ITPB2/415-314/09/12-S/MM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów - uwzględniając wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 17 lutego 2010 r. sygn. akt I SA/Bd 680/09 (data wpływu 20 lutego 2012 r.) - stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 24 marca 2009 r. (data wpływu 26 marca 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego - jest prawidłowe.

W dniu 26 marca 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) Sąd Okręgowy Wydział Cywilno - Odwoławczy w dniu 9 września 2008 r. zasądził na rzecz Pana sumę pieniężną w wysokości 1.500 zł. Przyznana kwota stanowi zadośćuczynienie za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Powyższą kwotę otrzymał Pan w dniu 24 października 2008 r.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy ww. suma pieniężna otrzymana na zasadzie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania sądowego podlega opodatkowaniu.

Zdaniem Wnioskodawcy, z uwagi, iż suma pieniężna w wysokości 1.500 zł przyznana została tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania nie powinna być opodatkowana. W Pana ocenienie nie stanowi ona wzbogacenia się z natury fizycznej, ani wynagrodzenia za pracę czy wygranej w totalizatorze sportowym. Jest to sankcja Skarbu Państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz stanowi ona rekompensatę dla skarżącego tytułem przewlekłości postępowania w sprawie. Ma ona charakter ściśle publiczno prawny, a w każdym razie nie jest to należność o charakterze cywilno prawnym w ściśle tego słowa znaczeniu. Stoi Pan na stanowisku, iż zadośćuczynienie za doznane krzywdy moralne jest zwolnione od opłat i podatków.

W dniu 4 czerwca 2009 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wydał interpretację indywidualną Nr ITPB2/415-314/09/AD uznając stanowisko Pana przedstawione we wniosku z dnia 24 marca 2009 r. za nieprawidłowe, ponieważ jak stwierdził otrzymana suma pieniężna nie mieści się w katalogu świadczeń wymienionych w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podkreślił ponadto, że otrzymane przez Pana świadczenie nie nosi znamion zadośćuczynienia bądź odszkodowania, których podatnik może dochodzić w odrębnym postępowaniu na podstawie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a co za tym idzie zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych.

W dniu 30 czerwca 2009 r. złożone zostało wezwanie do usunięcia naruszenia prawa w przedmiotowej interpretacji. Odpowiedź na ww. wezwanie została udzielona pismem z dnia 4 sierpnia 2009 r. znak ITPB2/415W-36/09/MK.

W skardze z dnia 24 sierpnia 2009 r. na ww. interpretację, wniesiono o jej uchylenie.

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2010 r. sygn. akt I SA/Bd 680/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylił zaskarżoną interpretację. Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2011 r. sygn. akt II FSK 1218/10 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego, biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z ogólną zasadą sformułowaną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 361), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a, i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r. wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

W myśl natomiast art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2008 r.), wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

Wskazać przy tym należy, że odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jaki doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowanie jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywda (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonywały przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Na gruncie przepisów powołanej ustawy, pojęcie odszkodowania było utożsamiane z pojęciem zadośćuczynienia. Odszkodowanie stanowi co do zasady przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione zostały w katalogu zwolnień od podatku. Jednakże korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że w ramach postępowania prowadzonego na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) Sąd Okręgowy Wydział Cywilno - Odwoławczy w dniu 9 września 2008 r. zasądził na Pana rzecz sumę pieniężną w wysokości 1.500 zł.

Artykuł 1 ust. 1 ww. ustawy stanowi, iż reguluje ona zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Zgodnie z art. 6 ust. 3 tej ustaw - w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 maja 2009 r. - skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenie podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej, o której mowa w art. 12 ust. 4.

Natomiast art. 12 ust. 4 cytowanej powyżej ustawy - w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 maja 2009 r. - stanowi, iż uwzględniając skargę sąd może na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika odpowiednią sumę pieniężną w wysokości nie przekraczającej 10.000 zł W przypadku przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu. Strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadosćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania - art. 15 ust. 1 i 2.

W wyroku z dnia 17 lutego 2010 r. sygn. akt I SA/Bd 680/09 WSA w Bydgoszczy wskazał, iż z art. 15 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki nie wynika charakter prawny kwoty zasądzonej w następstwie uwzględnienia skargi na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy. Nie ma wątpliwości, że o charakterze danego świadczenia nie przesądza sama jego nazwa. Należność umowna, nazwana przez strony "odszkodowaniem" nie musi mieć rzeczywiście charakteru odszkodowawczego i odwrotnie - niesprecyzowanie, że dane świadczenie jest odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem, nie determinuje braku takiego charakteru tegoż świadczenia.

W ocenie Sądu rozpoznanie charakteru prawnego sumy pieniężnej, o której mowa we wniosku wymaga dalej idącej analizy. Przy jej dokonywaniu uzasadnione jest odwołanie się do orzecznictwa, w tym sądów powszechnych, i piśmiennictwa, które zajmowało się tą problematyką. Niewątpliwie kwestia ta nie została dotąd w sposób jednoznaczny przesądzona.

Zasądzona kwota nie ma charakteru odszkodowawczego w znaczeniu naprawienia szkody materialnej, albowiem ustawa z góry narzuca sądowi ograniczenie, co do wysokości kwot, które mogą być przyznane. Taka konstrukcja koliduje z podstawowym składnikiem roszczenia odszkodowawczego, jakim jest wykazanie i wyliczenie szkody - jej wysokość pozostałaby bez wpływu na zasądzoną kwotę.

Jednakże inaczej - zdaniem Sądu - wygląda kwestia zadośćuczynienia a więc świadczenia przyznanego tytułem naprawienia szkód niematerialnych. W postanowieniu z dnia 6 stycznia 2006 r. w sprawie III SPP 154/05 Sąd Najwyższy stwierdził, że przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania.

Akceptując tezę, że zasądzona kwota stanowi sankcje dla państwa, należy - w ocenie Sądu - zastanowić się, jaki charakter ma ona dla strony, której jest wypłacana. Skoro strona (Skarb Państwa), której działanie skutkuje zasadnością skargi naruszyła obowiązujące zasady postępowania, to zachowanie takie nabiera charakteru swoistego deliktu potwierdzonego pozytywnym wyrokiem sądu uwzględniającym skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

W postanowieniu z dnia 24 czerwca 2005 r. w sprawie II S 13/05 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził, że odpowiednia suma pieniężna uzależniona jest "od uznania przez sąd rozstrzygający skargę, że zadośćuczynienie w tej formie stanowi In concreto spełnienie powinności dyktowanych ideą humanitaryzmu postępowania sądowego i będzie stanowić słuszną rekompensatę za krzywdzące swą nadmiernością negatywne doznania moralne i przeżycia psychiczne wnioskodawcy".

W ocenie Sądu zasądzona kwota ma charakter i cel zbliżony do zadośćuczynienia, o którym stanowi art. 445 § 1 k.c. W piśmiennictwie takie stanowisko wyraziła także m.in. Sędzia SN K. Gonera w artykule "Przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych" (Przegląd Sądowy nr 11-12 z 2005 r.).

Sąd wskazał, że akceptowana jest teza, że w przypadku wystąpienia strony, na rzecz której sąd zasądził odpowiednią sumę pieniężną, z powództwem na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, zasądzona kwota powinna być uwzględniona przy ustalaniu wysokości należnego zadośćuczynienia (p. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński Komentarz, Oficyna 2007).

Zdaniem Sądu powołany wyżej art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi podstawę do zwolnienia od podatku dochodowego świadczenia otrzymanego przez Skarżącego. Istotą zwolnienia podatkowego odszkodowań (w tym zadośćuczynienia) jest fakt, że świadczenie takie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę - w tym także w sferze niematerialnej. W konsekwencji uznania, że kwota, o której mowa w interpretacji stanowi zadośćuczynienie dla Skarżącego, jej wysokość została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści (lucrum cessans) oznacza, że spełnione są warunki zwolnienia. Oceny takiej nie zmienia okoliczność, że należność zasądzona jest postanowieniem a nie wyrokiem sądowym.

Zdaniem Sądu przy interpretacji art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych trzeba, stosując wykładnię systemową, uwzględnić argumentację zawartą w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawie SK 51/06. Trybunał podkreślił w nim, że oczywiste jest uzasadnienie ograniczenia zwolnienia podatkowego odszkodowań tylko do tych, uzyskanych w drodze sądowej. W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się w kwestii rozszerzenia katalogu sposobów zakończenia sporu sądowego w kontekście możliwości skorzystania z przedmiotowej ulgi, podkreślając, że postępowanie sądowe zakończone wyrokiem lub ugodą gwarantują ochronę braku nadużyć przy korzystaniu z ulgi przyznanej zgodnie z ww. artykułem. Zgodne z takim stanowiskiem pozostaje wnioskowanie, że taki sam status na gruncie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jak wyrok sądowy, ma postanowienie sądu.

Powyższe stanowisko potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. sygn. akt II FSK 1218/10 oddalającym skargę kasacyjną tut. organu od powołanego wyżej wyroku WSA w Bydgoszczy.

Uwzględniając w przedmiotowej sprawie stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz mając na uwadze zaistniały stan faktyczny przedstawiony we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stwierdzić zatem należy, iż wypłacona Panu suma pieniężna w kwocie 1.500 zł zwolniona jest z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, ul. Jana Kazimierza 5, 85-035 Bydgoszcz po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.