone korzyści (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego). Nie jest to również zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w rozumieniu art. 445 k.c. (art. 24 § 1 i art. 448 kodeksu). Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r., zdaniem Sądu Najwyższego, jest w znacznym zakresie aktem o charakterze publicznoprawnym, gdyż jej podstawową funkcją jest wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego (uchwały SN z dnia 19 stycznia 2005 r. w sprawie o sygn. akt III SPP 113/04, OSNP 2005 Nr 9, poz. 134 i z dnia 19 stycznia 2005 r. w sprawie o sygn. akt SPP 115/04, OSNP 2005 Nr 9, poz. 135)."

W efekcie, stanowisko Wnioskodawcy przedstawione w niniejszym wniosku uznać należy za nieprawidłowe.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.