ITPB2/415-281/14/IB - Możliwość zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych odszkodowania wypłaconego na mocy ugody sądowej zawartej przed sądem niemieckim.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 9 marca 2014 r. (data wpływu 14 marca 2014 r.) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego - jest nieprawidłowe.

W dniu 14 marca 2014 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia przedmiotowego.

Wezwaniem z dnia 9 maja 2014 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy zwrócił się o wyczerpujące przedstawienie stanu faktycznego.

Pismem z dnia 22 maja 2014 r. (data wpływu) uzupełniono wniosek w ww. zakresie.

W przedmiotowym wniosku oraz w jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni została uznana za jedną z osób dziedziczących ustawowo po zmarłej w dniu 20 stycznia 2007 r. na terenie Niemiec krewnej. Nie doszło jednak do dziedziczenia ustawowego, bowiem jedna z osób (nie wymieniona jako spadkobierca ustawowy) - zamieszkała w Niemczech utrzymująca, że jest spadkobiercą testamentowym - zabiegała o niedopuszczenie do dziedziczenia ustawowego, okazując dokumenty (rodzące wątpliwości co do ich autentyczności) mające potwierdzić swoje prawa do spadku. Osoba ta przedstawiała wątpliwe według Wnioskodawcy dowody mające potwierdzić jej prawa do spadku, czym skutecznie pozbawiała spadkobierców ustawowych możliwości otrzymania należnych im środków, w związku z przedłużającym się postępowaniem. W przeciągu paru lat od śmierci krewnej sądy niemieckie podważały prawdziwość kolejnych dokumentów przedkładanych przez tę osobę (mających potwierdzać jej prawa do spadku), ale jednocześnie - w obliczu coraz to nowych dowodów i strategii procesowych - nie były w stanie ostatecznie przesądzić o dopuszczalności dziedziczenia ustawowego. Ww. osoba z Niemiec bowiem nadal - mimo kilku niepowodzeń na drodze sądowej polegających na podważeniu przez sąd wiarygodności przedkładanych dokumentów - nie zamierzała odstąpić od ubiegania się o spadek (co zapowiedziała stronom) i w dalszym ciągu poprzez przedkładanie nieprawdziwych dokumentów, skutecznie uniemożliwiała dziedziczenie ustawowym spadkobiercom. Wobec zaistniałej sytuacji, tzn. braku rozstrzygnięcia sądowego (braku faktycznej możliwości dysponowaniem udziałem w spadku), generowania kolejnych kosztów związanych z postępowaniem przed sądem, koniecznością ponoszenia kosztów związanych z wyjazdami do Niemiec oraz utratą czasu z tymi wyjazdami związaną (Wnioskodawczyni ma miejsce zamieszkania w Polsce) oraz stresem związanym z niemożnością rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie, Wnioskodawczyni i inni spadkobiercy ustawowi postanowili przystać na zaproponowane przez ww. osobę fizyczną rozwiązanie polegające na uznaniu ją za jedynego spadkobiercę, z wypłatą jednak przez tę osobę odszkodowania na rzecz każdej z osób powołanych do dziedziczenia ustawowego. Odszkodowania te zostały wypłacone na mocy ugody sądowej zawartej przed sądem niemieckim. Wysokość i zasady ustalenia tego odszkodowania wynikają wprost z niemieckich przepisów ustawowych i wykonawczych. Ugodę zawarto zgodnie z obowiązującym prawem niemieckim, a opłaty podatków, opłat sądowych, opłat za zastępstwo procesowe oraz wszelkich z tego wynikających zobowiązań zgodnie z tą ugodą i prawem niemieckim poniosła ww. osoba fizyczna zamieszkała w Niemczech. W wyniku ugody strony otrzymały kwoty po 50 000 euro i wyraziły zgodę na uznanie tej osoby za jedynego spadkobiercę. Z ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Niemczech z dnia 5 grudnia 2012 r. wynika, że Wnioskodawczyni nie została wymieniona jako spadkobierczyni po zmarłej, a jako jedynego spadkobiercę wyznaczono tę osobę. Wnioskodawczyni otrzymała z tytułu tej wypłaty środki pieniężne w kwocie 209.650 zł przekazane za pośrednictwem banku. Ww. osoba zobowiązała się również do pokrycia kosztów wskazanych zgodnie z sądowymi postanowieniami z dnia 27 stycznia 2012 r. ustalającymi koszty w wysokości 35.352,52 euro wraz z odsetkami w wysokości 5 punktów procentowych powyżej ówczesnej stopy bazowej liczonych od dnia 23 stycznia 2009 r. oraz dodatkową kwotę w wysokości 29 464,40 euro wraz z odsetkami w wysokości 5 punktów procentowych powyżej ówczesnej stopy bazowej licząc od dnia 27 stycznia 2012 r. Jedyny spadkobierca zobowiązał się do przekazania powyższych kwot na rzecz spadkobierców ustawowych oraz wskazanych kosztów na rzecz ich pełnomocników. Powyższe zostało potwierdzone ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w Niemczech w dniu 5 grudnia 2012 r.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy opisane w stanie faktycznym na podstawie ugody sądowej odszkodowanie stanowi dochód podlegający zwolnieniu od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zdaniem Wnioskodawczyni wypłacone na podstawie ugody zawartej przed niemieckim sądem środki pieniężne stanowią dla Niej dochód, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a zatem nie podlegają one opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W ocenie Wnioskodawczyni wypłacone środki stanowią odszkodowanie zwolnione z opodatkowania podatkiem od osób fizycznych. W analizowanej sprawie doszło do uznania przez niemiecki sąd prawdy formalnej (sąd dał jej pierwszeństwo nad prawdą materialną). W wyniku zawartej ugody sąd uznał prawdę formalną, czyli wiedzę opartą na zgodzie stron, a nie wiedzę zgodną ze stanem faktycznym. W wyniku zaistniałych okoliczności spadkobiercy ustawowi w drodze ugody otrzymali odszkodowanie i uznano osobę z Niemiec za jedynego spadkobiercę. W wyniku działań tej osoby Wnioskodawczyni poniosła szkodę, która została pokryta wypłaconym odszkodowaniem (rekompensatą pieniężną). Szkoda uznawana jest za podstawową przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej. W ustawach podatkowych brak jest definicji szkody. Należy się zatem odwołać pomocniczo do rozumienia tego pojęcia w prawie cywilnym. Co istotne, przepisy Kodeksu cywilnego również nie zawierają ustawowej definicji szkody uznając, że pojęcie to określa dostatecznie język potoczny. W doktrynie przyjmuje się zatem, że ze szkodą mamy do czynienia, gdy doszło do uszczerbku w sferze interesów określonego podmiotu (W. Czachórski, Zobowiązania, Warszawa 2004 r.).

W przedmiotowym przypadku niewątpliwie doszło do uszczerbku w sferze interesów Wnioskodawczyni, co skutkowało wypłatą odszkodowania, określonego w ugodzie zawartej przed Sądem Rejonowym w Niemczech dnia 5 grudnia 2012 r.

Działania osoby fizycznej zamieszkałej w Niemczech, tzn. przyjęta strategia procesowa: przedłużanie postępowania poprzez przedstawianie fałszywych dowodów, narażanie uczestników postępowania na dodatkowe koszty - niewątpliwe uniemożliwiła objęcie spadku, co stanowi uszczerbek w sferze interesów Wnioskodawcy.

Zgodnie z art. 9 ustawy opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody - z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochody, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Przedstawiony przepis ustanawia zasadę powszechności opodatkowania dochodów osób fizycznych podatkiem dochodowym. Opodatkowaniu podlegają więc wszelkiego rodzaju dochody - z wyjątkiem dochodów i przychodów wymienionych głównie w art. 21 powołanej ustawy. Zwolnione z podatku dochodowego są również m.in. odszkodowania i zadośćuczynienia, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 tejże ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych świadczeń. Dotyczy to m.in. podatników osiągających przychody z innych źródeł. W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W świetle powyższego należy uznać, że otrzymane odszkodowanie stanowić będzie przychód, o którym mowa w tym przepisie ustawy. Wnioskodawczyni zrezygnowała z dochodzenia jakichkolwiek praw co do spadku i otrzymała środki pieniężne tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę, które zostało wypłacone na podstawie zawartej przed sądem ugody - oznacza to, że spełniony został warunek, zgodnie z którym zwolnieniu od opodatkowania podlegają dochody, stanowiące odszkodowania wypłacane na podstawie ugody zawartej przed sądem. Odszkodowanie zasądzone przez sąd jednego z krajów unijnych (w tym przypadku Niemcy) jest w ocenie Wnioskodawczyni objęte zwolnieniem od opodatkowania na terytorium RP, tak jak ma to miejsce w przypadku zasądzania takich kwot przez sądy polskie.

Zgodnie z powołaną ustawą zwolnieniem objęte są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie. Zatem w przepisie tym nie ma ograniczenia dyspozycji przepisu wyłącznie do polskich sądów i nie ma podstaw do uznania, ze środki wypłacone na podstawie zawartej przed sądem niemieckim ugody nie korzystają ze zwolnienia od opodatkowania. Przepis stanowi, że odszkodowanie (zadośćuczynienie) ma być przyznane w drodze ugody sądowej. Bez znaczenia pozostaje zatem fakt, że zostało one określone w drodze ugody zawartej przed sądem innym niż polski, tj. przed sądem niemieckim.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy wolne od podatku dochodowego są również otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie. Z powołanego przepisu również nie wynika, że chodzi jedynie o odszkodowania i zadośćuczynienia wypłacone na podstawie polskich przepisów.

Reasumując, w ocenie Wnioskodawczyni, spełnione zostały warunki, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dla uznania otrzymanych środków za dochód podlegający zwolnieniu z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn.) osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy).

Przepisy art. 3 ust. 1, 1a, 2a, 2b stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a ww. ustawy).

Stosownie do art. 22 ust. 1 umowy z dnia 14 maja 2003 r. między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku (Dz. U. z 2005 r. Nr 12, poz. 90) dochody osoby mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie, bez względu na to, gdzie są osiągane, a które nie są objęte postanowieniami poprzednich artykułów niniejszej umowy, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy, wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Natomiast w przypadku gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a i b) ustawy.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W zakresie zwolnienia określonego w powołanym wyżej przepisie mieszczą się zatem otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczące utraconych korzyści. Odszkodowanie/zadośćuczynienie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega natomiast opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Szkoda rozpatrywana jako uszczerbek o charakterze majątkowym może mieć bowiem postać dwojaką. Może obejmować stratę, jakiej doznaje mienie poszkodowanego - wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, tzw. szkoda rzeczywista. Ponadto może obejmować utratę korzyści, jakiej poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wskutek doznania tej postaci uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.

Jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku i w jego uzupełnieniu, Wnioskodawczyni od osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania w Niemczech otrzymała na podstawie ugody sądowej odszkodowanie, którego wysokość i zasady ustalenia wynikają wprost z niemieckich przepisów ustawowych i wykonawczych.

Mając na uwadze ww. okoliczności faktyczne oraz powołane wyżej przepisy prawa stwierdzić należy, iż zgodnie z postanowieniami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec odszkodowanie otrzymane przez Wnioskodawczynię podlega opodatkowaniu tylko w Polsce.

Nie można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem Wnioskodawczyni, że otrzymane przez Nią odszkodowanie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W sytuacji bowiem, gdy jak wskazano w uzupełnieniu wniosku, wysokość i zasady ustalenia tego odszkodowania wynikają wprost z niemieckich przepisów ustawowych i wykonawczych, przedmiotowe odszkodowanie mieści się w zakresie zwolnienia uregulowanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy. Poza tym, ponieważ dotyczy korzyści, które Wnioskodawczyni mogłaby osiągnąć (w postaci spadku po zmarłej krewnej), w przypadku gdyby nie doszło do wyrządzenia szkody, znajduje zastosowanie wyłączenie ze zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ww. ustawy.

Końcowo, w niniejszej sprawie zaznaczyć jednak należy, że tut. organ wydając interpretacje w trybie art. 14b Ordynacji podatkowej jest związany wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionym przez Wnioskodawcę i jego stanowiskiem, tym samym dokonał wyłącznie analizy okoliczności faktycznych podanych we wniosku.

Jeżeli więc przedstawiony we wniosku stan faktyczny różni się od stanu faktycznego występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawczyni w zakresie dotyczącym rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, 80-219 Gdańsk Al. Zwycięstwa 16/17 po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.